Αθήνα, Μάιος του 1989. Η είδηση έμοιαζε εξωπραγματική, αλλά οι αφίσες στους δρόμους δεν έλεγαν ψέματα: έρχονταν οι Ramones για τρεις βραδιές στο «Ρόδον». Ο παλιός κινηματογράφος που είχε μετατραπεί σε συναυλιακό χώρο ανοίγοντας τις πόρτες του ενάμιση χρόνο πριν, με μια εμφάνιση των Τρίφιντς από το Περθ της Αυστραλίας, τώρα θα έπαιρνε μια ηλεκτρισμένη γεύση από το Κουίνς της Νέας Υόρκης. Οσο για εμάς, εφήβους που ανακαλύπταμε τη μουσική μέσα από τα δισκάδικα και τα βινύλια, θα βλέπαμε από κοντά μία από τις πιο μυθικές «ροκ συμμορίες» της εποχής.
Οι αφίσες, βαμμένες με αμιγώς «αμερικανικά» χρώματα –μπλε, άσπρο και κόκκινο– ανακοίνωναν τρεις ημερομηνίες: από Παρασκευή 19 έως και Κυριακή 21 Μαΐου. Τα εισιτήρια εξαντλήθηκαν αμέσως και ανακοινώθηκε μια έξτρα συναυλία τη Δευτέρα. Για φαντάσου· μια συνηθισμένη Δευτέρα, με τους κατσουφιασμένους Αθηναίους να τρέχουν πάνω-κάτω στις δουλειές τους μέσα στο νέφος, λίγα μέτρα δίπλα από την μπαρουτοκαπνισμένη Πατησίων θα γινόταν κεκλεισμένων των θυρών μια έκρηξη ήχων και χρωμάτων με διάσταση οικουμενική.
Την Παρασκευή το βράδυ, το κοινό ξεχυνόταν ανυπόμονο στα πεζοδρόμια της Μάρνη. Οσα ακολούθησαν για την επόμενη μία ώρα ανήκουν πια στον απροσδιόριστο χώρο που η μνήμη μπερδεύεται με τη φαντασία. Είδαμε στ’ αλήθεια τη θρυλική μπάντα να παίζει τους δίλεπτους δυναμίτες της, τον ένα μετά τον άλλον; Ακούσαμε όντως τον Τζόι Ραμόουν να προτρέπει φωνάζοντας «Hey-ho, let’s go», με 1.500 άτομα από κάτω του, να συντονίζουν τις δικές τους φωνές με την ιαχή του; Εκείνο το βράδυ, όπως και τα επόμενα τρία, μια κεραυνοβόλα ενέργεια συντάραξε τους μαύρους τοίχους του παλιού σινεμά, γράφοντας μουσική ιστορία. Σήμερα, 35 χρόνια μετά εκείνες τις βραδιές και ακριβώς μισόν αιώνα από την ίδρυση του συγκροτήματος, γυρνάμε πίσω στον χρόνο, αναζητώντας πρωτογενείς μαρτυρίες και απαντήσεις σε ερωτήματα της μνήμης και της νοσταλγίας.
6.000 εισιτήρια
«Δεν ξανάγινε κάτι τέτοιο στο “Ρόδον”», μας λέει ο Σπύρος Τρούσας, ένας εκ των διοργανωτών, που μαζί με τον συνεργάτη του Τάσο Τρύφωνος λειτούργησαν μεταξύ 1988 και 1996 («οκτώ δημιουργικά και “πανικόβλητα” χρόνια», όπως δηλώνει χαμογελώντας) το Pilgrim της οδού Διδότου, ένα από εκείνα τα αθηναϊκά δισκοπωλεία που, στην προ Ιντερνετ εποχή, έγιναν αυθόρμητα χώροι εκπαίδευσης για τους λάτρεις της ροκ μουσικής και πολύτιμοι κοινωνοί των συναρπαστικών της νέων τάσεων. Λαμβάνοντας κιόλας υπόψη πως το «Ρόδον» τέλεσε παρόμοιο επιμορφωτικό έργο από το 1987 έως το 2005, η δήλωση αποκτά ένα βάρος που ξεπερνά τη στατιστική: «6.000 εισιτήρια σε τέσσερα βράδια! Αυτά είναι νούμερα που δεν είχαν ξαναγίνει μετά το τριήμερο στο γήπεδο του Σπόρτιγκ το ’82 και το Rock in Athens του ’85 στο Καλλιμάρμαρο».
