JEANETTE WINTERSON
Frankissstein
μτφρ. Γιώργος-Ικαρος Μπαμπασάκης
εκδ. Gutenberg, 2023, σελ. 405
Παρόλο που πιθανότατα το μυθιστόρημα «Φρανκιστάιν» της Τζάνετ Γουίντερσον δεν θα μείνει στην ιστορία όπως το «Φρανκενστάιν» της Μαίρης Σέλεϊ, υπάρχουν κάποιες αρετές που το κάνουν αξιομνημόνευτο. Η πολυγραφότατη Βρετανίδα συγγραφέας έχει συνθέσει ένα αφήγημα το οποίο αποτίει φόρο τιμής στο κλασικό μυθιστόρημα της Σέλεϊ, τοποθετώντας την τελευταία σε θέση πρωταγωνιστή, αλλά δεν μένει εκεί. Το βιβλίο ξεκινάει το καλοκαίρι του 1816, όταν η Μαίρη Σέλεϊ συλλαμβάνει την ιδέα ενός βιβλίου που θα την κάνει παγκοσμίως γνωστή. Δίπλα της ο σύζυγός της, ποιητής Πέρσι Σέλεϊ, ο Λόρδος Μπάιρον, ο γιατρός του Πολιντόρι και η ετεροθαλής αδελφή της Σέλεϊ, η Κλερ Κλερμόντ. Η μποέμικη ατμόσφαιρα, η στοχαστική διάθεση και ο διάχυτος ερωτισμός κυριαρχούν.
Ωστόσο, η Γουίντερσον αρνείται να ακολουθήσει τις συμβάσεις που καθιέρωσαν τη συγγραφέα του αριστουργηματικού «Μοντέρνου Προμηθέα» στο λογοτεχνικό πάνθεον και σπάει τα χωροχρονικά δεσμά για να μας αφηγηθεί μία ακόμη πιο σύγχρονη και μη γραμμική «ιστορία αγάπης». Από τον 19ο αιώνα της Σέλεϊ, ξαφνικά μεταφερόμαστε στο παρόν, σε μια τεχνολογική έκθεση. Στην ιστορία εισβάλλουν μια τρανς, ένας καθηγητής Στάιν και σέξμποτ. Η πραγματικότητα αποδομείται και κατακερματίζεται. Ξυπνάμε, και ο κόσμος δεν είναι πια όπως τον ξέραμε. Το μυθιστόρημα γίνεται ένα γκροτέσκο σχόλιο πάνω στην άνοδο του Νέου Μοντέρνου Προμηθέα. Επαναφέρει στο υλικό της όλα τα μεγάλα ζητήματα που αφορούν την τεχνητή νοημοσύνη του σήμερα, παραδίδοντας μια καλοδεχούμενη περιπλοκότητα και ωραιότατα αποσπάσματα.
Μερικές φορές, όλος αυτός ο πληροφοριακός καταιγισμός σχετικά με την τεχνολογία γίνεται εις βάρος του συνόλου και μοιάζει σαν ένα name droping, που στοχεύει στο να πείσει τους δύσπιστους ότι η συγγραφέας έχει μελετήσει. Κάποιες άλλες φορές, επιπλέον, μοιάζει να ενδίδει σε μια παρωχημένη μελλοντολογία με εκφράσεις του στυλ «ο γιατρός του μέλλοντος θα είναι ρομπότ».
Η Γουίντερσον δεν θα έπρεπε να έχει την παραμικρή ανησυχία ώστε να θέλει να πείσει για την επάρκειά της. Ετσι κι αλλιώς, είναι απολύτως θεμιτό καλλιτέχνες του διαμετρήματός της να μιλούν για τις μηχανές. Ας μην ξεχνάμε ότι καλλιτέχνης βάφτισε τα ρομπότ. Είναι φανερό ότι έχει μελετήσει όλα τα μείζονα διακυβεύματα της ΑΙ και τα συζητάει μες στις σελίδες του μεταμοντέρνου μυθιστορήματός της, χωρίς διδακτισμό, χωρίς καν απελπισία. Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι το βιβλίο της είναι ένα λογοτεχνικό παίγνιο, καθώς αυτό μαρτυρεί εύγλωττα και ο αμετάφραστος τίτλος του: το Frankissstein είναι ένα λογοπαίγνιο το οποίο εγκαθιστά στη μέση του ονόματος του διάσημου ήρωα της Σέλεϊ ένα φιλί (kiss). Παρόλο που δεν σχετίζεται με την πλοκή της ιστορίας, έχει λόγο ύπαρξης. Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο που φέρνει η Γουίντερσον στη συζήτηση για το παρόν και το μέλλον σχετίζεται με τη σεξουαλικότητα και τον ερωτισμό στα χρόνια της τεχνητής νοημοσύνης.
Η Γουίντερσον συζητάει όλα τα μείζονα διακυβεύματα της ΑΙ μες στις σελίδες του μεταμοντέρνου μυθιστορήματός της, χωρίς διδακτισμό, χωρίς καν απελπισία.
Αν ο «Φρανκενστάιν» της Σέλεϊ ήταν μια αλληγορία για την ανάδυση της μηχανής στο πεδίο της εξουσίας, ο «Φρανκιστάιν» της Γουίντερσον είναι μια αλληγορία για την ανάδυση της μηχανής στο πεδίο του ερωτισμού. Δεδομένου ότι το 80% της διαδικτυακής κίνησης είναι αφιερωμένο στην πορνογραφία, εύλογα θα σκεφτεί κάποιος ότι η νέα τεχνολογική επανάσταση θα έχει σίγουρα και μια ερωτική όψη, την οποία όμως κανείς μας δεν συζητά. Τα ερωτήματα που προκαλεί η Γουίντερσον διατυπώνονται ίσως για πρώτη φορά με αυτό τον ζωντανό τρόπο. Πώς θα είναι ο έρωτας και το σεξ μετά την έκρηξη της μηχανικής νοημοσύνης; Μήπως οι άνθρωποι θα βρίσκουν περισσότερη ικανοποίηση απ’ την επαφή τους με τις μηχανές παρά με τους ανθρώπους; Τι θα σημαίνουν όλα αυτά για το φύλο, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την οικειότητα; Πώς θα επηρεάσει η τεχνητή νοημοσύνη τη σεξουαλική ζωή των ανθρώπων, την αγάπη;
Ο δρ Φρανκενστάιν στοιχειώνει το συλλογικό μας ασυνείδητο ως δημιουργός ενός τέρατος. Η Γουίντερσον σεξουαλικοποιεί αυτό το τέρας και μας δείχνει πόσο πολύ έχει προχωρήσει τόσο η μηχανική, όσο και η ανθρώπινη διάνοια. Κανείς δεν είναι σε θέση να ξέρει τι θα προκύψει απ’ το σμίξιμο και τον ανταγωνισμό, ποιος θα βγει κερδισμένος και ποιος μετανιωμένος. Υπάρχει μία φράση μέσα στο βιβλίο που δεν λέει να ξεκολλήσει απ’ το μυαλό μου, και μπορεί να είναι ένας καλός οδηγός για τα επόμενα βήματά μας. «Το λόγκο της Optimal λέει: Το Μέλλον Είναι Τώρα. Μ’ ενοχλεί αυτό, γιατί εάν το μέλλον είναι τώρα, το παρόν που είναι;».
