«Προχωρήστε ευθεία και μόλις συναντήσετε το stand της Σάρτζα –θα το καταλάβετε, είναι σαν παλάτι– στρίψτε δεξιά και φτάσατε», έλεγε ένας νεαρός, στην αρχή του περιπτέρου 13 της Helexpo. Η περιγραφή ήταν ακριβής. Γιατί η 20ή Διεθνής Εκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, που ολοκληρώθηκε την Κυριακή, είχε προσέλευση 85.000 επισκεπτών (δηλαδή 5.000 λιγότερων από πέρυσι, και ίσως θα ήταν μεγαλύτερη χωρίς τον ποδοσφαιρικό αγώνα της Κυριακής), είχε οργανωτική επάρκεια και γεμάτες εκδηλώσεις, ωστόσο προκάλεσε αρκετά ερωτήματα για την επιλογή του τιμώμενου καλεσμένου της: του αραβικού εμιράτου με το επιβλητικό κιόσκι. Μάλιστα, στους χώρους του «παλατιού» της Σάρτζα, εκτός από μεταφράσεις Εμιρατινών στα ελληνικά (οι οποίες δεν αντανακλούσαν οπωσδήποτε πλούτο), εκτός από εντυπωσιακές εκδόσεις (όπως ένα πολύτομο αραβικό λεξικό), εκτός από ομιλίες, έβλεπε κανείς και φολκλορικές ατραξιόν, δηλαδή μουσικοχορευτικά χάπενινγκ και σχεδιασμό τατουάζ από χένα.
Μιλώντας στην «Κ», ο διευθύνων σύμβουλος της Sharja Book Authority, Αχμέντ αλ Αμέρι, δήλωσε ότι προσδοκία του ήταν να «χτιστούν γέφυρες ανάμεσα σε δύο πολιτισμούς που έχουν σχέσεις εδώ και πάνω από 5.000 χρόνια», κάτι που αποτυπώθηκε σε ενέργειες για μετάφραση αραβικών βιβλίων στα ελληνικά και συζητήσεις για το αντίστροφο. Εκδότες όπως ο Αργύρης Καστανιώτης εξηγούσαν στην «Κ» ότι η Σάρτζα επιθυμεί να γίνει κάτι σαν πολιτιστικό «hub» του αραβικού κόσμου προς τη Δύση, ενώ η Εύα Καραϊτίδη των εκδόσεων Εστία έλεγε πως δεν συμμετέχει στην «κατακραυγή» του εμιράτου, γιατί η Σαρτζιανή σεΐχα Μποντούρ αλ Κασίμι έχει συμβάλει στην ενίσχυση της παρουσίας των γυναικών στις εκδόσεις. Ωστόσο, η Αννα Πατάκη εκτιμούσε ότι «δεν γίνεται να έχουμε τιμώμενη μια πόλη ενός εμιράτου, γιατί όταν λέμε “τιμώμενη” εννοούμε τη λογοτεχνία μιας χώρας». Ο Κώστας Σπαθαράκης από τους Αντίποδες σημείωνε ότι «εκτός από την παραδοξότητα να μιλάμε στο ένα πάνελ για έμφυλα ζητήματα και στο άλλο να υπάρχει ένας διαφορετικός κόσμος, δεν αντιλήφθηκα κάποια οργανική σχέση είτε εκείνων με αυτό που κάνουμε εμείς, είτε το ανάποδο». Και άλλοι έκαναν λόγο για «ανέκδοτο» και για «ντροπή».
Στην καθιερωμένη συνάντηση με τους δημοσιογράφους, ο Νίκος Κούκης, πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού που διοργάνωσε την έκθεση, έκανε λόγο για «ένα άνοιγμα προς την τεράστια αγορά του αραβικού κόσμου, την οποία έχουμε υποτιμήσει». Στα ερωτήματα περί αδυναμιών της έκθεσης, όπως η περιορισμένη διάδοσή της στην πόλη, απάντησε ότι «το κονδύλιο για τη διαφήμιση είναι μικρό». Τις πρόσφατες διαμαρτυρίες των εκδοτικών ενώσεων για αδικαιολόγητες αναλήψεις δαπανών από τη ΔΕΒΘ τις σχολίασε συγκρίνοντας απλώς το κόστος της φετινής έκθεσης με το υπερδιπλάσιο, όπως είπε, παλαιότερων διοργανώσεών της, ενώ αναφορικά με το πολύπαθο GreekLit ο κ. Κούκης απέδωσε τις καθυστερήσεις των εξοφλήσεων στη γραφειοκρατία, αρνούμενος ότι υπάρχει εκδότης που κυκλοφόρησε βιβλίο στο πλαίσιο του προγράμματος χωρίς να πληρωθεί. Και όσο για την «Παιδική Γωνιά» που κρίθηκε ως «ριγμένη», γίνονται συζητήσεις με τη Helexpo για εύρεση καλύτερης λύσης του χρόνου.
Νέος φορέας
Το 2025, βέβαια, η έκθεση θα διοργανωθεί από τον διάδοχο φορέα του ΕΙΠ, το Ελληνικό Ιδρυμα Βιβλίου και Πολιτισμού. Θα είναι έτοιμος; «Θέλω να πιστεύω ότι τον επόμενο μήνα ο νέος φορέας θα λειτουργεί κανονικότατα», είπε σε εκδήλωση της ΔΕΒΘ με θέμα το βιβλίο στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης ο υφυπουργός Σύγχρονου Πολιτισμού Χρίστος Δήμας. Και όπως επανειλημμένως τόνισε, θα είναι το ΕΛΙΒΙΠ και όχι το υπουργείο Πολιτισμού υπεύθυνο για την παρουσία της Ελλάδας σε εκθέσεις του εξωτερικού, τη χάραξη πολιτικής για το βιβλίο, την εύρεση επιπλέον χρηματοδότησης πέραν της κρατικής, την ανασύνταξη του GreekLit και του Biblionet κ.ά. Το πώς θα ενισχυθεί η φιλαναγνωσία στην Ελλάδα «θα πρέπει να μας το πει ο νέος φορέας», είπε ενδεικτικά ο κ. Δήμας. Αναφέρθηκε ακόμη στη δημιουργία ψηφιακής πλατφόρμας προβολής του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού, όμως τη διαδικασία των ερωτήσεων μονοπώλησε η αντίδραση του προέδρου της Ενωσης Ελληνικού Βιβλίου, Κώστα Δαρδανού, που έκανε λόγο για υποεκπροσώπηση των εκδοτών στον νέο φορέα για το βιβλίο. Ο κ. Δήμας υπογράμμισε τη σημασία της συμμετοχής εκπροσώπων του Δημοσίου στο ΕΛΙΒΙΠ και υπενθύμισε ότι οι επαγγελματίες του βιβλίου θα έχουν για πρώτη φορά ισχυρή παρουσία στο διοικητικό συμβούλιό του.
Τέλος, από τα κεντρικά αφιερώματα ενδιαφέρον είχαν περισσότερο εκείνα για τις γυναίκες στον εκδοτικό χώρο και για την τεχνητή νοημοσύνη και λιγότερο π.χ. εκείνο για τον Φραντς Κάφκα ή τον Γιώργο Ιωάννου, ενώ από τις δημοφιλείς εκδηλώσεις ήταν του συγγραφέα Σεμπάστιαν Φίτσεκ. Το επαγγελματικό πρόγραμμα επαινέθηκε από τους συμμετέχοντες, ενώ η αγοραστική κίνηση της έκθεσης ήταν σχετικά πεσμένη σε σχέση με πέρυσι, ειδικά την Κυριακή.
