Σούρουπο Σαββάτου, γύρω στις 8.30 το βράδυ. Μαλακάσα. Μπροστά από τη γνώριμη μεγάλη σκηνή του Terra Vibe έχει στηθεί ένας μικρός… οικισμός. Ενα σύμπλεγμα από σκαλωσιές και λυόμενα κτίσματα σχηματίζει κάτι που μοιάζει με οικοδομικό τετράγωνο· από τα ηχεία, μια γυναικεία φωνή στα αγγλικά μάς καλεί να περιφερθούμε στον χώρο, να τον εξερευνήσουμε ελεύθερα και να αισθανθούμε οικεία. Αλλωστε πρόκειται να περάσουμε εκεί τις επόμενες 6 ώρες, όχι ακριβώς ως φιλοξενούμενοι αλλά ως μέλη της κοινότητας του «Respublika». Αν υπάρχει κάποιος «οικοδεσπότης», αυτός είναι σίγουρα ο διακεκριμένος Πολωνός σκηνοθέτης Λούκας Τβαρκόφσκι και η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, η οποία τον κάλεσε να παρουσιάσει το συγκεκριμένο πρότζεκτ επί ένα τριήμερο (13-15/6) μέσα στο πελώριο ξέφωτο της Μαλακάσας.
Πρόσβαση σε όλους
Με τον όρο «res publica» οι Ρωμαίοι εννοούσαν τα δημόσια πράγματα: τη δημόσια περιουσία, τον δημόσιο χώρο, την ίδια τη δημοκρατία, η οποία στη συνέχεια μετασχηματίστηκε σε αυτοκρατορία. Στη «Respublika» του Τβαρκόφσκι, ωστόσο, δεν υπάρχουν εξουσιαστές και εξουσιαζόμενοι. Τα δρώμενα (θεατρικά, μουσικά, κινηματογραφικά) που συμβαίνουν σε κάθε χώρο της εγκατάστασης είναι προσβάσιμα από όλους, ενώ σε κάποια από αυτά συμμετέχει και το κοινό. «Μην προσπαθήσετε να παρακολουθήσετε τα πάντα, είναι απλώς αδύνατο», προειδοποιεί η φωνή από τα ηχεία, και έχει δίκιο.
Θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι το κοινοβιακό αίσθημα πέρασε στην πλειονότητα του κοινού το Σάββατο. Πάντως οι περισσότεροι παρακολούθησαν με ενδιαφέρον και συμμετείχαν σε μια ασυνήθιστη κοινή εμπειρία.
Στην «κουζίνα» του οικισμού, δύο μέλη της δημιουργικής ομάδας εκτελούν ένα μονόπρακτο, ενώ οι θεατές παρακολουθούν είτε μέσα στον ίδιο το χώρο, είτε από τα τζάμια, είτε από τις γιγαντοοθόνες μπροστά στη σκηνή, όπου η σκηνή κινηματογραφείται και μεταδίδεται απευθείας. Την ίδια ώρα, λίγο πιο πάνω, στο μακρόστενο «κλαμπ», ένας dj παίζει μουσική, με τον κόσμο να χορεύει ανάμεσα σε κόκκινα φώτα και καπνούς που κατακλύζουν τον χώρο. Η ορατότητα είναι ελάχιστη, αλλά αυτό δεν ενοχλεί κανέναν. Κάποια στιγμή η μουσική σταματάει και ο dj μάς καλεί να καθίσουμε κάτω για να μας αφηγηθεί μια ιστορία.
Αλλα δρώμενα λαμβάνουν χώρα στον ανοιχτό χώρο. Ξαφνικά τρεις ολόγυμνοι άνδρες πετάγονται έξω από μια σάουνα (ναι, υπήρχε και σάουνα) και αρχίζουν να τρέχουν προς ένα άλλο δωμάτιο. Οσα συμβαίνουν μέσα στη μακρά διάρκεια του θεάματος-πειράματος δεν έχουν πάντα προφανές νόημα ή σκοπό. Σε άλλες περιπτώσεις, όμως, όσα λέγονται είναι πολύ συγκεκριμένα: ένα απόσπασμα από τα έργα του Ντεκάρτ ή μια στοχευμένη αναφορά στην κυνική φιλοσοφία του Διογένη.
Μουσική έκρηξη
Η μουσική βρίσκεται θεωρητικά παντού –εκτός από κάποιες στιγμές πραγματικής σιωπής–, ειρωνικά ωστόσο γίνεται απόλυτη πρωταγωνίστρια μόνο στα… διαλείμματα. Η λέξη «Break» σχηματίζεται με τεράστια γράμματα πάνω στις οθόνες, σαν κάλεσμα να μαζευτούμε όλοι μπροστά στη σκηνή. Αυτό που ακολουθεί είναι μια μουσική έκρηξη: τέκνο και ρέιβ ρυθμοί σε παρακινούν να λικνιστείς –ή να κοπανηθείς– κατά βούληση. Θεωρητικά ο ηχητικός χείμαρρος μπορεί να γίνει ενοχλητικός για τα αυτιά, όμως οι συχνότητες στις οποίες παίζονται αυτές οι μουσικές δεν έχουν τον συνηθισμένο αντίκτυπο στα αισθητήρια όργανα. Το αλκοόλ, που έρεε σε γενναίες ποσότητες, βοηθούσε και αυτό.
Θα ήταν ίσως υπερβολή να πούμε ότι αυτό το κοινοβιακό αίσθημα, η απόλυτη ελευθερία μυαλού και αισθήσεων, την οποία επιδιώκει με το έργο του ο Τβαρκόφσκι, πέρασε πραγματικά στην πλειονότητα όσων βρέθηκαν εκεί το βράδυ του Σαββάτου. Σίγουρα πάντως οι περισσότεροι μπήκαν στο κλίμα, παρακολούθησαν με ενδιαφέρον και μέσω (κυρίως) του χορού τους συμμετείχαν σε μια κοινή εμπειρία από αυτές που δεν βιώνει κανείς κάθε μέρα. Το πάρτι που ακολούθησε με τους σπουδαίους dj Ρίτσι Χότιν και Σάμα Αμπντουλαντί, μέχρι το ξημέρωμα, ήταν το ιδανικό φινάλε. Αν γενικώς «η τέχνη σώζει», η μουσική και ο χορός ίσως το κάνουν λίγο περισσότερο.
