Λες και το ‘χαν διαλέξει. Η παράσταση να γίνει στο θέατρο «Κνωσός» απόγευμα καθημερινής, όταν στις γύρω πλατείες έχουν ξεχυθεί παιδιά να παίξουν, στις καφετέριες κάθονται παππούδες απολαμβάνοντας το παγωτό τους και οι πολυκατοικίες με τις φυτεμένες αυλές της οδού Καραμανλάκη και των γύρω δρόμων αντανακλούν το πιο ευγενικό προφίλ της πόλης. Δεν το ‘χαν διαλέξει. Αυτό είναι το καθημερινό σκηνικό σ’ αυτή τη γωνιά της Αθήνας, πίσω από τις γρίλιες της Πατησίων, εδώ επωάζονται μικρά θαύματα, όπως αυτό που είχαμε την τύχη να παρακολουθήσουμε την Τετάρτη, δηλαδή την καθιερωμένη θεατρική παράσταση του τέλους της σχολικής χρονιάς του 21ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών «Λέλα Καραγιάννη».
Πόσο πιθανό είναι κάποιος να δακρύσει σε σχολική γιορτή στην οποία δεν πρωταγωνιστεί το παιδί του; Οχι πολύ. Κι όμως, η συγκίνηση κατέκλυσε τους λιγοστούς δημοσιογράφους που καθίσαμε ανάμεσα στους γονείς να παρακολουθήσουμε τη φετινή παράσταση, ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα, αφού τα παιδιά είχαν ετοιμάσει μια διαδρομή από τη μεταπολεμική Ελλάδα έως τη δεκαετία του ’80, μέσα από το ελληνικό τραγούδι.
Πώς μεταφέρεται αυτή η εμπειρία; Ισως με αυτή τη σκηνή: η χορωδία του σχολείου –αγκυροβολημένη σε όλη τη διάρκεια της βραδιάς στο βάθος της σκηνής, σαν τον χορό σε αρχαίο δράμα– πιάνει να τραγουδάει «φεγγάρι μάγια μου ‘κανες και περπατώ στα ξένα», υποστηριζόμενη από τους έμπειρους μουσικούς της ομάδας «Εκτός εαυτών». Στο κέντρο της σκηνής οι μαθητές και οι μαθήτριες της Στ΄ τάξης αναπαριστούν τους Ελληνες μετανάστες στον σταθμό του Μονάχου. Ακίνητοι, σαν αγάλματα, βουβοί. Ο συμβολισμός είναι τόσο ισχυρός, που σχεδόν δεν αντέχεται. Το 80% των μαθητών του συγκεκριμένου σχολείου είναι παιδιά μεταναστών από 24 συνολικά χώρες. Οι μαθητές που τραγουδούν με τόσο πάθος Μίκη Θεοδωράκη και που υποδύονται τους μετανάστες, είναι παιδιά από την Αλγερία, τη Σρι Λάνκα, την Αλβανία, τη Λευκορωσία, την Γκάνα.
Κάποια άρχισαν να ξεθαρρεύουν στα ελληνικά με αφορμή αυτή την παράσταση, μας είπε ο παπα-Γιώργης Γανωτής, ο δάσκαλος της Στ΄ τάξης, πρώην βιολιστής του Νίκου Παπάζογλου και άλλων γνωστών καλλιτεχνών, αυτός που εδώ και 15 χρόνια επιμελείται τη γιορτή λήξης. «Το θέατρο είναι ένας τρόπος να ενσωματωθούν κάποια “παιδιά-φαντάσματα”, όπως τα λέω εγώ, παιδιά που επειδή δεν γνωρίζουν καλά τη γλώσσα μένουν στο περιθώριο. Αντί για το περιθώριο βγαίνουν στο επίκεντρο», μας έλεγε λίγο πριν σβήσουν τα φώτα.
«Το θέατρο είναι ένας τρόπος να ενσωματωθούν κάποια “παιδιά-φαντάσματα”», λέει ο π. Γιώργος Γανωτής, δάσκαλος της Στ΄ τάξης.
