Την περασμένη Πέμπτη το πρωί οι Παλαιστίνιοι ακόμη μετρούσαν τα θύματα της έκρηξης στο νοσοκομείο Αλ Αχλι της Γάζας και οι Ισραηλινοί βομβάρδιζαν τον παλαιστινιακό θύλακο και προετοιμάζονταν για χερσαία επέμβαση. Ο Ετγκαρ Κέρετ βρισκόταν στο σπίτι του στο Τελ Αβίβ, μπροστά στον υπολογιστή, σε ένα παράθυρο βιντεοκλήσης που τον συνέδεε με την Αθήνα. Τα μαλλιά του είναι κάπως ανακατεμένα και τα μάτια του πρησμένα. Προλαβαίνω να σκεφτώ ότι μάλλον έχει ταλαιπωρηθεί λόγω των γεγονότων των τελευταίων ημερών, ίσως έχει αναγκαστεί να περάσει ώρες σε καταφύγια ή έχει χάσει τον ύπνο του λόγω του ήχου των σειρήνων. Η αλήθεια είναι τελικά πιο απλή: «Με έχει πιάσει μια αλλεργία» μου λέει ανάμεσα σε απανωτά φταρνίσματα. Φυσάει με θόρυβο τη μύτη του και απολογείται: «Δεν είναι το χειρότερο που μπορεί να μου συμβεί δεδομένων των συνθηκών». Γελάμε. Το γέλιο προσφέρει μια αποσυμπίεση, σαν μια βαθιά ανάσα πριν ξεκινήσεις να συζητάς για φρίκη και θάνατο.
«Τις τελευταίες δέκα ημέρες πηγαίνω όπου θέλουν να με δουν. Οι επιζώντες από τα κιμπούτς που δέχθηκαν επίθεση έχουν σκορπιστεί σε ξενώνες και ξενοδοχεία και πηγαίνω να τους δω, να τους μιλήσω, να διαβάσω σε ενήλικες και παιδιά». Οι ιστορίες των ανθρώπων τον συγκλονίζουν, λέει. «Θα σου αφηγηθώ μία που θα σου φανεί εντελώς τρελή. Μια μέρα λαμβάνω ένα σημείωμα από τον επικεφαλής μιας μονάδας πεζικού που μου γράφει ότι πηγαίνει στη μάχη, μου δίνει τα στοιχεία της πρώην κοπέλας του που δεν του μιλάει πια και μου ζητάει, αν πεθάνει, να πάω σε αυτήν και να της πω ότι λυπάται πολύ για ό,τι έγινε. Τον ρωτάω “γιατί εγώ” και μου εξηγεί ότι είναι τόσο θυμωμένη μαζί του, ενώ εγώ είμαι ο αγαπημένος της συγγραφέας, οπότε θα μου μιλήσει. Της τηλεφωνώ, της λέω τι συμβαίνει και αυτή αρχίζει να μου εξηγεί τι της έκανε ο πρώην σύντροφός της! Στο τέλος της υποσχέθηκα ότι κάθε δύο μέρες θα της στέλνω μια μικρή ιστορία, κάτι που κάνω και με τους επιζώντες που συναντώ. Σημειώνω το όνομά τους και υπόσχομαι ότι θα γράφω και θα τους στέλνω ιστορίες, για να μησκέφτονται τον πόλεμο».
Γιος επιζώντων
Νιώθει καθημερινά την καρδιά του να ραγίζει. Αλλά έχει μάθει να συνεχίζει, μου εξηγεί. «Είμαι γιος επιζώντων του Ολοκαυτώματος. Νομίζω ότι η κληρονομιά των γονιών μου ήταν ότι προσπαθούσαν να με διδάξουν από όταν ήμουν μωρό πώς να κρατάω την ανθρωπιά μου όταν όλοι οι άλλοι τη χάνουν». Θεωρεί ότι αυτή είναι η πιο δύσκολη στιγμή που περνούν η χώρα και η ευρύτερη περιοχή, αλλά «είναι μια στιγμή για να διδαχθούμε, όχι για να εκδικηθούμε».
