Γεννήθηκε το 1953, πέμπτο παιδί από τα οκτώ της οικογένειας του Τσάρλι Τσάπλιν και της Ούνα Ο’ Νιλ-Τσάπλιν. Ο Γιουτζίν Τσάπλιν –Ευγένιος, όπως ο σπουδαίος παππούς του, o θεατρικός συγγραφέας Ευγένιος Ο’ Νιλ– μιλάει αγγλικά με ελαφρά γαλλική προφορά και είναι μόνιμος κάτοικος Ελβετίας, της χώρας όπου ήταν εγκατεστημένη η οικογένειά του. Ο πατέρας του στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου θεωρήθηκε ανεπιθύμητος στις ΗΠΑ, ως καλλιτέχνης αριστερών φρονημάτων, και έκτοτε έζησε στην πόλη Βεβέ, κοντά στη Γενεύη. Εκεί μεγάλωσε και ο Γιουτζίν, ο οποίος αργότερα ασχολήθηκε επίσης με την τέχνη δουλεύοντας ως κινηματογραφιστής και stage manager σε παραστάσεις όπερας και μπαλέτου.
Σύντομα πάντως θα τον δούμε στην Αθήνα σε ένα νέο ρόλο: να αφηγείται την ιστορία του πατέρα του με όχημα τις μουσικές των ταινιών του, στην παράσταση «Chaplin Pianissimo», που παρουσιάζεται στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 27 Ιανουαρίου. Ο Zαν-Πασκάλ Μπεντίς και ο Σιλβάν Μοριζέ, δύο από τους καλύτερους ενορχηστρωτές και διασκευαστές μουσικής από τον κόσμο του κινηματογράφου, θα τον πλαισιώνουν στο πιάνο. Οι δύο αυτοί μουσικοί αποτίνουν φόρο τιμής στον Τσάρλι Τσάπλιν μένοντας πιστοί στον ήχο του και μεταγράφοντας τις πιο διάσημες παρτιτούρες του σε σουίτες για δύο πιάνα.
«Δεν θέλουμε να κάνουμε μια κινηματογραφική συναυλία», απαντάει ο Γιουτζίν Τσάπλιν όταν τον ρωτώ εάν θα γίνεται παράλληλη προβολή ταινιών του πατέρα του ή εάν θα δούμε ανέκδοτο φωτογραφικό υλικό από τα αρχεία της οικογένειας. «Θέλουμε να του αποδώσουμε ευγνωμοσύνη διά μέσου της μουσικής του. Νομίζω ότι εξακολουθούν να υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που δεν γνωρίζουν ότι συνέθετε ο ίδιος τη μουσική των ταινιών του. Κατά τη γνώμη μου, ήταν ο πρώτος που αντιλήφθηκε τη σημασία της μουσικής στον κινηματογράφο. Γι’ αυτόν τον λόγο, άλλωστε, έμαθε πιάνο, ήταν σε όλα τελειομανής».
Ανατρέχοντας στο βιογραφικό του Τσάρλι Τσάπλιν, βρίσκουμε όντως ένα μάλλον ξεχασμένο Οσκαρ πρωτότυπης δραματικής μουσικής για την ταινία του τα «Φώτα της ράμπας» (1952), το 1972. Συνέβη την ίδια χρονιά που βραβεύτηκε με Οσκαρ για τη συνολική προσφορά του στον κινηματογράφο. Ηταν πλέον 83 ετών και το Χόλιγουντ ήθελε να προλάβει να τον τιμήσει. «Πώς έγραφε μουσική χωρίς να ξέρει να διαβάζει και να γράφει νότες;» ρωτώ τον Γιουτζίν Τσάπλιν. «Καθόταν στο πιάνο και αυτοσχεδίαζε τη βασική μελωδία», απαντά. «Στη συνέχεια, η μελωδία έμπαινε σε νότες από έναν ενορχηστρωτή. Ηταν δύσκολο αλλά όχι υπερβολικά, γιατί σε τελική ανάλυση έγραφε μουσική για τις δικές του ταινίες, συνεπώς, ήξερε πολύ καλά τι ατμόσφαιρα ήθελε να φτιάξει».
Αυτή ήταν η κύρια ασχολία του Τσάρλι Τσάπλιν όταν ζούσε στην Ελβετία κι εκεί συνέθεσε μουσική κυρίως για τις βωβές ταινίες του, τον «Χρυσοθήρα», το «Τσίρκο» κ.ά. «Συνεπώς, στα χρόνια που ζήσατε κοντά του ήταν πλέον λιγότερο δραστήριος καλλιτεχνικά;» ρωτώ τον Γιουτζίν Τσάπλιν. «Αντιθέτως, ήταν εξαιρετικά πολυάσχολος», λέει. «Αυτός που εγώ γνώρισα ήταν ένας άνθρωπος πολύ σοβαρός, εργασιομανής και πάντοτε ανήσυχος για το μέλλον της ανθρωπότητας. Παρακολουθούσε τις εφημερίδες, έβλεπε τηλεόραση, ενημερωνόταν για όσα συνέβαιναν. Ηταν πολύ αυστηρός μαζί μας στο θέμα της καλής συμπεριφοράς και εκτιμούσε πολύ τη μόρφωση. Αυτός ήταν ο πατέρας μου».
