«”Ερχεται!” φώναξε η Θησέα και έτρεξε μπροστά για να συναντήσει το θηρίο. Τα 7 αγόρια ούρλιαξαν, αλλά προσπάθησαν να φανούν γενναίοι και να αντιμετωπίσουν τη μοίρα τους. Δίπλα τους στάθηκαν οι 6 νεαρές κοπέλες με σφιχτά δόντια και σφιγμένες γροθιές, έτοιμες να πολεμήσουν μέχρι το τέλος».
Το απόσπασμα μας θυμίζει μια γνωστή ιστορία, αλλά όχι ακριβώς. Στο εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο «Αλλάζοντας φύλο στους ελληνικούς μύθους» («Gender swapped Greek myths», Faber, 2022) βρισκόμαστε στην Κρήτη, όπου η βασίλισσα Μινώα κρατά ένα ανθρωποφάγο θηρίο σε ένα λαβύρινθο. Η Θησέα έχει σταλεί από την Αθήνα μαζί με την ομάδα αγοριών και κοριτσιών που θα θυσιαστούν, αλλά η γενναία ηρωίδα σκοτώνει το τέρας και στη συνέχεια χρησιμοποιεί ένα νήμα για να βρει τον δρόμο για την έξοδο από τον λαβύρινθο προς την ελευθερία. Ηταν η πρώτη φορά που σερφάροντας στο Διαδίκτυο ήρθα αντιμέτωπη με το φαινόμενο της αφήγησης των αρχαιοελληνικών μυθολογικών ιστοριών υπό το πρίσμα των σύγχρονων ηθών. Οπως σχολίαζαν τότε οι συγγραφείς, οι ελληνικοί μύθοι που αντικατοπτρίζουν «την κορύφωση της πατριαρχίας και τη λυσσαλέα τοξική αρρενωπότητα» ήταν σαν να ζητούσαν λίγο έως πολύ λίγο να υποστούν την «τακτοποίηση» που θα επέβαλλε ένας woke – #MeToo αλγόριθμος.
Παρακολουθώντας όμως την εκδοτική παραγωγή στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, διαπίστωσα πως ήδη από το 2018 η «Circe» (Κίρκη) της Μάντλιν Μίλερ είχε κάνει τεράστια επιτυχία, καταφέρνοντας να πουλήσει περισσότερα από 2,5 εκατ. αντίτυπα. Εκτοτε έχει υπάρξει πλημμυρίδα μυθιστορημάτων με πρωταγωνίστριες γυναίκες της ελληνικής μυθολογίας που βγαίνουν στο προσκήνιο από την αφάνεια, την ντροπή και τη συκοφάντηση που υπέστησαν ως πιόνια στις περιπέτειες των ανδρών ηρώων. Οι συγγραφείς τους, στην πλειονότητα γυναίκες, υποστηρίζουν ότι πρόκειται για μια αναγκαία διόρθωση στις φωνές που έρχονται από το μακρινό παρελθόν.
Η τάση δεν δείχνει σημάδια επιβράδυνσης: Αυτό το καλοκαίρι, οι εκδότες στις ΗΠΑ κυκλοφορούν ένα νέο κύμα φεμινιστικών ελληνικών μυθολογικών επαναφηγήσεων, σύμφωνα με τους New York Times. Η Μέδουσα είναι μόνο μία από αυτές τις φιγούρες που ανανεώνονται λογοτεχνικά και μάλιστα η Γοργόνα όχι μόνον ζητάει τον λόγο από την Αθηνά που τιμωρήθηκε άδικα, αλλά ζει κι έναν έρωτα με μια Νύμφη του νερού. «Είμαι queer, οπότε ήθελα να δω αυτό να αντικατοπτρίζεται στην ηρωίδα μου», είπε η συγγραφέας του «Medusa» Νάταλι Γκρούντερ.
Παράλληλα επανεξετάζονται δημιουργικά η Κλυταιμνήστρα, η Αριάδνη, η Ηλέκτρα, η Αταλάντη, η Πηνελόπη («The last song of Penelope» της Κλερ Νορθ), η θεά Ηρα («Hera» της Τζένιφερ Σεντ, που δημιουργεί μια πανίσχυρη θεότητα αντί της ζηλιάρας συζύγου του άπιστου βασιλιά των θεών), ο Ερωτας («The palace of Eros» της Κάρο ντε Ρομπέρτις), η Ορφία και ο Ευρυδίκιος, και προφανώς η Μήδεια, τέλεια προσωπικότητα για νέες μυθιστορηματικές προσεγγίσεις.
Προφανώς υπάρχει και αντίλογος στα παραπάνω. Ορισμένοι κλασικοί καθαρολόγοι επικρίνουν τις νεωτερικές μεταφράσεις και τις φεμινιστικές αναθεωρήσεις, υποστηρίζοντας ότι τα καινούργια έργα διαστρεβλώνουν αρχαίες ιστορίες επιβάλλοντας μια φεμινιστική ατζέντα. Πέρα από τις αντιρρήσεις για τον κορεσμό του είδους και την αμφίβολη λογοτεχνική ποιότητα, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι οι αρχαίοι μύθοι διαθέτουν ηθική πολυπλοκότητα και ψυχολογικές ανατροπές που τους καθιστούν αρχετυπικούς, σε αντίθεση με ορισμένες πρόσφατες εκδοχές τους που απλώς καθησυχάζουν τους σύγχρονους αναγνώστες με εύπεπτες ιστορίες.
