Είναι από εκείνα τα κτίρια στα μέσα του 19ου αιώνα που με την εσωτερική τους αυλή παραπέμπουν στα λαϊκά αθηναϊκά σπίτια της εποχής, αλλά κατόπιν απέκτησαν νεοκλασικίζοντα χαρακτηριστικά. Κυρίως όμως, είναι η οικία που έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο ποιητής Κωστής Παλαμάς, μαζί με τη σύζυγό του Μαρία και την κόρη τους Ναυσικά.
Από εδώ, την οδό Περιάνδρου 5 στην Πλάκα, ξεκίνησε στις 28 Φεβρουαρίου 1943 η πομπή της κηδείας του, που εξελίχθηκε στη μεγαλύτερη αντιστασιακή διαδήλωση ενάντια στη γερμανική κατοχή. Αυτό το ιστορικό γεγονός επιδιώκει μεταξύ άλλων να υπογραμμίσει η αρχιτεκτονική μελέτη αποκατάστασης της Οικίας Παλαμά, που έχει στόχο να αναδείξει το κτίριο ως τοπόσημο της πόλης και η οποία πήρε χθες την ομόφωνη θετική γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού. Και ήταν το συγκεκριμένο στοιχείο της μελέτης που πέρασε τελικά κατά πλειοψηφία, καθώς προκάλεσε επιφυλάξεις σε μέλη του συμβουλίου.
Συγκεκριμένα, η αρχιτεκτονική μελέτη προβλέπει κάποιες προσθήκες και διαμορφώσεις στην πρόσοψη της οικίας και στον εσωτερικό χώρο της αυλής, που με το ισχυρό γραμμικό στοιχείο τους φιλοδοξούν να αποτελέσουν τον «μίτο», τη «ροή» εκείνη η οποία θα παραπέμπει στην πομπή-διαδήλωση του 1943 και θα συνδέει το μέσα με το έξω, το τότε με το τώρα.
Η μελέτη αποκατάστασης φιλοδοξεί ο χώρος να παραπέμπει στην πομπή-διαδήλωση κατά των Γερμανών στην κηδεία του ποιητή το 1943.
Οι ενστάσεις
Ωστόσο, το υλικό που επιλέχθηκε για τις προσθήκες, το καφέ μεταλλικό φύλλο «κορτέν», ήταν αιτία και για ορισμένους προβληματισμούς σχετικά με τον «βιομηχανικό» του χαρακτήρα, την απόπειρα μεταγραφής ενός ιστορικού γεγονότος σε αρχιτεκτονική ιδέα, αλλά και τη γενικότερη «πανσπερμία» των υλικών. Τελικά, προκειμένου να μην «κομματιαστεί» η αρχιτεκτονική ιδέα, το «κορτέν» παρέμεινε με μια αλλαγή στο τμήμα της πρόσοψης, ενώ ορισμένες ξύλινες επενδύσεις που είχαν προβλεφθεί για το εσωτερικό, θεωρήθηκε καλύτερο να αντικατασταθούν πλήρως, από επιχρισμένες επιφάνειες που θα διαφοροποιούνται χρωματικά από τους τοίχους.
Στο πρόσφατο παρελθόν, ούτε η απαλλοτρίωση της διώροφης, πιόσχημης Οικίας Παλαμά –που αποτελεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο– έγινε τελείως αβίαστα. Ξεκίνησε το 2020 και έπειτα από αλλεπάλληλες δικαστικές προσφυγές της πρώην ιδιοκτήτριας, πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2023. Μέχρι τότε, από τα πολλά προβλήματα του κτιρίου, το υπουργείο Πολιτισμού δεν μπορούσε παρά να διαπιστώσει μόνο τα εξωτερικά – δεν ήταν λίγα, μετά την αποκατάστασή τους όμως η εξωτερική όψη του κτιρίου θα αναδεικνύεται και με ειδικά μελετημένο φωτισμό. Στο δε εσωτερικό, εντοπίστηκαν μεταξύ άλλων καταβυθίσεις στην αυλή λόγω ύπαρξης βόθρου (θα απομακρυνθεί), ένα στέγαστρο από φύλλα αμιάντου (ομοίως), ενώ ο κεντρικός ιστορικός πυρήνας θα αποκατασταθεί μέχρι και τα δομικά του στοιχεία, με προσθήκες νέων υλικών όπου χρειάζεται (στέγη, κουφώματα). Θα τοποθετηθεί επίσης ανελκυστήρας, ενώ θα διαμορφωθεί και ένας ημιυπαίθριος χώρος, κατάλληλος για μια μόνιμη φωτογραφική έκθεση εστιασμένη στον Παλαμά και στην κηδεία του και ο οποίος θα οδηγεί σε μια ισόγεια αίθουσα για παρουσιάσεις βιβλίων. Στόχος –εκτός από την αποκατάστασή του στην τελική μορφή που απέκτησε τη δεκαετία ’30– είναι να ενταχθεί το μνημείο στη ζωή της πόλης ως χώρος διάδοσης του έργου του ποιητή και μελέτης της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας.
Επιχρίσματα στα μπάζα
Στη χθεσινή συνεδρίαση του ΚΣΝΜ ομόφωνα «πέρασε» και η μελέτη συντήρησης και αποκατάστασης –κατά το δυνατόν– του ζωγραφικού διακόσμου και του διακόσμου των όψεων της Οικίας Παλαμά. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία που εντοπίστηκαν στον όροφο του κτιρίου (οροφογραφίες και φρίζες), ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι κάποια καθαιρεμένα επιχρίσματα με ζωγραφικό διάκοσμο βρέθηκαν στοιβαγμένα στην αυλή ως μπάζα.
Σημειώνεται τέλος, ότι μετά τη δημοσίευση του παρόντος, στάλθηκε στην «Κ» ανακοίνωση σχετικά με το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Οικίας Παλαμά, υπογεγραμμένη από την κα. Μαρία Γεωργίου, η οποία υποστηρίζει ότι η ίδια παραμένει ιδιοκτήτρια του ακινήτου και ότι η υπόθεση δεν έχει τελεσιδικήσει. Ειδικότερα, στην ανακοίνωση αναφέρεται ότι:
«Η αναφερόμενη σε διάφορα δημοσιεύματα κίνηση από το Υπουργείο Πολιτισμού διαδικασιών αποκατάστασης της τελευταίας οικίας του Κωστή Παλαμά, που βρίσκεται στην οδό Περίανδρου 5 στην Πλάκα, λαμβάνει χώρα ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη οξεία δικαστική αμφισβήτηση των διοικητικών πράξεων με τις οποίες επιχειρήθηκε η απαλλοτρίωση του ακινήτου από τη νόμιμη ιδιοκτήτρια. Συγκεκριμένα, η αίτηση ακυρώσεως που ασκήθηκε κατά των ανωτέρω πράξεων κήρυξης αναγκαστικής απαλλοτρίωσης συζητήθηκε ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας στις 20-9-2023 και αναμένεται η έκδοση απόφασης του Δικαστηρίου. Εν όψει της υφιστάμενης εκκρεμοδικίας, καλείται το Υπουργείο να επιδείξει τον δέοντα σεβασμό τόσο στην ιδιοκτήτρια του ακινήτου, όσο και στο ίδιο το Δικαστήριο, απέχοντας από ενέργειες που αποσκοπούν αποκλειστικά στη δημιουργία εντυπώσεων. Στο μεταξύ, η νόμιμη ιδιοκτήτρια του ακινήτου λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα για την προστασία του.
Η ιδιοκτήτρια
Μαρία Γεωργίου».
