Η διαδρομή από το κέντρο της Αθήνας στον Κορυδαλλό είναι καθημερινή για την Αικατερίνη Παπαγεωργίου. Υπεύθυνη σκηνοθέτις και εμψυχώτρια στο Θεατρικό Εργαστήρι του Σωφρονιστικού Καταστήματος Κορυδαλλού, μετά τους «Πέρσες» που παρουσιάστηκαν πριν από ένα χρόνο, τώρα μαζί με 26 κρατουμένους ετοιμάζουν την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή. Θα παρουσιαστεί στις 11/6 και 12/6 στον αύλειο χώρο των φυλακών.
Κανείς από τους συμμετέχοντες δεν είναι εξοικειωμένος με το θέατρο, μπορεί να μην παρακολούθησε ποτέ μια παράσταση, λέει στην «Κ» η νεαρή σκηνοθέτις που έγινε γνωστή τα δύο τελευταία χρόνια ως καλλιτεχνική διευθύντρια του «Θεάτρου Μπέλλος» στην Πλάκα. Η παράσταση της «Αντιγόνης» είναι αποτέλεσμα του εργαστηρίου που ξεκίνησε το περασμένο φθινόπωρο με μια ομάδα φυλακισμένων.
«Εχει σημασία ότι έρχονται σε επαφή με σύνθετα κείμενα που μας βάζουν σε μια διαδικασία έρευνας και ανάκτησης κάποιας γνώσης. Οι κρατούμενοι που παίρνουν μέρος είναι από διαφορετικές πτέρυγες, δεν κάνουν παρέα και αυτό που τους συνδέει μέσα στο περιβάλλον της φυλακής είναι κάτι που σχετίζεται με την τέχνη». Οσο για το έργο, δεν ήταν τυχαία επιλογή. «Η διαμάχη μεταξύ του νόμιμου και του ηθικού δικαίου που υπάρχει στο έργο είναι ένα θέμα που διατρέχει τη φυλακή ως ζήτημα. Ενας κρατούμενος μπορεί να το αναγάγει στη δική του ζωή, μπορεί να το καταλάβει, ίσως και να ταυτιστεί».
Υπομονή και προσπάθεια
Με τον συνεργάτη της, Γιώργο Πατεράκη, και δύο γυναίκες ηθοποιούς που συμμετέχουν στην παράσταση δουλεύουν τις λεπτομέρειες. Πώς αντιμετωπίζουν την 27χρονη σκηνοθέτιδα οι κρατούμενοι; «Το πρώτο που συνάντησα ήταν μια τρομερή άμυνα και καχυποψία σε σχέση με το ποια είμαι, ποιες είναι οι προθέσεις μου, κατά πόσο εμπλέκομαι με τη φυλακή με άλλον τρόπο. Με υπομονή και προσπάθεια χτίζεται σχέση εμπιστοσύνης. Οι άνθρωποι αυτοί νιώθουν ματαιωμένοι πρωτίστως από τον εαυτό τους που τους οδήγησε εκεί και δευτερευόντως από την οικογένειά τους, το κράτος, το σύστημα, τους θεσμούς. Αν δουν ότι οι προθέσεις σου είναι αγνές, γίνονται δοτικοί και γενναιόδωροι, δημιουργείται μια σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης».
Σε ένα έκρυθμο περιβάλλον όπως η φυλακή φυσικά και υπήρξαν δύσκολες στιγμές. «Χρειάζεται τεράστια προσοχή πώς θα ζητηθούν και θα ειπωθούν κάποια πράγματα. Επίσης να είναι ξεκάθαρο ότι την ομάδα την καθοδηγούν ένα ή δύο άτομα, γιατί είναι εύκολο όλο αυτό από μια ειρηνική διαδικασία να γίνει μια συγκρουσιακή διαδικασία. Μπορεί, π.χ., να έγινε ένας έλεγχος το προηγούμενο βράδυ ή κάποιοι να έχουν δικαστήρια τις ημέρες εκείνες, και αυτό έρχεται στην ομάδα ως κατάσταση και χρειάζεται διαχείριση».
Η Αικατερίνη Παπαγεωργίου παραδέχεται ότι στο ξεκίνημα του θεατρικού εργαστηρίου συνάντησε καχυποψία από τους κρατουμένους. «Οι άνθρωποι αυτοί νιώθουν ματαιωμένοι πρωτίστως από τον εαυτό τους που τους οδήγησε εκεί και δευτερευόντως από την οικογένειά τους, το κράτος, το σύστημα, τους θεσμούς. Αν δουν ότι οι προθέσεις σου είναι αγνές, γίνονται δοτικοί και γενναιόδωροι, δημιουργείται μια σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης», λέει χαρακτηριστικά.
