Οταν τον Μάιο του 1892 ο ζωγράφος Πολ Σινιάκ έφτασε σε ένα μικρό ψαροχώρι της νότιας Γαλλίας με το όνομα Σαιν Τροπέ, έγραψε στη μητέρα του: «Ανακάλυψα την ευτυχία». Είχε εξάλλου ακολουθήσει πρόθυμα τον φίλο και ομότεχνό του Ανρί-Εντμόν Κρος, που λίγο νωρίτερα είχε εγκατασταθεί στο Λαβαντού, προκειμένου να γιατρέψει τους ρευματισμούς του και να γλιτώσει από την… επέλαση της βιομηχανίας και του τουρισμού στο βόρειο τμήμα της χώρας.
Η μεσογειακή φύση, γεμάτη φως, χρώμα και αισθήσεις, γοήτευσε τόσο τους δύο καλλιτέχνες, που σύντομα έπεισαν τους φίλους τους Μαξιμιλιέν Λους και Τεό φαν Ρισελμπέργκ να τους ακολουθήσουν. Ολοι ανήκαν στο κίνημα του νεοϊμπρεσιονισμού, που ενώ είχε εγκαινιαστεί από τον Ζορζ Σερά με τον περίφημο πίνακα «Ενα κυριακάτικο απόγευμα στο νησί της Γκραντ Ζατ» (1884-1886), είχε χάσει πρόωρα τον ιδρυτή του. Ομως οι νεοϊμπρεσιονιστές σκόπευαν να συνεχίσουν την περιπέτειά τους. Επηρεασμένοι από τους ιμπρεσιονιστές, ήταν εραστές των καθαρών χρωμάτων και τα ήθελαν διαχωρισμένα, ακόμη και αν έπρεπε να τα αποδίδουν με μικρές πινελιές, στο μέγεθος κουκκίδας.
Ενδεικτικός του ύφους τους, ο πίνακας «Η κόκκινη σημαδούρα» (1895) του Σινιάκ. Είναι ένα έργο που «λούζεται στο φως» και έχει τη μορφή ενός «μωσαϊκού χρωμάτων», έλεγε χθες η επίτιμη επιστημονική διευθύντρια του Μουσείου Ιμπρεσιονισμού του Ζιβερνί, Μαρίνα Φερετί Μπουκιγιόν, στο Ιδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή. Ο πίνακας, εξηγούσε η Μπουκιγιόν, που συνεπιμελείται την έκθεση «Ο νεοϊμπρεσιονισμός στα χρώματα της Μεσογείου», χωρίζεται σε μεγάλες χρωματικές ζώνες, αλλά φανερώνει και μια περαιτέρω διαίρεση των χρωμάτων, σε κουκκίδες ή τελείες, με έναν τρόπο που έκανε τον Σινιάκ να υπερασπίζεται τον όρο «ντιβιζιονισμός», αντί του νεοϊμπρεσιονισμού ή του τελικώς επικρατέστερου «πουαντιγισμού».
Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στο έργο του Μαξιμιλιέν Λους «Το λιμάνι του Σαιν Τροπέ» (1893), αν και εδώ ο καλλιτέχνης φωτίζει μεν τη διαχρονική ηρεμία, τη γλυκύτητα και τη γαλήνη μιας καθημερινής εικόνας, υπογραμμίζει όμως και τη διαφορά του με τον Σινιάκ, συμπεριλαμβάνοντας στον πίνακα ανθρώπινες φιγούρες. Από τη μεριά του, ο Τεό φαν Ρισελμπέργκ, στον πίνακα «Ο Πολ Σινιάκ στο τιμόνι του Olympia» (1896) θα παρουσιάσει τον φίλο του ως τον λάτρη της ναυτοσύνης, που όντως ήταν, και ως τον καλλιτέχνη που με τις ελαιογραφίες και τις ακουαρέλες του θα γινόταν «καπετάνιος του νεοϊμπρεσιονισμού», ο ίδιος ωστόσο θα απομακρυνόταν σταδιακά από τις αρχές του κινήματος.
