Κατά την προετοιμασία της έκθεσης «Cindy Sherman at Cycladic: Πρώιμα έργα», η 70χρονη εικαστικός άλλαξε πολλές φορές τη θέση των φωτογραφιών της στους τοίχους των δωματίων, στον πρώτο όροφο του Μεγάρου Σταθάτου, ώστε να τοποθετηθούν στη σύνθεση που επιθυμούσε. Ετσι η πρώτη μουσειακή έκθεση με φωτογραφικά έργα της στην Ελλάδα, που ανοίγει σήμερα για το κοινό, έχει στην ουσία την ίδια ως επιμελήτρια, μια προσωπικότητα της διεθνούς εικαστικής σκηνής που ουσιαστικά άλλαξε την αντίληψη που έχουμε για τη φωτογραφία.
Στο νεοκλασικό κτίριο της Ηροδότου 1 παρουσιάζεται πλήρης η πρώιμη σειρά φωτογραφιών «Untitled Film Stills» (1977-1980), καθώς και επιλεγμένες εικόνες από τις σειρές «Rear Screen Projections» (1980), «Centerfolds» (1981) και «Color Studies» (1981-1982). Η Σέρμαν με το έργο της ανιχνεύει ζητήματα της γυναικείας αναπαράστασης και ταυτότητας στα σύγχρονα μέσα για περισσότερο από 40 χρόνια, αν και η ίδια δεν έχει δηλώσει ποτέ ότι η δουλειά της έχει φεμινιστικό χαρακτήρα, μολονότι ουσιαστικά οι φωτογραφίες της αποδομούν τα κοινωνικά πρότυπα της γυναικείας ταυτότητας σε κάθε εποχή.
Στα πρώιμα έργα της είναι έντονα επηρεασμένη όχι μόνον από τη λαϊκή αμερικανική αισθητική αλλά και από τον ευρωπαϊκό κινηματογράφο. Στην παρούσα έκθεση αποτελεί ωραίο σχόλιο η παρουσία αυτών των εικόνων που φέρνουν στον νου μοναχικές ηρωίδες του Χίτσκοκ και της κινηματογραφικής Nouvelle Vague –Τρυφό, Αντονιόνι, Γκοντάρ– μέσα στα κομψά, μεγαλοαστικά δωμάτια του Μεγάρου. Μπροστά στις ασπρόμαυρες εικόνες της πρώιμης σειράς και στις έγχρωμες που αναρτώνται στη διπλανή αίθουσα και στο αίθριο, ο θεατής προβληματίζεται συνεχώς για τα όρια μεταξύ του πραγματικού και του τεχνητού, ενώ μια μητρόπολη χωρίς γεωγραφικές συντεταγμένες μετατρέπεται από τη Σέρμαν στο κενό πλαίσιο της σύγχρονης ζωής.
Η καλλιτέχνις μεταμορφώνεται σε επινοημένους χαρακτήρες στις φωτογραφίες της ασκώντας κριτική στα καθιερωμένα γυναικεία πρότυπα.
Η Σέρμαν αναδείχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1970 με την ομάδα Pictures Generation και στράφηκε για πρώτη φορά στη φωτογραφία ως το κατεξοχήν εκφραστικό μέσο της κατά τη διάρκεια των καλλιτεχνικών σπουδών της. Το 1977 έκανε το ντεμπούτο της με την εμβληματική σειρά «Untitled Film Stills» στον εναλλακτικό χώρο Artists Space, ξεκινώντας την καριέρα που την καθιέρωσε ως μία από τις πιο αναγνωρισμένες και σημαντικές καλλιτέχνιδες της εποχής μας.
Από την αρχή της πορείας της η Σέρμαν κατάλαβε ότι δεν την ενδιέφερε ο ρεαλισμός στη δουλειά της. Ενώ τα αυτοπορτρέτα έχουν μακρά παράδοση στην ιστορία της τέχνης, εκείνη χρησιμοποίησε τον φωτογραφικό φακό για να διαγράψει τον εαυτό της μέσα από τις μεταμορφώσεις. «Προσπαθώ να κάνω τους άλλους ανθρώπους να αναγνωρίσουν κάτι από τον εαυτό τους, όχι από εμένα», έχει πει για τις εικόνες της.
Πρώιμη σέλφι
Δεν ήταν ωστόσο πάντοτε έτσι. Η Σίνθια Μόρις Σέρμαν, στερνοπούλι μιας επταμελούς οικογένειας του Νιου Τζέρσεϊ, έβγαλε πολύ μικρή την πρώτη της «σέλφι» – όρος ανύπαρκτος βεβαίως τη δεκαετία του 1960. Στα 12 της, για πρώτη φορά μεταμφιέστηκε μαζί με μία φίλη της και φωτογραφήθηκαν ως ηλικιωμένες κυρίες με περούκες και μεγάλη μύτη. Δεν ξέρουμε αν αυτό το εσωστρεφές παιδί κατάφερε να τραβήξει με αυτόν τον τρόπο την προσοχή της οικογένειάς της. Ομως φαίνεται ότι ασυνείδητα είχε επιλέξει το μέσο της, τη φωτογραφία, με την οποία χρόνια αργότερα θα δημιουργούσε έργα-σταθμούς στην ιστορία της φωτογραφίας, καταφέρνοντας να μετουσιώσει τις εικόνες της ποπ κουλτούρας που ως παιδί έβλεπε στην τηλεόραση επί ώρες σε κάτι εντελώς νέο.
Παράλληλα με την έκθεση της Σέρμαν παρουσιάζεται μια μικρή αρχαιολογική έκθεση για τους πολλαπλούς ρόλους της γυναίκας στην αρχαιότητα με εννέα εκθέματα από τη μόνιμη συλλογή του μουσείου, που χρονολογούνται από τις απαρχές της προϊστορίας των Κυκλάδων μέχρι και την ελληνιστική εποχή: Μαρμάρινα κυκλαδικά ειδώλια, πήλινες «Ταναγραίες» ή Κύπριες ιέρειες μαζί με δισδιάστατες θεές σε αγγεία προσφέρουν το υπόβαθρο ώστε να εξεταστεί διαχρονικά η γυναικεία μορφή.
«Cindy Sherman at Cycladic. Πρώιμα έργα», Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, έως 4 Νοεμβρίου.