Τα εισιτήρια εξαντλήθηκαν αμέσως και ανακοινώθηκε μια έξτρα εμφάνιση τη Δευτέρα. Λίγα μέτρα δίπλα από την Πατησίων, θα γινόταν κεκλεισμένων των θυρών μια έκρηξη ήχων και χρωμάτων με διάσταση οικουμενική.
Η ομάδα του Pilgrim διοργάνωσε τα επόμενα χρόνια σειρά επιτυχημένων συναυλιών με επιδραστικά, σημαντικά συγκροτήματα (ανάμεσά τους οι Damned, oι Ride, οι Primal Scream, οι Fuzztones και οι Saint Etienne), αλλά οι εμφανίσεις της νεοϋορκέζικης μπάντας εκείνο το τετραήμερο υπερέβησαν εμπορικά και το πιο αισιόδοξο σενάριο. «Βρίσκονταν σε ευρωπαϊκή περιοδεία και έτσι μπορέσαμε και τους φέραμε – αλλιώς, αν ήταν στην Αμερική, κάτι τέτοιο θα ήταν απαγορευτικό. Οσο για το κοινό, όπως αποδείχτηκε όχι μόνο τους γνώριζε, αλλά ήταν και… στρατευμένο. Δεν ήρθαν απλά να δουν μια συναυλία. Ηταν έτοιμοι! Και έτσι κάπως ευθυγραμμίστηκαν οι δυνάμεις του σύμπαντος και έγινε η πρώτη μεγάλη πανκ συναυλία στην Ελλάδα», θα συμπληρώσει ο Σπ. Τρούσας, που χρεώνει τη μεγάλη τους εγχώρια δημοτικότητα τον καιρό εκείνο και στο πανίσχυρο brand τους, την εικόνα τους, που όπως λέει, ήταν «καλοστημένη, από το ντύσιμό τους και τη σκηνική παρουσία τους έως το ανεξίτηλο λογότυπό τους. Είχαν μια διαχρονική συνέπεια στην εικόνα αυτή, από την οποία μέσα στα χρόνια δεν παρεκτράπηκαν ποτέ».
Ο «πέμπτος Ραμόουν»
Πράγματι, το λογότυπό τους, σχεδιασμένο από τον Μεξικανο-Αμερικανό γραφίστα Αρτούρο Βέγκα (ο οποίος ανέλαβε χρέη «καλλιτεχνικού διευθυντή» για την μπάντα και ονομάστηκε ο «πέμπτος Ραμόουν») απέκτησε δική του ζωή και αξία, φέρνοντας μέσω του merchandise περισσότερα χρήματα στην μπάντα από ό,τι εκείνη κέρδισε ποτέ από τα ίδια της τα τραγούδια. Στην ουσία, επρόκειτο για μια παραφθορά της προεδρικής σφραγίδας των ΗΠΑ, με τα ονόματα των μελών του συγκροτήματος σε κύκλο και τον αετό να κρατάει αντί για μια φαρέτρα από βέλη ένα ρόπαλο του μπέιζμπολ, αναφορά στο τραγούδι τους «Beat on the Brat» και την αγάπη του κιθαρίστα Τζόνι Ραμόουν για το άθλημα.
Ο Βέγκα ήθελε να αποτυπώσει μέσα στο σήμα αυτό την ιδέα πως οι Ramones ήταν «το απόλυτο αμερικανικό συγκρότημα», αν και η Αμερική που κωδικοποιούσε μέσα του φόραγε σκισμένα τζιν, άσπρα Τ-shirt και πολυκαιρισμένα δερμάτινα τζάκετ και σέρφαρε στην παραλία Ροκαγουέι λίγο έξω από τη Νέα Υόρκη. Ηταν μια Αμερική που δεν έπαιρνε στα σοβαρά τον εαυτό της, που δεν έκανε πολιτική, που απλά ήθελε να περάσει καλά – μια Αμερική που ξανάπιανε το νήμα από την ανέμελη ποπ και σερφ ροκ μουσική των ’60s και έφτανε στον νέο ήχο του πανκ λες και οι χίπις δεν είχαν υπάρξει ποτέ.