Οι αντιδράσεις των ανθρώπων στην περιοχή του και διεθνώς τον προβληματίζουν. «Κάθε ειλικρινής άνθρωπος, είτε είναι δεξιός είτε αριστερός, θα πρέπει να συλλογιστεί τι συνέβη. Αλλά, αντί γι’ αυτό, βλέπεις ανθρώπους πολύ δογματικούς. Οργανώσεις ομοφυλοφίλων στις ΗΠΑ υποστηρίζουν τη Χαμάς. Την τελευταία φορά που είδα έναν ομοφυλόφιλο και έναν της Χαμάς μαζί στη Γάζα ήταν όταν τους πετούσαν από τις οροφές. Είναι σαν τα κοτόπουλα να υποστηρίζουν το KFC ή οι αγελάδες τα McDonalds. Οταν βλέπω ένα κτίριο στη Γάζα να βομβαρδίζεται και μια οικογένεια τραυματισμένη, θυμώνω και λέω ότι δεν θα έπρεπε να γίνεται αυτό. Το ίδιο και όταν βλέπω τη μεγαλύτερη σφαγή Εβραίων μετά το Ολοκαύτωμα, ανθρώπους να βασανίζουν μέχρι θανάτου εγκύους και να βγάζουν σέλφι».
«Για μένα το γράψιμο είναι όπως ο αερόσακος στο αυτοκίνητο. Οταν είσαι σε κίνδυνο, σε προστατεύει και βάζει ταυτόχρονα ένα εμπόδιο αλλά και μια γέφυρα ανάμεσα σε εσένα και στην πραγματικότητα».
Αυτές τις μέρες δεν γράφει λογοτεχνικά κείμενα, τις ιστορίες που τον έκαναν γνωστό και αγαπητό διεθνώς (τα «Επτά χρόνια ευτυχίας», «Το κορίτσι στο ψυγείο» και «Αναποδιά στην άκρη του γαλαξία» κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Καστανιώτης), αλλά σύντομες ιστορίες στο κινητό του καθώς οδηγεί. «Για μένα το γράψιμο είναι όπως ο αερόσακος στο αυτοκίνητο. Οταν είσαι σε κίνδυνο, σε προστατεύει και βάζει ταυτόχρονα ένα εμπόδιο αλλά και μια γέφυρα ανάμεσα σε εσένα και στην πραγματικότητα. Εχω περάσει τουλάχιστον τέσσερις πολέμους και πολλές τρομοκρατικές επιθέσεις. Αυτό που συνήθως συμβαίνει είναι ότι, μόλις ακουστεί η πρώτη έκρηξη, ξεκινάω να γράφω». Αφήνεται σε ένα σύντομο γέλιο και προσθέτει: «Αυτός ο πόλεμος είναι η πρώτη φορά που δεν μπορώ να γράψω τίποτα».
Ποτέ δεν έχει μασήσει τα λόγια του για την κατάσταση στη χώρα του και το καθεστώς Νετανιάχου (για τον οποίο λέει ότι είναι «σαν κατάρα γι’ αυτή τη χώρα») και γι’ αυτό έχει δεχθεί απειλές για τη ζωή του και τη ζωή της οικογενείας του. Θεωρεί ότι «η Χαμάς είναι ένα τέρας» και ως μόνη λύση βλέπει ένα παλαιστινιακό κράτος χωρίς τη Χαμάς. «Αν στο τέλος όλων αυτών είμαστε σε μια Μέση Ανατολή όπου οι κυρίαρχες δυνάμεις θα είναι η Χαμάς και ο Νετανιάχου, τότε δεν μάθαμε τίποτα».
Αν και στην πραγματικότητα ο κίνδυνος δεν είναι μακριά, λέει ότι δεν αισθάνεται ανασφαλής. Αυτό που θέλει είναι να βρει το κέντρο και τη βάση του μέσα του. «Σε αυτές τις στιγμές που ταρακουνιέται ο κόσμος πρέπει να βουτήξεις μέσα στον εαυτό σου και να του επιτρέψεις να χαθεί. Εγραψα ένα μικρό κείμενο γι’ αυτό, θα σου το στείλω», μου υπόσχεται. Και πράγματι, το έστειλε.
Σημειώσεις πολέμου
«Τώρα κλείσε τα μάτια σου και προσπάθησε να σταματήσεις να αισθάνεσαι θυμωμένος. Προσπάθησε να σταματήσεις να ξεσπάς σε όλους αυτούς που αξίζουν τη δίκαιη οργή σου. Κλείσε τα μάτια σου και επίτρεψε στον εαυτό σου, μόνο για μια στιγμή, απλά να νιώσει τον πόνο. […] Σου πήραν πολλά – όμως είσαι ακόμα ένα ανθρώπινο ον. Πληγωμένο, ματωμένο, θυμωμένο, πονεμένο, τρομαγμένο, πνιγμένο από θλίψη, αλλά και πάλι: ανθρώπινο. Πάρε μια βαθιά ανάσα και προσπάθησε να θυμηθείς το συναίσθημα. Γιατί ξέρεις ότι σε ένα λεπτό από τώρα, όταν θα ξανανοίξεις τα μάτια σου, θα εξαφανιστεί».