Σημαντικότερο από την ύλη
Από τον Οκτώβριο ξεκινούν οι προετοιμασίες, πράγμα όχι τόσο απλό. Το αναλυτικό πρόγραμμα είναι ασφυκτικό, για να βρεθεί χρόνος ροκανίζονται ώρες διδασκαλίας από άλλα μαθήματα – γλώσσα, μαθηματικά, θρησκευτικά – ναι και θρησκευτικά. Ολοι συμφωνούν ότι αυτό είναι απείρως σημαντικότερο από την «ύλη». «Στην προετοιμασία γι’ αυτή τη βραδιά έμαθαν τι θα πει συνεργασία», όπως είπε η διευθύντρια του σχολείου Ιωάννα Χαλκιά, ανοίγοντας την εκδήλωση. «Εμαθαν Γλώσσα και Ιστορία με τρόπο που δεν θα μάθαιναν μέσα από το αναλυτικό πρόγραμμα».
Δασκάλα από το ’90 σ’ αυτό το σχολείο, επέστρεψε έπειτα από ένα μικρό διάλειμμα για το μεταπτυχιακό της, το 2007 ως διευθύντρια. Μέσα από αυτή τη θέση έζησε όλους τους κλυδωνισμούς που πέρασε η χώρα τα τελευταία χρόνια. Στην οικονομική κρίση έχασαν πολλούς μαθητές που έφυγαν για άλλες γειτονιές, όταν τα μαγαζιά των γονιών τους έκλεισαν. Ακολούθησε το προσφυγικό. «Ημασταν πάντα πολύ δεκτικοί. Στην αρχή είχαμε 1-2 προσφυγόπουλα σε κάθε τάξη, οπότε η χαρά μας ήταν πολύ μεγάλη να προσπαθήσουμε να τα ενσωματώσουμε. Οταν ξαφνικά ο αριθμός αυξήθηκε δραματικά, δεν ήταν εύκολο να το διαχειριστούμε. Είχαμε στις τάξεις 10χρονα παιδιά που δεν είχαν ξαναπάει σχολείο γιατί προέρχονταν από εμπόλεμες περιοχές. Και για τα ίδια ήταν πολύ δύσκολο, αλλά και για εμάς, γιατί δεν είχαμε τις συνθήκες να τα υποστηρίξουμε». Μεγάλο πρόβλημα ήταν επίσης ότι πολλά παιδιά έρχονταν για δύο μήνες και μετά εξαφανίζονταν. Η οικογένειά τους είχε προωθηθεί σε άλλη χώρα της Ευρώπης. «Πάνω που ξεκινούσαν να μαθαίνουν γλώσσα, να κάνουν παρέες, έφευγαν. Αμέσως τη θέση τους έπαιρναν καινούργια, ένιωθες ότι το έργο σου πάει χαμένο».
Πλέον υπάρχει μια σταθερότητα. «Εχουμε 210 παιδιά, από τα οποία η μεγάλη πλειονότητα είναι παιδιά μεταναστών, τα πιο πολλά δεύτερης γενιάς που έχουν γεννηθεί εδώ, μιλάνε εξαιρετικά τη γλώσσα. Οσα έρχονται στο σχολείο, μένουν. Εχουμε όμως και 35 παιδιά που ήρθαν φέτος ή πέρυσι και δεν μιλούν καλά ελληνικά. Γι’ αυτό κάνουμε όλες αυτές τις βιωματικές δράσεις, γιατί πρέπει να δώσεις την ευκαιρία σ’ αυτά τα παιδιά να συμμετέχουν».
Στη σκηνή τα παιδιά τραγουδούν Ζαμπέτα, Γιοκαρίνη, Ξυλούρη, Ξαρχάκο, Σαββόπουλο, Λοΐζο, Σιδηρόπουλο, Κατσιμιχαίους, Ρασούλη. «Αχ Ελλάδα σ’ αγαπώ», τραγουδάει όλο το θέατρο και οι φωνές αντηχούν έως την Πατησίων.
