Μπορούμε να τα σκεφτούμε αναχρονιστικά σαν «γκράφιτι» της εποχής, που απεικονίζουν πλοία και συγκεκριμένα ιστιοφόρα της περιόδου από τον 17ο έως και τον 19ο αιώνα. Οι σχεδιαστές τους τα χάραζαν σε λίθινες επιφάνειες κτιρίων, ναών ή μοναστηριών για λόγους που δεν είναι πάντα εύκολο να εξηγηθούν επιστημονικά: για να ζητήσουν την εύνοια κάποιου αγίου –όπως περίπου συμβαίνει με τα τάματα– ή ενδεχομένως και για να περάσουν τον χρόνο τους. Και όμως, τα λεγόμενα «χαράγματα πλοίων» (ship graffiti), που έχουν εντοπιστεί σε μνημεία όπως η Μονή Δαφνίου, η Σπιναλόγκα, η Μονή Πρέβελης Ρεθύμνου, η Κρήνη του Μελέκ Πασά στη Χίο (φωτογραφία κάτω), η Ομορφη Εκκλησιά στην Παλαιοχώρα Αίγινας κ.ά., μπορούν να φωτίσουν πτυχές της ναυτικής ιστορίας του Αιγαίου.
Αυτό επιδιώκει ένα ερευνητικό πρόγραμμα του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Ερευνας – Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών (ΙΤΕ): να ερευνήσει, καταγράψει, τεκμηριώσει και αποκαταστήσει ψηφιακά τα χαράγματα πλοίων που έχουν βρεθεί σε συνολικά 51 μνημεία της επικράτειας, προκειμένου να τα αξιοποιήσει ως πολιτισμικά τεκμήρια της ναυτικής ιστορίας του Αιγαίου. Μετά τη χθεσινή, ομόφωνα θετική γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, το ερευνητικό πρόγραμμα του ΙΤΕ, υπό την επιστημονική ευθύνη της καθηγήτριας Ναυτιλιακής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης Τζελίνας Χαρλαύτη, έχει πλέον την άδεια για την καταγραφή και τεκμηρίωση των χαραγμάτων και για τη δημιουργία της σχετικής βάσης δεδομένων.
Με προϋπολογισμό 263.786 ευρώ και με χρηματοδότηση από το ΕΛΙΔΕΚ, το ερευνητικό πρόγραμμα, διάρκειας 24 μηνών, επιστρατεύει μια εξειδικευμένη βασική ομάδα εργασίας που θα καταγράψει τα χαράγματα, τα οποία θα αποτελέσουν μεν τεκμήρια της ναυτικής δραστηριότητας, της θαλάσσιας επικοινωνίας και της ίδιας της τεχνολογίας των απεικονιζόμενων πλοίων, αλλά αναμένεται να οδηγήσουν και σε επιστημονικές δημοσιεύσεις. Προγενέστερα χαράγματα πλοίων έχουν εντοπιστεί και σε ρωμαϊκά μνημεία, όπως στο Ωρολόγιο του Κυρρήστου (Αέρηδες) στην Πλάκα, καθώς και σε προϊστορικά, όπως στον νεολιθικό οικισμό στον Στρόφιλα Ανδρου.
