ΦΡΕΝΤ ΧΟΪΛ
Το μαύρο σύννεφο
μτφρ.: Θοδωρής Πιερράτος
επίμετρο: Ρίτσαρντ Ντόκινς
εκδ. Ροπή, 2023, σελ. 340
Πολλοί γνωρίζουν τον Φρεντ Χόιλ, τον διάσημο Αγγλο αστροφυσικό, ως τον άνθρωπο που έδωσε το όνομα στη θεωρία της Μεγάλης Eκρηξης. Εισηγητής ο ίδιος της θεωρίας της Σταθερής Κατάστασης εισήγαγε τον όρο Μεγάλη Eκρηξη το 1950 για να ειρωνευτεί τη θεωρία που έμελλε να παραγκωνίσει τη δική του υπό το βάρος των παρατηρησιακών δεδομένων που θα έρχονταν στο φως λίγα χρόνια αργότερα.
Λιγότεροι ίσως γνωρίζουν τον Χόιλ – μυθιστοριογράφο που μέσα από τα βιβλία του προσπάθησε να φέρει την επιστήμη στα σπίτια όσο το δυνατόν περισσότερων ανθρώπων. Το πρώτο του πόνημα, και ίσως το σπουδαιότερο, ήταν το «Μαύρο Σύννεφο» το οποίο εκδόθηκε το 1957. Μολονότι συγκαταλέγεται στην κατηγορία των έργων επιστημονικής φαντασίας, είναι ένα βιβλίο που σφύζει από αυστηρή, πραγματική επιστήμη. Οπως και ο ίδιος ο Χόιλ αναφέρει στον πρόλογο του βιβλίου, «πολύ λίγα από αυτά που αναφέρονται στο βιβλίο δεν θα μπορούσαν να συμβούν στην πραγματικότητα». Σύμφωνα με τον Ρίτσαρντ Ντόκινς, που υπογράφει το επίμετρο της ελληνικής έκδοσης, «…χωρίς ποτέ να μας κάνει μάθημα, ο Χόιλ καταφέρνει, καθώς η ιστορία εξελίσσεται, να μας διδάξει συναρπαστική επιστήμη εν τω γίγνεσθαι: όχι μόνο επιστημονικά γεγονότα, αλλά σημαντικές επιστημονικές αρχές. Μπορούμε να δούμε πώς εργάζονται οι επιστήμονες και πώς σκέφτονται. Μας φτιάχνει τη διάθεση και μας εμπνέει».
Την ίδια στιγμή, ο Χόιλ καταφέρνει να σκαρώσει μία έξοχη και συναρπαστική ιστορία, μια από εκείνες που σε αιχμαλωτίζουν στην πρώτη σελίδα και δεν σε αφήνουν μέχρι να την τελειώσεις τα ξημερώματα. Ενα καταιγιστικό θρίλερ που εξελίσσεται σε επιστημονικό, πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Που αναδεικνύει την περιπλοκότητα των σχέσεων ανάμεσα στην επιστημονική κοινότητα που εισηγείται και το πολιτικό κατεστημένο που αποφασίζει. Που μας φέρνει αντιμέτωπους με ένα δυστοπικό περιβαλλοντικό μέλλον. Που υπογραμμίζει την ταπεινότητα της ανθρώπινης αλαζονείας μπροστά στα ζητήματα που μπορεί να του θέσει απροσδόκητα η φύση. Που επιχειρεί να πάρει θέση στο πώς μπορεί να είναι η ζωή πέρα από τη Γη. Που καταρρίπτει την κοινή πεποίθηση ότι η επιστήμη είναι αλάνθαστη αλλά δείχνει ταυτόχρονα ότι είναι ο καλύτερος τρόπος που έχουμε στην προσπάθειά μας να κατανοήσουμε τον κόσμο. Που θέτει επί τάπητος τα μεγάλα ερωτήματα που απασχολούν τον άνθρωπο από καταβολής κόσμου.
Το τέλος του κόσμου;
Σε ό,τι αφορά την ιστορία πάνω στην οποία διανθίζονται όλα τα παραπάνω: Αστρονόμοι στην Αγγλία και την Αμερική κάνουν μια συγκλονιστική ανακάλυψη: ένα σκοτεινό μεσοαστρικό νέφος κινείται ταχύτατα προς το ηλιακό μας σύστημα. Εάν οι υπολογισμοί τους είναι σωστοί, το νέφος θα βρεθεί σύντομα μεταξύ της Γης και του Ηλιου, γεγονός που μπορεί να έχει αδιανόητες περιβαλλοντικές συνέπειες για τον πλανήτη μας. Με τη μοίρα κάθε ζωντανού οργανισμού στη Γη να διακυβεύεται, οι παγκόσμιοι ηγέτες συγκεντρώνουν μια ομάδα λαμπρών επιστημόνων για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα. Οταν όμως αυτοί ανακαλύψουν την αλήθεια για την προέλευση του νέφους, θα αναγκαστούν να επανεξετάσουν όλα όσα νομίζουν ότι γνωρίζουν για τη φύση της ζωής στο σύμπαν. Οι πολιτικοί, όμως, είναι έτοιμοι να υποστηρίξουν τη νέα κατάσταση;
Κοιτάζοντας πίσω με νοσταλγία σε αυτό το εκπληκτικό μυθιστόρημα, εστιάζουμε στην κατακλείδα του: «Θέλουμε να παραμείνουμε σπουδαίοι άνθρωποι σε ένα μικροσκοπικό κόσμο ή να καταστούμε μικροί μέσα σ’ έναν απέραντο κόσμο;». Ο αναγνώστης καλείται να πάρει θέση ζυγίζοντας όλα όσα έχει προσλάβει στις περίπου 340 σελίδες του βιβλίου.
*Η δρ Θάλεια Τραϊανού είναι ερευνήτρια, Ινστιτούτο Αστροφυσικής της Ανδαλουσίας (ΙΑΑ-CSIC) και Ινστιτούτο Max Planck Ραδιοαστρονομίας.
