«Αυτή η πόλη είναι ωραία, ιδιαίτερη και ενδιαφέρουσα, αλλά είναι μια πόλη φλύαρη». Με είχε ξαφνιάσει η επισήμανση του επισκέπτη της Αθήνας καθώς περπατούσαμε σε κεντρικούς δρόμους. Του ζήτησα να μου εξηγήσει τι εννοούσε. «Η πόλη έχει οπτικό θόρυβο», είπε. «Δεν αφήνει το βλέμμα να σταθεί κάπου, ήρεμο και στοχαστικό. Ελάχιστες επιφάνειες είναι ελεύθερες από αυτήν τη φλυαρία». Σηκώσαμε το βλέμμα στο ύψος απλώς των επιγραφών των καταστημάτων, και ανάμεσα σε κλιματιστικά, καλώδια και εμπορεύματα στο πεζοδρόμιο, ανάμεσα σε τραπεζοκαθίσματα, μηχανάκια και στύλους πάσης φύσεως, βλέπαμε τις μουντζούρες από σπρέι.
Ηξερα πως αυτή η εικόνα δεν ήταν όλη η Αθήνα, αλλά ήταν μπροστά μας – και πώς να την αρνηθεί κανείς;
Ευτυχώς η μέρα ήταν ηλιόλουστη και το φως της Αθήνας έκανε το θαύμα του. Είχαμε φθάσει στην πλατεία Βικτωρίας καθώς βαδίζαμε επί της 3ης Σεπτεμβρίου. Στο φανάρι της οδού Χέυδεν, αφού επαινέσαμε μεταξύ μας το γνωστό ανθοπωλείο που είναι εκεί, το βλέμμα μας εστίασε στην πινακίδα που είχε στήσει ο Δήμος Αθηναίων για τον ναύαρχο Χέυδεν. Είναι μέρος του εξαιρετικού προγράμματος «Περπατώντας με τους Φιλέλληνες», που είχε ξεκινήσει για τα 200 χρόνια σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, την ΑΜΚΕ Αιγέας και τη σύμπραξη ιστορικών. Σταθήκαμε για λίγο για να διαβάσουμε την πινακίδα με το βιογραφικό του Ολλανδού ναυάρχου Λογγίνου φαν Χέυδεν (1772-1850), αρχηγού της ρωσικής ναυτικής μοίρας της Μεσογείου. Το 1827 είχε λάβει μέρος στη Ναυμαχία του Ναυαρίνου. Εφερα στον νου το ωραίο γραμματόσημο του 1977.
Η πινακίδα είναι καλοσχεδιασμένη και ευανάγνωστη. Μακάρι να υπάρχει συνέχεια ή έστω να βρεθεί ένας τρόπος να μπουν ωραίες πλάκες στις επιφάνειες των τοίχων και για άλλες θεματικές ενότητες. Καλλιεργούν, φυσικά, μια σχέση συγγένειας με τον τόπο και την Ιστορία. Αλλά, για ποιους τοίχους μιλάμε;
Δυστυχώς, αναγκάστηκα να σιωπήσω μπροστά στη γεμάτη νόημα, παρατεταμένη, σιωπηρή παρατήρηση του ξένου επισκέπτη σε εκείνη τη γωνία Χέυδεν και 3ης Σεπτεμβρίου. Είχαμε διαβάσει και ξαναδιαβάσει την επιγραφή, αλλά το βλέμμα μας είχε αγκιστρωθεί από την «οπτική φλυαρία». Ενοικιαστήρια, αρτιμελή ή ακρωτηριασμένα, αυτοκόλλητα πάσης φύσεως, αφίσες και αγγελίες για ιδιαίτερα μαθήματα, συνέθεταν το περιβάλλον που αγκάλιαζε τον ναύαρχο Χέυδεν. Ηταν μια συναίρεση του νεοαθηναϊκού πολιτισμού. Η κουλτούρα της κάθε μέρας.
Συνεχίσαμε με τη σκιά του Χέυδεν στον νου, αλλά δυστυχώς περισσότερη δύναμη είχε το «γύρω γύρω». Αυτό το «γύρω γύρω» δεν μας άφηνε, γιατί το συναντούσαμε διαρκώς σε διάφορες εκδοχές σε κάθε βήμα όσο πλησιάζαμε προς την Ομόνοια. Ο συνοδοιπόρος μου έμοιαζε –λίγο, λίγο– να διασκεδάζει με τον αστικό εξωτισμό της Αθήνας, αλλά εγώ ήξερα ότι σε δύο ημέρες εκείνος θα βρισκόταν σε μια πόλη χωρίς τον εξωτισμό της αυθαιρεσίας, που για εμένα ήταν αναγκαστική καθημερινότητα.
Γνέψαμε νοερά στη σκιά του Χέυδεν και την αφήσαμε να διαλυθεί.
