Μια μονοκοντυλιά από σφυρήλατο σίδερο και χυτό αλουμίνιο είναι το πρώτο από τα εκθέματα που συναντάμε μπαίνοντας στον κεντρικό χώρο της γκαλερί Citronne στο Κολωνάκι. Αυτή η «Ανδρική φιγούρα» (2015) ύψους σχεδόν δυόμισι μέτρων, έργο ανολοκλήρωτο από τα πολλά που άφησε ο Γιώργος Λάππας (1950-2016) στον παλιό βιομηχανικό χώρο όπου δούλευε, πετυχαίνει κάτι σπάνιο: Να μετατρέψει το σαλόνι ενός όμορφου αστικού διαμερίσματος της πρωτεύουσας σε καλλιτεχνικό εργαστήριο, όπου η δημιουργική διαδικασία της γλυπτικής βρίσκεται σε εξέλιξη.
Δύναμη και αδυναμία, κίνηση και ακινησία, πλαστικότητα με βιομηχανικές συναρμογές και ένα ελαφρύ μειδίαμα στο χυτό μεταλλικό πρόσωπο της κατασκευής σε συνδυασμό με τα σχεδόν κατεστραμμένα παπούτσια που επιμένουν να βαδίζουν· όλα αυτά τα στοιχεία συνθέτουν μια εικαστική μεταφορά πάνω στην ανθρώπινη φθαρτότητα που γεννά αλλεπάλληλα συναισθήματα στον θεατή. Οπως μας λέει ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης –επιμελείται την έκθεση μαζί με την Αφροδίτη Λίτη και την Τατιάνα Σπινάρη– «αυτές οι ανολοκλήρωτες δομές που κατέλιπε ο Λάππας συμπληρώνονται με τη σκέψη του θεατή· η τέχνη δεν είναι μόνον απόλαυση ή μελέτη, είναι ταυτόχρονα ένας μηχανισμός ανησυχίας που ενεργοποιείται σε ανάλογες περιπτώσεις από την εκκρεμότητα της εμπειρίας».
Η έκθεση που σε λίγες ημέρες εγκαινιάζεται στη Citronne –η τέταρτη έργων του Λάππα στην γκαλερί– είναι στην πραγματικότητα ένα συνοπτικό δοκίμιο πάνω στη δουλειά ενός καταξιωμένου καλλιτέχνη που η πρόωρη απώλειά του μάς στέρησε τη δυνατότητα περαιτέρω μελέτης του έργου του, και ενός αγαπητού δασκάλου της Σχολής Καλών Τεχνών που επηρέασε πολλούς νεότερους. Η καλή επιμελητική προετοιμασία της έκθεσης φωτίζει τα αόρατα μονοπάτια της σκέψης του, που καταδεικνύουν έναν ιδιαίτερο τρόπο δουλειάς και ένα έργο συνεκτικό, πλούσιο σε νοητικά και αισθητηριακά ερεθίσματα.
Μικρογλυπτά
Στην ίδια έκθεση μία σειρά ημιτελών μικρογλυπτών, κάποια από τα οποία προορίζονταν για μεγαλύτερα σύνολα, εκτίθενται όπως ήταν στο εργαστήριο του καλλιτέχνη. Η αντιπαραβολή τους με τον επιβλητικό, ημιτελή σκελετό της «Ανδρικής φιγούρας» είναι ενδεικτική του τρόπου με τον οποίο ο γλύπτης συνδύαζε τη μεγάλη και τη μικρή κλίμακα ανατρέποντας έτσι την αίσθηση του λεγόμενου μέτρου. Αυτή η παράδοξη συνεύρεση του μεγάλου με το μικρό απορρέει και από την αρχαία αιγυπτιακή τέχνη και ειδικότερα από τις παραστάσεις του καλλιτέχνη από την παιδική του ηλικία –γεννήθηκε στο Κάιρο– με τα στοιβαγμένα έργα διαφορετικών μεγεθών στις προθήκες του Μουσείου Αιγυπτιακών Αρχαιοτήτων του Καΐρου.
«Παρήγε με πληθωρικό τρόπο έργα που έμεναν σε συνθήκη εξέλιξης», σχολιάζει ο επιμελητής της έκθεσης Γιώργος Τζιρτζιλάκης.
«Ο Λάππας παρήγε με πληθωρικό τρόπο έργα που έμεναν σε συνθήκη εξέλιξης. Η έκθεση αυτών των σπαραγμάτων δεν παρουσιάζεται σε αντιπαράθεση με τα ολοκληρωμένα έργα. Η συνύπαρξη του τελικού με το ατελεύτητο ουσιαστικά καταγράφει τη ροή του χρόνου. Το άγχος του καλλιτέχνη για την τελειότητα της δημιουργίας γίνεται με αυτόν τον τρόπο στοιχείο της σύγχρονης γλυπτικής», σχολιάζει ο κ. Τζιρτζιλάκης που εκτός από φίλος υπήρξε συχνός επισκέπτης του εργαστηρίου του γλύπτη στο ισόγειο μιας παλιάς εριουργίας στη Νέα Ιωνία.
Το έργο του Γιώργου Λάππα αναμετριέται διαρκώς με τα όρια της γλυπτικής. Αυτή την αναμέτρηση αναδεικνύει η έκθεση υπογραμμίζοντας και τη σημασία, μεταφορική και πραγματική, του φωτός και της σκιάς, δηλαδή του άυλου στοιχείου στο έργο του, μέσα όμως από γλυπτά που ταυτόχρονα έχουν ως πυρήνα το σώμα, την ανθρώπινη φιγούρα. Αντί της μάζας και του όγκου, ο Γιώργος Λάππας έπλαθε τον χώρο και με το φως, το οποίο αποκτά στη δουλειά του υλική υπόσταση.
Ο καλλιτέχνης χρησιμοποίησε το φως για πρώτη φορά στα τέλη της δεκαετίας του 1980 ως φωτεινά ποτάμια από νέον λάμπες. Οι πολύχρωμες ανθρώπινες φιγούρες –καθημερινοί χαρακτήρες που μοιάζουν «παγωμένοι» σαν τα αμίλητα και αγέλαστα στρατιωτάκια του παιδικού παιχνιδιού– εκπέμπουν φως μα και μιλούν μέσα από την ανταύγειά τους. Ετσι ανακαλούμε τον τίτλο της έκθεσης που υπογραμμίζει το γεγονός πως ο Λάππας τόλμησε να αναμετρηθεί με τα φαντάσματα, τις φευγαλέες μορφές που βρίσκονται μεταξύ του εδώ και του επέκεινα.
Το «Αλαφροΐσκιωτο βάδισμα» μιλάει για την απουσία, τη σκιά, την υπόμνηση της ρέουσας δημιουργίας, την αίσθηση ιλίγγου που το έργο ενός ανατρεπτικού καλλιτέχνη μπορεί να προκαλέσει. Είναι επίσης αυτός ο «σπλαχνικός» βόμβος που ο ίδιος θεωρούσε ότι ένα σπουδαίο έργο τέχνης πρέπει να εκπέμπει.
«Αλαφροΐσκιωτο βάδισμα», γκαλερί Citronne, από τις 24 Οκτωβρίου.
