Η επέτειος των 80 χρόνων των εκδόσεων Ικαρος βρίσκει τον εκδοτικό οίκο σε ανοδική πορεία. Από τις λίγες εκδοτικές επιχειρήσεις με μακρά ιστορία, και με ένα ορισμένο πνευματικό εκτόπισμα, ο Ικαρος ταυτίστηκε στη συνείδηση των περασμένων γενεών ως ο εκδότης του Σεφέρη και του Ελύτη, των δύο βραβείων Νομπέλ της Ελλάδας. Αλλά, φυσικά, ο κατάλογος είναι μακρύς και τα τελευταία χρόνια, με τη νεότερη γενιά στο πηδάλιο, τη Μαριλένα Πανουργιά και τον Νίκο Αργύρη, ο Ικαρος έχει κάνει σημαντικό άνοιγμα στη σύγχρονη λογοτεχνία, ελληνική και ξένη, και στο παιδικό βιβλίο. Η σειρά των σύγχρονων πεζογράφων με προέλευση διάφορες λογοτεχνικές παραδόσεις του σήμερα έχει κατακτήσει διακριτή θέση στην εκδοτική παραγωγή.
«Στον Ικαρο κοιτάμε πάντα μπροστά», λέει ο Νίκος Αργύρης. «Κοιτάμε μπροστά χωρίς φόβο γιατί είμαστε τόσο οργανικά συνδεδεμένοι με την αφετηρία μας. Τις ρίζες μας». Τα 80 χρόνια είναι μια αφορμή να πει κανείς εξαρχής την ιστορία, όπως λέει η Μαριλένα Πανουργιά: «Ο Ικαρος είναι προέκταση του σπιτιού μας. Ζούμε εκεί, μεγαλώνουμε, μοιραζόμαστε ιδέες, όνειρα, αγωνίες. Συναντάμε συγγραφείς και εικονογράφους, δημιουργούς με τους οποίους έχουμε ένα κοινό όραμα για τη λογοτεχνία, την τέχνη, την αισθητική».
«Ο Ικαρος είναι προέκταση του σπιτιού μας. Ζούμε εκεί, μεγαλώνουμε, μοιραζόμαστε ιδέες, όνειρα, αγωνίες», λέει η εκδότρια Μαριλένα Πανουργιά.
Και πράγματι. Είναι σπάνιο για τα ελληνικά δεδομένα ένας εκδοτικός οίκος να συνεχίζει από την ίδια, την ιστορική του έδρα. Το γνώριμο βιβλιοπωλείο αλλά και πνευματικό στέκι με ιδιαίτερη ατμόσφαιρα στην οδό Βουλής 4, κοντά στην Κολοκοτρώνη, είναι μια αθηναϊκή σταθερά. Η θέα του και μόνο καθησυχάζει και αναπτερώνει. Ο Ικαρος, ως θεσμός πλέον της πνευματικής ιστορίας αυτού του τόπου, μας υπενθυμίζει με την επέτειο αυτή των 80 χρόνων μερικά σημαντικά πράγματα. Πρώτον, ότι στη διάρκεια της Κατοχής (ιδρύθηκε το 1943 από τον Νίκο Καρύδη, τον Αλέκο Πατσιφά και τον Μάριο Πλωρίτη) υπήρχε μια αντίδραση πνευματικών ανθρώπων και μια ανάγκη δημιουργίας (το Θέατρο Τέχνης ιδρύθηκε επίσης επί Κατοχής). Δεύτερον, τα πρόσωπα. Οι προσωπικότητες που έδεσαν εξαρχής για να φτιάξουν πράγματα, για να οργανώσουν ένα βλέμμα και να στεγάσουν μια δημιουργία, είχαν μεγάλο εκτόπισμα.
Ο ποιητής Νίκος Καρύδης (1917-1984) είχε ιδρύσει αρχικά τις εκδόσεις Γλάρος και μετά τον Ικαρο και είχε συνδεθεί εξαρχής με τη δημιουργία του Θεάτρου Τέχνης. Είναι ζυμώσεις μέσα στην κοινωνία καθοριστικές. Στον Ικαρο, που εξαρχής διακρίθηκε όχι μόνο για τους τίτλους που έβγαζε αλλά και για την αισθητική των εκδόσεων (αισθητική σε σύμπνοια του πνευματικού περίγυρου του ’50: Σεφέρης, Μόραλης, Γκάτσος, Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Χατζιδάκις, Βασιλείου, Ελύτης κ.ά.), υπηρετήθηκαν εξαρχής κάποιες αρχές. Οσα όρισε ο Νίκος Καρύδης συνεχίστηκαν για αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του, από τις κόρες του Χρυσή και Κατερίνα Καρύδη, και πλέον από τα εγγόνια του. Η Μαριλένα Πανουργιά λέει πως «περισσότερο περήφανη θα έλεγα πως είμαι όταν οι άνθρωποι που είναι χρόνια στον χώρο, όσοι δηλαδή δούλεψαν και με τις προηγούμενες γενιές του Ικαρου, λένε καλά λόγια για την τρίτη αυτή “πράξη” που υπογράφουμε ο Νίκος και εγώ». Και η τρίτη «πράξη» δεν ήταν απλή μετάβαση. «Το στοίχημα ήταν να παραλάβουμε μια βαριά κληρονομιά από την οποία να κρατήσουμε αυτό που λειτουργεί σήμερα», λέει ο Νίκος Αργύρης. «Αυτό που έχει νόημα για τον σημερινό αναγνώστη. Δεν φοβηθήκαμε να κάνουμε αλλαγές ακολουθώντας την εποχή μας και η απόφασή μας αυτή επιβραβεύτηκε με τον χρόνο».
Πράγματι. Σήμερα, οι τίτλοι του Ικαρου έχουν κατορθώσει μια όχι συνηθισμένη ή εύκολη ισορροπία. Κρατούν από το ιστορικό παρελθόν τους όσα τους καταξίωσαν στη συνείδηση του κοινού και αποτελούν υπεραξία. Και προχωρούν με τόλμη και αυτοπεποίθηση. Σε λίγες ελληνικές επιχειρήσεις, ανεξαρτήτως κλάδου, η τρίτη γενιά επιδεικνύει καινοτόμο έργο. Ο Ικαρος έχει ιστορία και φρεσκάδα μαζί. «Για εμάς, τα 80 χρόνια είναι μια ωραία αφορμή να πούμε την ιστορία μας από την αρχή», λέει η Μαριλένα Πανουργιά, «και να κοιτάξουμε το μέλλον με περηφάνια και αισιοδοξία».