Αν τα πρωινά της είναι αφιερωμένα στο Θεατρικό Εργαστήρι του Σωφρονιστικού Καταστήματος Κορυδαλλού και στην «Αντιγόνη», τα απογεύματα εστιάζει στην ανάθεση του φεστιβάλ στο πλαίσιο του επιτυχημένου κύκλου Contemporary Ancients για τη Μικρή Επίδαυρο: πρόκειται για δύο θεατρικούς μονολόγους του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη και της Βίβιαν Στεργίου εμπνευσμένους από τραγωδίες του Ευριπίδη, που σκηνοθετούν ο Νίκος Χατζόπουλος τον πρώτο και η Αικατερίνη Παπαγεωργίου τον δεύτερο στις 5 και 6/7.
Το κείμενο της Βίβιαν Στεργίου «Ιφιγένεια/Βορά» που σκηνοθετεί είναι εμπνευσμένο από την «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» του Ευριπίδη. «Πολλά απ’ όσα θίγονται στο πρωτότυπο κείμενο και τα αναγνωρίζουμε πια ως καταστάσεις και αφορούν στην πατριαρχία, στον μισογυνισμό, στην έμφυλη βία, η συγγραφέας τα έχει ενθέσει στον μονόλογό της. Ενα κείμενο το οποίο έχει τρομερή αναλογία σε σχέση με το πώς η Ιφιγένεια θυσιάζεται, καταπιέζεται και αντιμετωπίζει συνθήκη μεροληψίας εναντίον της, μόνο και μόνο λόγω του φύλου της».
Σύμφωνα με τον μονόλογο της Βίβιαν Στεργίου, η Ιφιγένεια που έχει βγει από μια κακοποιητική σχέση, πάει στην Επίδαυρο για μια νέα αρχή και εκεί ξεκινάει μια συνειρμική αναδρομή σε στερεότυπα, εντολές, προσταγές σε όλα όσα άκουγε από μικρή ηλικία, μέχρι που έφτασε να βγαίνει από κάτι πολύ δύστοκο, το οποίο αφορά το κομμάτι της πατριαρχίας, τις κακοποιητικές συμπεριφορές. «Η Ιφιγένεια αυτή είναι εντελώς ένα κορίτσι του σήμερα. Σε όσα περιγράφει βλέπω πολλές φίλες μου, ακόμη και τον εαυτό μου».
Η παράσταση της «Αντιγόνης» είναι αποτέλεσμα του εργαστηρίου που ξεκίνησε το φθινόπωρο με μια ομάδα φυλακισμένων.
Τι ακούει λοιπόν ένα 27χρονο κορίτσι που μπήκε δυναμικά το 2022 στον θεατρικό χώρο, ανέλαβε με τόλμη ένα θέατρο, συζητήθηκε για τη δουλειά της, ειδικά με την τελευταία της παράσταση «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα» του Ματέι Βίζνιεκ; «Η αίσθηση που μου δίνεται λόγω του φύλου αλλά και της ηλικίας μου είναι ότι υπάρχει μια ανάγκη να αποδεικνύω ότι αυτό που μου συνέβη δεν είναι τυχαίο. Κάποιες στιγμές είναι πολύ εξοντωτικό», παραδέχεται.
Στο θέατρο η Αικατερίνη Παπαγεωργίου μπήκε μέσα από τη διαδικασία του χορού. Σε αυτό ήταν αφοσιωμένη από παιδί, αλλά την τελευταία στιγμή έκανε τη στροφή. «Αγάπησα το θέατρο ως θεατής, όταν η μητέρα μου με πήγαινε στα χρόνια του δημοτικού να δω παραστάσεις. Αργότερα, και ενώ έκανα χορό, ένας καθηγητής, που θεωρώ μέντορά μου, μου συνέστησε κάποιες παραστάσεις». Ποτέ δεν ενδιαφέρθηκε για την υποκριτική, αλλά για τη σκηνοθεσία, «γιατί μου έδινε την εντύπωση ότι μπορείς να δημιουργείς μικρούς κόσμους και να τους μοιράζεσαι με το κοινό».