Για την ακρίβεια, ο Φαν Ρισελμπέργκ απομακρύνθηκε κάποια στιγμή από το ίδιο το Σαιν Τροπέ, όχι όμως ότι ο νεοϊμπρεσιονισμός έπαψε να διακρίνεται από «αδελφικό πνεύμα», όπως είπε η διευθύντρια του αρχείου Signac, Σαρλότ Ελμάν Κασέν. Οχι μόνο γιατί κάποια μέλη του είχαν κοινές αναφορές στην αναρχική ιδεολογία και στο γαλλικό ελευθεριακό κίνημα, τις οποίες λ.χ. ο Ανρί-Εντμόν Κρος εξέφρασε στον πίνακα «Το αγρόκτημα (βράδυ)» (1892-1893). Αλλά κυρίως επειδή είχαν ενθουσιαστεί από μια επανάσταση η οποία, όπως εξήγησε η Μαρία Κουτσομάλλη-Μορώ, υπεύθυνη συλλογής του Ιδρύματος Γουλανδρή και συνεπιμελήτρια της έκθεσης, ξεκίνησε από τον Ευγένιο Ντελακρουά και την εναντίωσή του στη λεγόμενη «διαβολική ευκολία της πινελιάς», συνεχίστηκε με τους ιμπρεσιονιστές και την απλοποίηση των χρωμάτων της παλέτας και έπειτα ακολουθήθηκε από τούτη εδώ την παρέα, η οποία εμβάθυνε στους χρωματικούς κανόνες που είχε μελετήσει ο Σερά και θέλησε με τη βοήθειά τους να αποτυπώσει διαχρονικές εικόνες.
Ειδικά στη Γαλλία, οι νεοϊμπρεσιονιστές έμοιαζαν να βρήκαν την πηγή του φωτός και των χρωμάτων και τα παρουσίασαν διαχωρισμένα, ώστε η τελική απόχρωση να ανασυντεθεί από το μάτι του θεατή.
Ειδικά στη μεσογειακή Γαλλία οι νεοϊμπρεσιονιστές έμοιαζαν να βρήκαν την πηγή του φωτός και των χρωμάτων και θέλησαν να τα παρουσιάσουν διαχωρισμένα, ώστε η τελική απόχρωση να ανασυντεθεί από το μάτι του θεατή. «Σαν πολύτιμα πετράδια, περίτεχνα δεμένα», έγραφε ο Κρος στον Φαν Ρισελμπέργκ για τους πίνακες του Σινιάκ, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το έργο «Σαιν Τροπέ. Κρήνη στην Πλας ντε Λις» (1895), όπου ο καλλιτέχνης ενορχηστρώνει αρμονικά –πράγμα ιδιαίτερα δύσκολο– όλα τα χρώματα της παλέτας του.
Στα 55 έργα της έκθεσης, προερχόμενα από κορυφαία μουσεία της Ευρώπης και σημαντικούς ιδιώτες συλλέκτες, περιλαμβάνεται και ένα του Ανρί Ματίς («Τοπίο του Σαιν Τροπέ το δειλινό», 1904), ο οποίος επίσης γοητεύτηκε από το νεοϊμπρεσιονισμό, όπως και οι φωβιστές. Η Κυανή Ακτή θα γινόταν σύντομα ένα υπαίθριο εργαστήρι καλλιτεχνών, ωστόσο, το αρμονικό, «μεσογειακό» ιδεώδες του νεοϊμπρεσιονισμού θα έπαυε να είχε απήχηση μεταπολεμικά – χαρακτηριστικά, είναι η πρώτη φορά που το κίνημα παρουσιάζεται ολοκληρωμένα στην Ελλάδα. Το ίδιο το Σαιν Τροπέ είναι σήμερα πολύβουο, πανάκριβο τουριστικό θέρετρο. Ενας από τους δρόμους του, όμως, ονομάζεται «λεωφόρος Πολ Σινιάκ».
«Ο νεοϊμπρεσιονισμός στα χρώματα της Μεσογείου», Ιδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, έως 7 Απριλίου.