«Οπότε δεν έκανε αστεία, δεν είχε καμία σχέση με την κωμική φιγούρα του κινηματογράφου του;» επιμένω. «Ηταν χιουμορίστας αλλά όχι συνέχεια», απαντά. «Χρησιμοποιούσε την κωμωδία για να γελοιοποιήσει κάτι με το οποίο διαφωνούσε. Για παράδειγμα, όταν παρακολουθούσε στην τηλεόραση κάτι ή κάποιον που δεν του άρεσε, σηκωνόταν όρθιος μπροστά στην οθόνη και έκανε κοροϊδευτικές μιμήσεις, λέγοντας “κοίτα πώς κάνει!”. Αυτό ήταν πραγματικά αστείο».
Πολλοί δεν γνωρίζουν ότι συνέθετε ο ίδιος τη μουσική των ταινιών του. Κατά τη γνώμη μου, ήταν ο πρώτος που αντιλήφθηκε τη σημασία της μουσικής στον κινηματογράφο.
Τον ρωτώ εάν έχει δει τις βιογραφικές ταινίες που έχουν γυριστεί για τον πατέρα του και ποια είναι η γνώμη του για τον τρόπο που περιγράφονται η προσωπικότητα και το ταλέντο του. «Είναι πολύ δύσκολο νομίζω, επειδή υπήρξε μόνον ένας Τσάπλιν και ήταν πραγματικά μετρ στην τέχνη του. Υπάρχουν άνθρωποι που του μοιάζουν ή χάρη στο μακιγιάζ πλησιάζουν τους χαρακτήρες των ταινιών του, αλλά η αυθεντικότητα του Τσάπλιν δεν αντιγράφεται. Εγραφε, διηύθυνε και έπαιζε στις ταινίες του· ήξερε ακριβώς τι ήθελε να πει και να παρουσιάσει».
Σκέφτομαι πως μόλις είπε ότι υπήρξε μόνον ένας Τσάπλιν, μολονότι αυτό είναι το επώνυμό του και μολονότι τόσο ο ίδιος όσο και τα αδέλφια του εργάζονται στον καλλιτεχνικό χώρο σαν τον πατέρα τους. «Αλήθεια πώς συνέβη αυτό;» αναρωτιέμαι. «Οταν συναντιέσαι με την τέχνη μια φορά, μετά δεν μπορείς να κάνεις διαφορετικά. Η ομορφιά των καλλιτεχνών εδρεύει στη φαντασία τους. Και η φαντασία τους είναι ακαταμάχητη, χωρίς όρια. Από τη στιγμή που αρχίζεις να τη χρησιμοποιείς, μπορείς να πας πολύ μακριά, και αυτό όλοι θέλουν να το δοκιμάσουν».
Ωστόσο, παρά την αγάπη του για την τέχνη, ποτέ έως τώρα δεν τόλμησε να βρεθεί ο ίδιος επάνω στη σκηνή, κάτω από τα φώτα. «Η ντροπαλοσύνη μου και το άγχος με διαλύουν», εξηγεί ο Γιουτζίν Τσάπλιν. «Είναι μια πρόκληση για μένα αυτή η παράσταση, αλλά ευτυχώς ξέρω πολύ το θέμα για το οποίο μιλάω: τη ζωή του πατέρα μου. Αντιθέτως, εκείνος δεν ήταν διόλου ντροπαλός, ακριβώς το αντίθετο. Ηταν πολύ εξωστρεφής, η ψυχή κάθε πάρτι».
Ο ρόλος της μητέρας
Και ποιο ρόλο έπαιζε η μητέρα του στην οικογένεια; «Εκείνη οργάνωνε στην πραγματικότητα τη ζωή στο σπίτι. Ηταν εκείνη που μας φρόντιζε, που οργάνωνε την εργασία του πατέρα και προσπαθούσε να μη γίνεται φασαρία από εμάς τα παιδιά στη διάρκεια της ημέρας. Εκείνος διαρκώς εργαζόταν σε καινούργια σχέδια. Είχε χρόνο για εμάς, αλλά το απόγευμα, όταν επιστρέφαμε από το σχολείο. Η μητέρα μου ήταν κυριολεκτικά η λιακάδα του πατέρα μου».
Στην παράσταση, με τη βοήθεια της μουσικής και των αφηγήσεων του Γιουτζίν Τσάπλιν, θα διανύσουμε τη ζωή του πατέρα του από τη γέννησή του έως τα μεγάλα καλλιτεχνικά του βήματα μαζί με τις προβολές κάποιων σκηνών ταινιών και –πολύτιμο!– αποσπάσματα από τα γυρίσματα του «Χρυσοθήρα». «O Σαρλό ήταν ένας χαρακτήρας που εκφραζόταν με παντομίμα. Συνεπώς, έπρεπε να είναι χαρούμενος, ερωτευμένος, λυπημένος ή ντροπαλός μόνο με το σώμα και το πρόσωπό του. Αυτό ήταν το μυστικό της επιτυχίας του. Δεν μιλούσε μια συγκεκριμένη γλώσσα και όλοι μπορούσαν να τον καταλάβουν από τις κινήσεις του. Συνέθετε μουσική για να ταιριάζει με την παντομίμα, έτσι ώστε να βγάζει αυτό το πλήθος συναισθημάτων που εξέφραζε. Και αυτό προσπαθούμε να δείξουμε στο “Pianissimo”».