Αποφοίτησε από το τμήμα Παραστατικών Τεχνών του Royal Central School of Speech and Drama στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου και συνέχισε τις μεταπτυχιακές σπουδές της στη σκηνοθεσία θεάτρου. Τότε ίδρυσε την ομάδα The Young Quill και κράτησε τον τίτλο στις δουλειές που ακολούθησαν στην Αθήνα. «Θέλαμε ένα χώρο όπου θα μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι, να παίρνουμε το ρίσκο, και από την άλλη να φιλοξενούμε και παραστάσεις ομάδων που συνομιλούν μεταξύ τους όσον αφορά τις θεματικές ρεπερτορίου».
Αν πέρυσι εστίασε σε σύγχρονα έργα εμπνευσμένα από ζοφερά κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα της επικαιρότητας, για τον χειμώνα 2024-25 ο προγραμματισμός διαμορφώνεται γύρω από το ερώτημα: πώς ο άνθρωπος επιβιώνει και διαμορφώνεται, αντιστέκεται αλλά και υποχωρεί μέσα σε σκληρά, επιβεβλημένα κοινωνικά και πολιτικά καθεστώτα; Γι’ αυτό θα σκηνοθετήσει το «Μεμοράντουμ» του Βάτσλαβ Χάβελ.
Καλά όλα αυτά, αλλά πώς τα καταφέρνουν οικονομικά στη θεατρική Αθήνα των 2.000 και πλέον παραγωγών; «Πριν αναλάβουμε τον χώρο κάναμε πολλές μεταγλωττίσεις και αυτά τα χρήματα κρατήθηκαν ως κουμπαράς για την επένδυση στο θέατρο. Φυσικά είχαμε στήριξη από τις οικογένειές μας ώστε να κρατηθεί ο κουμπαράς». Η ομάδα είναι εξαμελής και όλοι εργάζονται και σε άλλες δουλειές, παιδικό θέατρο, τηλεόραση κ.λπ. «Αισθάνομαι τυχερή που μας ενώνει η εμπιστοσύνη. Υπήρξαν και στιγμές απογοήτευσης, όμως βρήκαμε ανταπόκριση και κατοχυρώσαμε μια θέση στην αθηναϊκή θεατρική πραγματικότητα».
Μπήκε νωρίς σε όλα, ακόμη και στη μητρότητα. Πόσο εύκολο ήταν να γίνει μητέρα στα 23; «Δεν ήταν προγραμματισμένη επιλογή, αλλά, όταν προέκυψε η εγκυμοσύνη, έγινε συνειδητά». Τι άλλαξε έκτοτε; «Ο αυθορμητισμός για κάποια πράγματα. Χρειάζεται καλή οργάνωση της καθημερινότητας. Μια μονογονεϊκή οικογένεια στην Ελλάδα, αντίθετα με την Αγγλία, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Δεν ένιωσα όμως ότι έχασα κάτι και το οφείλω στην υποστήριξη της μητέρας μου και του συζύγου της. Προσπάθησα να μην αποδεχθώ ότι η κατάσταση της οικογένειας λειτουργεί απορριπτικά προς άλλα πεδία, αλλά, αντίθετα, ότι έρχεται να προσθέσει όμορφα πράγματα στην καθημερινότητά μου. Επίσης αρνήθηκα τα στερεότυπα μεγαλώματος ενός παιδιού. Δέχτηκα ότι είμαι μια νεαρή μητέρα και δεν προσπάθησα να παραστήσω τη μεγαλύτερη».
Αμφισβήτηση
Επαγγελματικά δεν αρνείται ότι βίωσε καχυποψία και αμφισβήτηση. «Ετσι προσπαθούσα να είμαι πιο εργατική, συνεπής και οργανωμένη. Η νεαρή ηλικία συνεπάγεται απειρία, αλλά δεν συνεπάγεται έλλειψη εργατικότητας, φαντασίας, ικανότητας και συνέπειας. Με τον καιρό συνειδητοποίησα ότι μέρος της αμφισβήτησης δεν είχε να κάνει μόνο με την ηλικία, αλλά και με το φύλο. Υπήρξαν στιγμές στο θέατρο που ειπώθηκε ανοιχτά από τεχνικούς».
Η γυναίκα σκηνοθέτις πρέπει να κοπιάσει περισσότερο; «Πρέπει να βρει τον τρόπο της. Εγώ δεν μπορώ τη σκληρότητα. Διάλεξα να επιμένω στα πράγματα, στο πώς απαιτώ. Ομως, ό,τι και αν συμβαίνει παραμένω συνεπής σε αυτό που αρχικά έχω προτείνει και θέλω να συμβεί. Σαν τον βράχο που δεν μετατοπίζεται».
