CATRIONA WARD
Σαντάιαλ
μτφρ. Μαρία Σπαθή
εκδ. Μεταίχμιο, 2024, σελ. 400
Πριν από ενάμιση χρόνο, σε αυτές τις σελίδες, είχαμε σημειώσει ανάμεσα σε άλλα για το προηγούμενο βιβλίο της συγγραφέως, «Το τελευταίο σπίτι της οδού Νίντλες» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Μεταίχμιο): «Υπάρχουν πολλά βιβλία μυθοπλασίας που στηρίζονται στην ανατροπή της “τελευταίας σελίδας”. […] Ομολογούμε πως, αν και είχαμε προειδοποιηθεί ήδη από το οπισθόφυλλο, το βιβλίο κατάφερε τελικώς να μας εκπλήξει με τον αριστοτεχνικό τρόπο που είναι κατασκευασμένο. Μεγάλο επίτευγμα δομής, και βέβαια εξονυχιστικής προεργασίας». Κι αν αυτά ίσχυαν για εκείνο το μυθιστόρημα, ισχύουν στον κύβο –αν μας επιτρέπεται να πούμε κάτι τέτοιο– για το «Σαντάιαλ», το καλύτερο, πιο δυνατό και πιο άγριο μυθιστόρημα ψυχολογικού/υπαρξιακού τρόμου που διαβάσαμε εδώ και καιρό. Ενα μυθιστόρημα που κολλάει επάνω σου.
Στο «Νίντλες» είχαμε τέσσερις αφηγητές και ένα σπίτι – το σπίτι του τίτλου. Εδώ έχουμε δύο αφηγήτριες: τη μητέρα, Ρομπ, καθηγήτρια αγγλικών, και την κόρη της, τη δωδεκάχρονη Κάλι, ένα παράξενο, έξυπνο, άγριο κορίτσι, που συλλέγει οστά ζώων και μιλάει με τους φανταστικούς της φίλους. Και το Σαντάιαλ. Ετσι ονομάζεται το σπίτι που πρωταγωνιστεί στις σελίδες αυτού του βιβλίου. Η Ρομπ έχει ακόμη μία κόρη, την εννιάχρονη, εύθραυστη Αννι. Και έναν σύζυγο, τον διαβολικό, κακοποιητικό Ερβιν.
Ομως τίποτε δεν είναι τόσο κακοποιητικό όσο το ίδιο το Σαντάιαλ, το μεγάλο οικιστικό συγκρότημα στην έρημο Μοχάβε στο οποίο μεγάλωσε η Ρομπ με τη δίδυμη αδελφή της, την Τζακ, εκεί όπου οι γονείς τους είχαν οργανώσει μια επιστημονική κοινότητα, ένα είδος κοινοβίου, όπου φοιτητές μεγάλων πανεπιστημίων περνούσαν ένα ή δύο εξάμηνα παίρνοντας μέρος στα πειράματα που έκανε το ζεύγος – πειράματα, κυρίως, επάνω σε κακοποιημένα σκυλιά. Κάποια μέρα, η Ρομπ ανακαλύπτει πως η Κάλι θέλει να βλάψει τη μικρή της αδελφή, ίσως ακόμα και να τη σκοτώσει. Αμέσως θα την πάρει και θα πάνε μαζί στο εγκαταλελειμμένο πια Σαντάιαλ, για να της αφηγηθεί, εκεί, την ιστορία της και να της αποκαλύψει μια σειρά από αλήθειες, από πράγματα που πρέπει να ξέρει για το παρελθόν της, όλα αυτά που την έκαναν αυτό που είναι.
Από ένα σημείο και μετά, ξεχνάς ότι διαβάζεις ένα βιβλίο: είσαι στο Σαντάιαλ. Και το Σαντάιαλ δεν είναι ένα καλό μέρος για να ζεις.
Λέγεται συχνά πως όσο λιγότερα αποκαλύπτει κανείς για την πλοκή ενός βιβλίου, τόσο το καλύτερο. Αυτό ισχύει μόνο εν μέρει για το «Σαντάιαλ», καθώς είναι τόσο πολλά αυτά που συμβαίνουν εδώ, οι ανατροπές είναι τόσο μεγάλες και απανωτές, που ο αναγνώστης θα εκπλαγεί ούτως ή άλλως, ακόμη και αν ξέρει τα περισσότερα από όσα το στοιχειώνουν. Ομως και πάλι: δεν είναι μόνον αυτό· δεν είναι μόνον η ευφυής, έξοχη πλοκή, όπως δεν είναι ούτε οι στιγμές (και υπάρχουν πολλές τέτοιες) έντασης και σωματικού τρόμου. Εχουμε να κάνουμε με ένα λαμπερά σκοτεινό γράψιμο εδώ (έξοχη η μετάφραση της Μαρίας Σπαθή), υπνωτικό και μαγνητικό, κλειστοφοβικό και λαμπερό, άβολο και υπέροχο μαζί – μια ανατριχιαστική, καθηλωτική πρόζα που σε αγγίζει με κρύα δάχτυλα σε σημεία απαγορευμένα, και οπωσδήποτε σκοτεινά. Από ένα σημείο και μετά, ξεχνάς ότι διαβάζεις ένα βιβλίο: είσαι στο Σαντάιαλ. Και το Σαντάιαλ δεν είναι ένα καλό μέρος για να ζεις.
Το «Σαντάιαλ» είναι ένα βιβλίο τρόμου που μιλάει για την κακοποίηση και το τραύμα, κατεβαίνοντας βαθιά στην ίδια τη φύση, την τοξική πηγή του κακού. Είναι όμως και ένα βιβλίο αγάπης: αγάπης αδελφικής και αγάπης μητέρας και κόρης. Ενα βιβλίο που, με έναν σχεδόν ακατανόητο τρόπο, μπορεί να σε γλυκάνει με λίγες λέξεις, με μια παράδοξη, ευπρόσδεκτη λεπτότητα, αμέσως μετά μια σκηνή ασυγκράτητης, ωμής βίας.
Σαν τον Στίβεν Κινγκ
Οφείλουμε, πάντως, να σημειώσουμε ότι αυτό το βιβλίο δεν είναι για όλους. Εκτός των άλλων, έχουμε παιδική κακοποίηση εδώ, ενδοοικογενειακή βία, σκηνές αυτοτραυματισμών και αυτοκτονίας και, κυρίως, σκληρότητα απέναντι σε ζώα. Τίποτε δεν είναι τυχαίο προφανώς και όλα έχουν πολύ συγκεκριμένους λόγους για να υπάρχουν. Αλλά κάποιοι αναγνώστες ίσως ενοχληθούν σε ορισμένα σημεία.
Διαβάσαμε κάπου ότι η αίσθηση που σου δημιουργεί η συγγραφέας θυμίζει εκείνη που είχες όταν πρωτοδιάβαζες Κινγκ στην εφηβική σου ηλικία, στο κρεβάτι το βράδυ, κουκουλωμένος με τις κουβέρτες. Εχουν δίκιο. Αλλωστε, ο ίδιος ο Στίβεν Κινγκ την ξεχώρισε και την προτείνει. Η Γουόρντ είναι χαρισματική, και, στα 43 της χρόνια, βρίσκεται ακόμη μόνο στην αρχή. Το μέλλον τής ανήκει.