Την ίδια συνέπεια που έδειξαν οι Ramones μέσα στα 21 χρόνια ζωής τους (1974-1996) στην εικόνα τους, έδειξαν και στον ήχο τους, στον οποίο πρωταγωνιστούσαν τα ελάχιστα ακόρντα που έπαιζε ο Τζόνι στην κιθάρα του αγριεμένα, στακάτα και ρυθμικά, με μια αλάνθαστη μηχανική κίνηση του καρπού του. Ο Εντ Στάσιουμ, παραγωγός της μπάντας για μια περίοδο, είχε πει: «Ο Τζόνι το κάνει να ακούγεται απλό, αλλά πάω στοίχημα ότι ο Εντι βαν Χέιλεν δεν θα μπορούσε να παίξει σαν αυτόν ούτε για μια ώρα». Ο ίδιος ο Τζόνι λέγεται ότι δεν είχε καν κιθάρα στο σπίτι του. Ο χαρακτηριστικός ήχος του δεν άλλαξε, δεν βελτιώθηκε ποτέ, κι εκείνο το βράδυ ακούστηκε μέσα στο «Ρόδον» σαν «εκατό οβιδοβόλα που εκπυρσοκροτούν ταυτόχρονα» και ενέπνευσε ένα φρενήρες ποδοπάτημα ανάμεσα στο κοινό.
«Μπορεί να φάγαμε μερικές αγκωνιές στα πλευρά, αλλά η καθαρτική ευεξία που νιώσαμε εκείνο το βράδυ, εκτεθειμένοι στον ιό του ροκ εν ρολ, δεν μας άφησε ποτέ», θα μας πει ένας από εκείνους που βρέθηκαν εκεί, ο Γιάννης Πανδής. «Η μουσική των Ramones δεν ξεθωριάζει, γιατί σημαίνει μια επιστροφή σε μια αθωότητα, την οποία ίσως και να μην είχαμε ποτέ», συμπληρώνει. Οπως αναφέρει και ο ποινικολόγος και δρ Εγκληματολογίας Παναγιώτης Παπαϊωάννου στο βιβλίο του «Dead Rocker’s Society» (εκδ. Δίαυλος, 2019) «όσοι μεγαλώσαμε με τον ροκ ήχο, συνάψαμε, σε κάποια στιγμή της ζωής μας, μιαν άτυπη σύμβαση με τους ήρωες που τον δημιουργούν και τον εκφράζουν. Εμείς, με τον θαυμασμό και την αφοσίωσή μας, προθυμοποιηθήκαμε να τους εξασφαλίσουμε μια ένδοξη καριέρα που θα υπερβαίνει τον βιολογικό τους κύκλο. Και, εκείνοι, σε ανταπόδοση, ανέλαβαν να φτιάξουν και να μας χαρίσουν το σάουντρακ για ολόκληρο τον δικό μας».
Στη Φωκίωνος Νέγρη
Ισως, όμως, την πιο συγκινητική μαρτυρία για την επίσκεψη της θρυλικής νεοϋορκέζικης μπάντας στην Αθήνα του τέλος του ’80 βρίσκουμε στα λόγια του Γιώργου Φερτάκη, ο οποίος λειτούργησε μεταξύ 1995-2013 το δισκοπωλείο Sonic Boom Records στην Κυψέλη (και το οποίο ξανάνοιξε, λίγες ημέρες πριν, στη Νέα Μάκρη). Τους συνάντησε, έφηβος τότε, στη «Θράκα», μία από τις κλασικές κυψελιώτικες ταβέρνες της εποχής: «Χτυπάει το τηλέφωνο μεσημεριάτικα, και άντε πρόλαβέ το μην ξυπνήσει ο πατέρας σου, και είναι ο κολλητός σου, “έλα ρε, είμαι στη Φωκίωνος και είναι οι Ramones σε μια ταβέρνα και τρώνε, έχεις φωτογραφική μηχανή;”
Και είναι όντως εκεί, στη “Θράκα”, πάνω από ένα σκασμό πιατέλες και κάτι μπίρες. Τελειώνει το τσιμπούσι και έρχονται προς το μέρος μας, και δεν θυμάμαι πώς ένιωσα, όλοι χαμογελούσαμε, και βγάλαμε δυο-τρεις φωτογραφίες. Και ενώ γενικά ούτε λέω “τι ωραία που ήταν τότε” και “αχ η Κυψέλη πώς ήτανε”, θα έδινα ένα χρόνο από τη ζωή μου για να χτυπήσει το τηλέφωνο και να είναι μεσημέρι, Μάιος του ’89, και να κατέβω στη Φωκίωνος και να περιμένουμε τους Ramones να φάνε τις μπριζόλες τους στη “Θράκα”. Και ας μη θυμάμαι σχεδόν τίποτα από τη συναυλία…».
