Η σκηνή του Κρατικού Θεάτρου Τουρκίας στην Κωνσταντινούπολη στεγάζεται στο Πολιτιστικό Κέντρο Ατατούρκ, στις παρυφές της πολύβουης πλατείας Ταξίμ, δίπλα στο πάρκο Γκεζί. Είναι μια εντυπωσιακή αίθουσα 800 θέσεων, στην οποία λίγα λεπτά πριν από την έναρξη της παράστασης «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» δεν πέφτει καρφίτσα. H αυλαία φωτίζεται και εμφανίζεται η Ελληνίδα ηθοποιός Ρούλα Πατεράκη που έχει τον ρόλο της Παραμάνας με ένα μονόλογο. Το κοινό ανταποκρίνεται με γέλια, επιφωνήματα και χειροκροτήματα. Το εμπόδιο της γλώσσας –είναι ομολογουμένως δύσκολο να παρακολουθεί κανείς τους υπέρτιτλους– έχει ξεπεραστεί από την πανανθρώπινη γλώσσα της τέχνης, όσο κλισέ και αν μοιάζει αυτό.
Η διεθνής συμπαραγωγή Ελλάδας και Τουρκίας ενώνει στη σκηνή Ελληνες και Τούρκους ηθοποιούς, σε μια τρίγλωσση παράσταση που έχει παρουσιαστεί ήδη στο κοινό της Αγκυρας και ετοιμάζεται για την αθηναϊκή πρεμιέρα της στο Μέγαρο Μουσικής. «Με ενδιαφέρει πάντα να μπορούμε να κάνουμε συνεργασίες με συναδέλφους στο εξωτερικό», εξηγεί ο σκηνοθέτης Λευτέρης Γιοβανίδης, ο οποίος είχε την ιδέα για την παράσταση και για μια νέα ανάγνωση ενός από τα σπουδαιότερα κείμενα της παγκόσμιας δραματουργίας.
Αντίπαλες οικογένειες
«Δεν είναι εύκολο στο θέατρο, γιατί υπάρχει ο λόγος, η γλώσσα, που μπορεί να είναι ένας περιορισμός, αλλά διαβάζοντας το “Ρωμαίος και Ιουλιέτα” σκέφτηκα ότι ο τρόπος που έχει γραφτεί είναι μαγικός, γιατί έχει ξεκάθαρες σχέσεις, δύο αντίπαλες οικογένειες και τα μέλη τους, οπότε μπορούσε να υπάρξει ένα συγκεκριμένο κόνσεπτ: οι μεν μιλούν μια γλώσσα, οι δε μια άλλη και όταν συναντηθούν, μια κοινή γλώσσα», προσθέτει. Οι Ελληνες-Καπουλέτοι επικοινωνούν στη σκηνή στα ελληνικά, οι Τούρκοι-Μοντέγοι στα τουρκικά και όταν συναντιούνται μιλούν αγγλικά.
Η ιστορία των δύο ερωτευμένων νέων και των οικογενειών τους μεταφέρεται στα Βαλκάνια. «Επιδίωξα όσο μπορούσα να υπάρχει η κουλτούρα της Μεσογείου, άνθρωποι, ορθόδοξοι ή μουσουλμάνοι, με τις συνήθειες που έχουμε εμείς, με τον τρόπο που πενθούμε, που γλεντάμε, που είμαστε πιο θορυβώδεις, να αποφύγω τις αναφορές σε μια προτεσταντική κοινωνία. Ηθελα να εκφράζονται με έναν τρόπο πιο σωματικό, όπου τα συναισθήματα υπάρχει ανάγκη να εκφραστούν», μας λέει ο σκηνοθέτης.
«Οι ηθοποιοί γνωρίζονται από πάντα, ήταν συγγενείς από πάντα, ακόμη και αν ζουν σε άλλες χώρες είναι σαν να μεγαλώνουν στο ίδιο σπίτι», λέει ο Νίκος Καραθάνος.
Την ελπίδα του ότι η παράσταση θα είναι μόνο η αρχή της συνεργασίας ανάμεσα στις δύο χώρες εκφράζει και ο γενικός διευθυντής του Κρατικού Θεάτρου της Τουρκίας, Ταμέρ Καραντάλε, παλιός γνώριμος του ελληνικού κοινού από τη συμμετοχή του στην ταινία «Πολίτικη κουζίνα». «Συμφώνησα αμέσως όταν μου μεταφέρθηκε η πρόταση του Λευτέρη, γιατί θεώρησα ότι πρόκειται για ένα σωστό πρότζεκτ για τις δυο χώρες μας, που είναι άλλωστε τόσο κοντά πολιτιστικά αλλά και ιστορικά», διευκρινίζει.
