STEPHANE CARLIER
Η Κλάρα διαβάζει Προυστ
μτφρ.: Χαρά Σκιαδέλλη
εκδ. Ικαρος, 2023, σελ. 183
Κάπως πολύ τακτοποιημένη η ζωή της, κάπως πολύ προβλέψιμη, βαρετή, ανιαρή, ίσως μίζερη κιόλας. Ενώ η ίδια δεν είναι. Συντηρεί μέσα της, κόντρα σε όλα τα εξωτερικά στοιχεία της ζωής της, ένα μυαλό ανήσυχο που περιμένει ένα απλό ερέθισμα για να αλλάξει όσα μοιάζουν προδιαγεγραμμένα κι αναπόδραστα.
Κομμώτρια σε κατάστημα γαλλικής επαρχιακής πόλης, συνάδελφος άλλων εξίσου τελματωμένων, με αφεντικό την ιδιοκτήτρια του κομμωτηρίου, την κυρία Ζακλίν Αμπίμπ, μια γυναίκα με δύσκολο, μυστικό, ανεξιχνίαστο ή και εξαιρετικά εύθυμο πρότερο βίο. Σήμερα πάντως λιγομίλητη, απαιτητική, μελαγχολική, με υπερβολικό μακιγιάζ κι ένα μόνιμο τσιγάρο στο χέρι, ίδια η εικόνα της παραίτησης. Η Κλάρα συμπληρώνει τη δική της εικόνα μ’ έναν όμορφο σύντροφο, τον οποίο οι γονείς της προεξοφλούν και ονειρεύονται ως σύζυγο και μια γάτα. Μόνο που ο ωραίος σύντροφος, ο Ζιμπέ που τον θέλουν όλες, δεν λέει τίποτα στην Κλάρα πια, δεν τον θέλει καν και η γάτα, τόσους μήνες μετά τη συμβίωσή τους, της νιαουρίζει εχθρικά όταν απλώνει το χέρι να τη χαϊδέψει.
Ολα τα κουτάκια της ζωής της πλήρη, τακτοποιημένα, ερμητικά κλειστά; Οχι και τόσο. Ξαφνικά και τυχαία, ένα βιβλίο ξεχνιέται στο τραπεζάκι του κομμωτηρίου. Το αφήνει ένας πελάτης για τον οποίο η Κλάρα αισθάνεται ότι θα μπορούσε, αν ήταν μαζί, να τον θέλει για πολλά χρόνια. Το ξεχασμένο βιβλίο θα αρχίσει να τη συντροφεύει, να τη συναρπάζει, να την καθηλώνει, πριν αρχίσει σιγά σιγά να της προσδιορίζει ξανά τη ζωή με άλλα μέτρα, καινούργια σταθμά, διαφορετική οπτική.
Χαμένη στις σελίδες
Η Κλάρα διαβάζει εντατικά και παντού το «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» του Μαρσέλ Προυστ. Πίνει τσάι και διαβάζει, είναι μέσα στο λεωφορείο για τη δουλειά και διαβάζοντας χάνει τη στάση, γυρίζει σπίτι και ο Προυστ είναι η καινούργια συναρπαστική της παρέα. Μέχρι τότε, τα διαβάσματά της ήταν ανούσια κι ελαφρά, η βιβλιοθήκη της ανάξια να ονομάζεται έτσι, η ίδια δεν είχε καμία παρασκευή για να εξελιχθεί στη φανατική αναγνώστρια που παρακολουθούμε. Κι όμως. Τη βλέπουμε να διαβάζει συνεχώς, κι όσο διαβάζει τόσο πιο πολύ να καταλαβαίνει, να νιώθει, να μπαίνει στον κόσμο των λέξεων που την πάνε αλλού κι ας μοιάζουν οι φράσεις απλές, ο λόγος χωρίς περίτεχνη δομή.
Ενα ξεχασμένο βιβλίο στο τραπεζάκι του κομμωτηρίου όπου εργάζεται η Κλάρα θα αρχίσει να τη συντροφεύει, να τη συναρπάζει, να την καθηλώνει.
Η Κλάρα μαθαίνει να βλέπει το προφανές, τον ορατό κόσμο στις λεπτομέρειές του, μα ο Προυστ θα την εξασκήσει να αλλάζει επίπεδο, να μπαίνει πιο βαθιά στο βιβλίο, ν’ ανακαλύπτει τον απέραντο και ισχυρό κόσμο των λέξεων. Κι αυτή η ανακάλυψη θα της αλλάξει κυριολεκτικά τη ζωή. Θα τη μεταμορφώσει σε μια δυνατή γυναίκα, αποφασισμένη να ορίσει τη βαρετή καθημερινότητά της, γι’ αυτό και θα φύγει από το κομμωτήριο για να επιδιώξει αυτό που πραγματικά θέλει. Ο Ζιμπέ θα την αφήσει για μια άλλη γυναίκα, όμως ο Προυστ θα τη βάλει να σκεφτεί ότι ο χωρισμός και η προδοσία μπορεί να έχουν και καλή πλευρά.
Ξαφνικός έρωτας
Ο Καρλιέ μιλάει για τον ξαφνικό έρωτα των τυπωμένων σελίδων, που μπορεί να γίνει αγάπη, κι όπως κάθε αληθινή, αφτιασίδωτη, ατόφια αγάπη μπορεί να σε αλλάξει. Να σε παρηγορήσει και να σε δυναμώσει, να σου δώσει ένα παράδειγμα που να μη λειτουργεί απλά ως αποκύημα λογοτεχνικής φαντασίας, μα ως τροχιοδεικτική βολή, που δείχνει προς τα πού να πας, με τόλμη και πίστη, χωρίς αναβολή, χωρίς άλλο χαμένο χρόνο.
Για την Κλάρα το βιβλίο ήταν ένα σωσίβιο που δεν ήξερε ότι το χρειαζόταν, ενώ ήταν φανερό ότι πνιγόταν σιγά σιγά μέσα στην άγνοια του ίδιου της του εαυτού. Ζούσε την ατελή κι απογοητευτική ζωή κάποιας που της έμοιαζε μόνο αμυδρά και αξίωσε την πλήρη και αισιόδοξη ζωή της. Μπορεί να μοιάζει υπερβολικό και παράξενο αυτό που ισχυρίζεται ο Καρλιέ, ότι το βιβλίο, τα βιβλία, μπορούν να αλλάζουν τόσο δραστικά τις ζωές μας. Εξαρτάται. Από τη βούλησή μας να επιτρέψουμε στο μυαλό να ακολουθήσει έναν άλλο δρόμο, άγνωστο μα γοητευτικό, ξένο και πρωτόγνωρο, έναν δρόμο ολωσδιόλου δικό μας, που θα έχει αφετηρία τις μικρές φράσεις που μας συγκίνησαν και τολμήσαμε να μην τις προσπεράσουμε. Η αυτογνωσία δεν είναι αυτοσκοπός, είναι ταξίδι.
