Στην Τήνο, λένε οι μαρμαροτεχνίτες, κάποτε άκουγες τα παιδιά να παίζουν με τον μαντρακά στον δρόμο του Πύργου, τα εργαστήρια μαρμάρου ήταν ανοιχτά για όλους και οι τεχνίτες περνούσαν το μεγαλύτερο μέρος της μέρας τους εκεί, ενώ σήμερα τα ίχνη αυτής της παραδοσιακής τέχνης όλο και λιγοστεύουν.
Η έκθεση «A Future For The Past. Η μαρμαρογλυπτική συναντά το σύγχρονο design» που εγκαινιάστηκε πρόσφατα στο Μουσείο Μπενάκη της Κουμπάρη, αποτελεί μια ευκαιρία να ακουστεί ο λόγος των μαργαρογλυπτών της Τήνου, και κυρίως να ξαναδούμε την τέχνη τους υπό νέο πρίσμα.
Η τέχνη της επεξεργασίας του μαρμάρου, ζωντανή εδώ και χιλιάδες χρόνια σε αυτό το κυκλαδίτικο νησί, έχει συνυφανθεί με την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου. Μάλιστα η Σχολή Καλών Τεχνών και Μαρμαρογλυπτικής του Πύργου της Τήνου αποτελεί ένα από τα τρία μόνο σημεία στον κόσμο όπου εξασκείται η μαρμαρογλυπτική τέχνη που συμπεριλαμβάνεται στον Κατάλογο Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Είναι όμως και μια τέχνη που μέσα από τη γνώση, έτσι όπως αυτή έχει διασωθεί από γενιά σε γενιά, μπορεί να φτιάξει δυνατές συνδέσεις με το σήμερα, και κυρίως με το μέλλον.
Η έκθεση αποτελεί σταθμό στο ομώνυμο διετές ερευνητικό πρόγραμμα υπό την επιμέλεια της Ιταλίδας Μαρία Κριστίνα Ντιντέρο, το οποίο προσεγγίζει την κοινωνική διάσταση της μαρμαροτεχνίας στην Τήνο μέσω και της συνομιλίας της με τον σύγχρονο πολιτισμό. Πρόκειται στην ουσία, όπως είπε ο επιστημονικός διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη Γιώργης Μαγγίνης, για μια παρουσίαση που γεφυρώνει την απόσταση ανάμεσα στο παραδοσιακό μαργαρογλυπτικό εργαστήρι και στις αίθουσες παρουσίασης της εφαρμοσμένης τέχνης του ντιζάιν, με τέτοιο τρόπο ώστε αποδεικνύεται τόσο η ποιότητα της τεχνικής των μαστόρων όσο και η άρτια γνώση του υλικού τους.
«Αυτή δεν είναι μια τέχνη που ανήκει στο παρελθόν», λέει για τη μαρμαροτεχνία η Νίκη Μοσκοφόγλου, συνιδρύτρια του ατελιέ «on entropy».
Τοποθετημένες ανάμεσα στα εκθέματα των συλλογών Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Τέχνης και Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού του Μουσείου, οι δημιουργίες του ατελιέ «onˑentropy» –έπιπλα, φωτιστικά και διακοσμητικά αντικείμενα– μεταστρέφουν την αντίληψή μας για τις δυνατότητες της συγκεκριμένης πρώτης ύλης. Με κεντρικό σημείο ενδιαφέροντος ένα γλυπτό-τραπέζι από μάρμαρο Διονύσου, προϊόν συνεργασίας του ατελιέ με τον Τηνιακό γλύπτη-εικαστικό Δημήτρη Σκαλκώτο, η έκθεση παρουσιάζει σύγχρονες δημιουργίες Τηνιακών μαρμαρογλυπτών, οι οποίες με τη σειρά τους συνδιαλέγονται με γλυπτικά αντικείμενα σύγχρονου ντιζάιν από μάρμαρο.
«Αυτή δεν είναι μια τέχνη που ανήκει στο παρελθόν», λέει η Νίκη Μοσκοφόγλου, που μαζί με την αδελφή της Ζωή έχουν δημιουργήσει το ατελιέ «onˑentropy» στην Αθήνα και στο Λονδίνο, και μας ξεναγεί στην έκθεση. Σκοπός του ατελιέ είναι να πειραματιστεί με τις δυνατότητες μετασχηματισμού του μαρμάρου, και να δημιουργήσει αντικείμενα που ισορροπούν μεταξύ τέχνης και λειτουργικότητας.
H Νίκη είναι αρχιτέκτων και η Ζωή μηχανικός με ειδίκευση στην πολιτιστική κληρονομιά. Εχουν περάσει τις παιδικές τους διακοπές με συχνές βόλτες στα λατομεία ανά την Ελλάδα, κόρες μεταλλειολόγου με πάθος για τη δουλειά του. Γοητευμένες από τις πολλαπλές και συχνά αντιφατικές ιδιότητες του μαρμάρου, επιδιώκουν να μεταμορφώσουν ένα βαρύ, κρύο, άκαμπτο υλικό σε κάτι ανάλαφρο με έντονη πλαστικότητα.
Τα έργα Τηνιακών μαρμαρογλυπτών στην έκθεση επιλέχθηκαν λόγω των ιδιαίτερων πολιτιστικών τους αναφορών. Περιλαμβάνουν αντικείμενα με έμπνευση από την εκκλησιαστική τέχνη και τη λαογραφία και πολλά από αυτά διακοσμούν προσόψεις κατοικιών και εξωτερικούς χώρους στο χωριό Πύργος, ένα ανοιχτό μουσείο της τέχνης του μαρμάρου.