Και πράγματι, οι ερμηνείες είναι έντονες, εξωστρεφείς, θορυβώδεις, οι κινήσεις στιβαρές, οι συγκρούσεις σαρωτικές, η παράσταση –και λόγω της εξαιρετικής μουσικής που έγραψε ο Εκίν Ετί– ξετυλίγεται και σε παρασύρει σαν ένα αφρισμένο ποτάμι από συναισθήματα, ηχοχρώματα και κινήσεις που μοιάζουν με αέναες χορογραφίες.
Αδικημένη γυναίκα
Οι πρόβες για την παράσταση ξεκίνησαν στην Αθήνα στα μέσα Φεβρουαρίου και διήρκεσαν έως τις αρχές Απριλίου. Ο θίασος και η ομάδα παραγωγής μετακινήθηκαν έπειτα στην Αγκυρα, όπου δόθηκαν τέσσερις παραστάσεις μπροστά σε ένα ενθουσιώδες κοινό που είχε γεμίσει ασφυκτικά το θέατρο. Στην Αγκυρα ήταν η πρώτη θεατρική πρεμιέρα της Καλλιόπης Χάσκα, η οποία υποδύεται την Ιουλιέτα. Η νεαρή ηθοποιός έχει κάνει σπουδές υποκριτικής στην Ελλάδα και στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ των ΗΠΑ με ειδίκευση στον Σαίξπηρ.
«Η Ιουλιέτα είναι μια αδικημένη γυναικεία φιγούρα του Σαίξπηρ, ίσως η πιο αδικημένη. Στη συνείδηση του κόσμου είναι το αρχέτυπο μιας γυναίκας που είναι εύθραυστη, ευάλωτη και γλυκιά, αλλά ο Σαίξπηρ ποτέ δεν την περιγράφει έτσι, όλοι συζητούν για το πόσο έξυπνη είναι, τα λόγια της έχουν τρομερή ευφυΐα και ωριμότητα, έχει μια ευθύτητα, είναι πρακτική. Μειώνουμε αυτόν τον υπέροχο χαρακτήρα λέγοντας ότι είναι απλώς ευαίσθητη και εύθραυστη και απροστάτευτη», μας λέει.
Δίπλα της, στον ρόλο του Ρωμαίου, ο 30χρονος Αλπ Ουνσάλ, ο οποίος αναπολεί τις εβδομάδες της προετοιμασίας της παράστασης και ανυπομονεί για την πρεμιέρα της Αθήνας. «Η συνεργασία μας ήταν εκπληκτική, γιατί ενώσαμε τις διαφορές μας για να δημιουργήσουμε υπέροχο θέατρο. Οι Ελληνες χρησιμοποιούν πιο πολύ τη φαντασία τους, πετούν στα σύννεφα, εμείς είμαστε πιο προσγειωμένοι και αυτό είναι υπέροχος συνδυασμός, αγαπώ να δουλεύω μαζί τους».
Για τον Νίκο Καραθάνο, που υποδύεται τον Καπουλέτο, αυτή η παράσταση «είναι μια έναρξη συνεργασίας και γνωριμίας, μια μυρουδιά αν μπορούμε να είμαστε μαζί. Οι ηθοποιοί είναι παντού ίδιοι, δεν έχουν σύνορα, γνωρίζονται από πάντα, ήταν συγγενείς από πάντα, ακόμη και αν ζουν σε άλλες χώρες είναι σαν να μεγαλώνουν στο ίδιο σπίτι». «Οι θεατρικοί κανόνες είναι οι ίδιοι», επιβεβαιώνει και ο Τούρκος πρωταγωνιστής Εράι Εσερόλ. «Θα ήθελα να προτείνω να συνεχίσουμε τη συνεργασία όχι μόνο στο θέατρο, αλλά και στον χορό, στο τραγούδι, στην τέχνη γενικότερα, να επενδύσουμε στην τέχνη».
«Ρωμαίος και Ιουλιέτα», Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, 16-19 Μαΐου. Συμπαραγωγή: Κρατικό Θέατρο της Τουρκίας, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, πολιτιστικός οργανισμός Λυκόφως.
