Είναι συνομήλικοι και έχουν λαξευτεί στο ίδιο μάρμαρο. Ομως εκείνος που βρίσκεται στο Αρσενάλε της Βενετίας, έχοντας μεταφερθεί εκεί από τον Μοροζίνι τον 17ο αιώνα μ.Χ., δείχνει σήμερα σε καλύτερη κατάσταση ως προς την υφή της μαρμάρινης «επιδερμίδας» του. Και ας έκοψε η Γαληνοτάτη Δημοκρατία το κεφάλι του για να το αντικαταστήσει με ένα της αρεσκείας της, και ας είναι εκτεθειμένος στον υγρό θαλασσινό αέρα. Δεν υπάρχει κάποιο μυστικό που κατείχαν οι Βενετοί και όχι οι Ελληνες προκειμένου να προστατεύσουν τους περίφημους αρχαϊκούς λέοντες της Δήλου, που είχαν αφιερώσει οι κάτοικοι της Νάξου στον Απόλλωνα στον 7ο αιώνα π.Χ. Το πρόβλημα είναι ότι η Δήλος εκτίθεται όλο και περισσότερο στην κλιματική αλλαγή. Οπως έδειξε μελέτη της Ακαδημίας Αθηνών, η Δήλος είναι ένα από τα 13 μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO με την υψηλότερη τρωτότητα στην κλιματική κρίση, κυρίως μετά το 2050. Η εικόνα που συγκρίνει τον λέοντα στη Βενετία με εκείνους που βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Δήλου δεν είναι η μόνη που δείχνει πόσο ευάλωτο είναι το ιερό νησί του Απόλλωνα στα καιρικά φαινόμενα.
Στη χθεσινή παρουσίαση ενός νέου, ολοκληρωμένου συστήματος παρακολούθησης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στο περιβάλλον και στα μνημεία της Δήλου, που σχεδίασε το Κέντρο Ερεύνης Φυσικής της Ατμόσφαιρας και Κλιματολογίας (ΚΕΦΑΚ) της Ακαδημίας Αθηνών, το πρόβλημα παρουσιάστηκε από τον έφορο αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Δημήτρη Αθανασούλη.
Ο κ. Αθανασούλης αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στις βροχοπτώσεις (που ενίοτε δημιουργούν μια «λίμνη» στα κατώτερα σημεία του νησιού), στην επικίνδυνη άνοδο της στάθμης της θάλασσας (που ενδεικτικά έχει φέρει το λεγόμενο «κτίριο με τον λουτήρα» σχεδόν μέσα στη θάλασσα και η οποία είναι πάντως και γεωλογικό φαινόμενο), καθώς και στα μέτρα προστασίας που λαμβάνουν η ΕΦΑ Κυκλάδων και η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή. Τα μέτρα περιλαμβάνουν τοποθέτηση αρχιτεκτονικών μελών σε υπερυψωμένες πλατφόρμες (π.χ. στην περίπτωση της Αγοράς του Θεοφράστου), αναστηλώσεις (όπως της Στοάς του Φιλίππου του 5ου), μέτρηση περιβαλλοντικών παραμέτρων κ.ά. «Πρόκειται όμως για εξαιρετικά σύνθετη υπόθεση», τόνισε ο κ. Αθανασούλης, υπογραμμίζοντας επίσης τις συνθήκες απομόνωσης των αρχαιολόγων του νησιού, «που πολλές φορές μάς έχει φέρει στα όρια της απελπισίας».
Το ολοκληρωμένο σύστημα παρακολούθησης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στο περιβάλλον και στα μνημεία της Δήλου, που παρουσίασε χθες ο γενικός γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών, Χρήστος Ζερεφός, θα ξεκινήσει να εφαρμόζεται στις αρχές του 2024, με διάρκεια δύο χρόνων. Και αν κάποτε το γεωμετρικό «Δήλιον πρόβλημα» ήταν ο διπλασιασμός του κύβου με κανόνα και διαβήτη, το νέο σύστημα παρακολούθησης της Δήλου, που έχει ήδη σχεδιαστεί από το ΚΕΦΑΚ της Ακαδημίας και υποστηρίζεται από την «Πρωτοβουλία ’21», θα έχει περισσότερα τεχνολογικά μέσα στη διάθεσή του, καθώς η Δήλος υπόκειται σε συνδυαστικούς κινδύνους, κλιματικούς και γεωφυσικούς.
Η Δήλος είναι ένα από τα 13 μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO με την υψηλότερη τρωτότητα εξαιτίας της κλιματικής κρίσης.
Ενδεικτικά, το σύστημα θα χωρίζεται σε πέντε πακέτα εργασίας (κλιματολογική ανάλυση, ατμοσφαιρικές και θαλάσσιες μετρήσεις, τεκμηρίωση και αναγνώριση γεωδυναμικών κινδύνων, ανάπτυξη υπολογιστικών εφαρμογών και μοντέλων, διαχείριση και διάχυση των αποτελεσμάτων), που περιλαμβάνουν κατ’ αρχάς την τοποθέτηση ατμοσφαιρικών, ωκεανογραφικών και σεισμολογικών οργάνων στο νησί (τα τελευταία θα ακολουθούν το παράδειγμα της Ακρόπολης). Τα όργανα θα συνδεθούν με υπερυπολογιστικές δομές (supercomputing servers) στην Ακαδημία Αθηνών, που με τη σειρά τους θα αξιοποιούν μαθηματικά μοντέλα για την ανάλυση της τοπικής κλιματολογίας, τον προσδιορισμό δεικτών τρωτότητας και κινδύνου, την ανάπτυξη σχεδίου διαχείρισης και προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.
Σενάρια δράσης
Οι κλιματολογικές αναλύσεις θα βασίζονται μεταξύ άλλων σε προσομοιώσεις πάνω σε διάφορα σενάρια δράσης για το εγγύς μέλλον (2031-2060) και για το απώτερο (2071-2100), ενώ θα φτάνουν ιδανικά σε χωρική κλίμακα ακόμη και 500 μέτρων. Οι ιδιότητες των μνημείων και των γύρω τοπίων (π.χ. η ακτογραμμή της Δήλου) θα λαμβάνονται υπόψη, ενώ τα υπολογιστικά μοντέλα που θα αναπτυχθούν θα πραγματοποιούν προγνώσεις ακόμη και για το ύψος των κυμάτων, τη μεταφορά «ερημικής σκόνης» από την Αφρική κ.ά. Στην ίδια την Ακαδημία θα εγκατασταθεί επιτελικό σύστημα παρακολούθησης του έργου, τα αποτελέσματα του οποίου θα δημοσιοποιούνται μέσα από διάφορες δράσεις και ημερίδες.
«Δημιουργήσαμε ένα συνεργιστικό μοντέλο, με συνισταμένη την προστασία της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς», είπε ο κ. Ζερεφός, ενώ ο κ. Αθανασούλης υπενθύμισε και ότι φέτος συμπληρώνονται 150 χρόνια από την έναρξη των ανασκαφών στη Δήλο, επέτειος που θα τιμηθεί με μια έκθεση στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μυκόνου.
