«O τρελός και ο μοναχικός» (The Mad and the Lonely) είναι ο τίτλος της νέας έκθεσης που μόλις άνοιξε για το κοινό στο Project Space του ιδρύματος ΔΕΣΤΕ, στο περιβόητο πρώην Σφαγείο στην Υδρα. Κάθε Ιούνιο το λαμπερό κοινό από τον κόσμο της διεθνούς τέχνης δίνει εδώ το ραντεβού του για να δει το in situ έργο ενός καλλιτέχνη-αστέρα. Ομως φέτος, η έκθεση-εγκατάσταση δεν είναι ινσταγκραμικά φωτογενής, μολονότι κατά τη γνώμη μας είναι από τις πιο ζωντανές, τραγικές και αστείες όσων φιλοξενήθηκαν έως τώρα εδώ. «Zωγραφική στο Σφαγείο!», είπαμε με έκπληξη στον συλλέκτη Δάκη Ιωάννου, ο οποίος ανάμεσα στον Τζορτζ Κόντο και τον Τζεφ Κουνς δεχόταν τα συγχαρητήρια των φίλων του ανά τον κόσμο στα προχθεσινά εγκαίνια-γιορτή της νέας έκθεσης του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ στην Υδρα. «Είναι ζωγραφική αλλά με ένα twist», απάντησε γελώντας.
Δεν θα μπορούσε να μην υπάρχει κάποια ζαβολιά στην παρουσίαση της δουλειάς του Αμερικανού Τζορτζ Κόντο ακόμη κι αν όλα στην έκθεση μοιάζουν «κανονικά» και μάλλον λιτά: Πρόκειται για πορτρέτα μικρής κλίμακας και τέσσερα γλυπτά επιλεγμένα από τη μακρόχρονη καριέρα του καλλιτέχνη – τρία μικρότερα στους εξωτερικούς χώρους-κελιά και ένα μεγαλύτερο στην κυρίως αίθουσα.
Πού βρίσκεται λοιπόν το twist; «Είναι προφανές ήδη από τον τίτλο, τον οποίο διάλεξε ο ίδιος ο ζωγράφος», λέει στην «Κ» ο επιμελητής, κριτικός τέχνης και καλλιτεχνικός διευθυντής του νεοϋορκέζικου New Museum Μασιμιλιάνο Τζιόνι. Μοιραζόμαστε ένα ήδη γεμάτο παγκάκι με θέα στο ηλιοβασίλεμα λίγα μέτρα μακριά από τον χώρο της έκθεσης συζητώντας για όσα είδαμε· μια πινακοθήκη ποπ τεράτων που βουτούν στο χρώμα κι αντανακλούν τις μορφές τους στον ασημένιο «καθρέφτη» που καλύπτει το πάτωμα.
«Στον Τζορτζ αρέσει το γκροτέσκο και ήθελε να “σκηνοθετήσει” μια τραγική κωμωδία μετατρέποντας ένα σφαγείο σε ντίσκο», λέει. «Είναι σαν να μπήκατε στη σκηνή ενός πάρτι που τελείωσε, και όλα αυτά τα παράξενα πλάσματα ίσως έμειναν λίγο πολύ αργά. Τέτοια είναι η ατμόσφαιρα που προκαλεί η έκθεση στον θεατή». Ακολουθώντας την παράδοση της προσωπογραφίας, τα έργα της έκθεσης προσφέρουν απεικονίσεις καταραμένων και απόκληρων, ανθρώπων που έχουν απορριφθεί από την κοινωνία και βιώνουν καταστάσεις τρέλας και μοναξιάς.
Αυτοί οι χαρακτήρες αποδίδονται με τον αφηρημένο, συχνά απόκοσμο αλλά ταυτόχρονα αστείο τρόπο, κάτι που χαρακτηρίζει το ιδιότυπο ύφος του Κόντο. Ενώ εξερευνά την τέχνη του παρελθόντος από την Αναγέννηση και το μπαρόκ στον κυβισμό, τον σουρεαλισμό και την ποπ αρτ, δημιουργεί τη δική του εικαστική γλώσσα ξεφεύγοντας από την τυπικότητα της παραδοσιακής ζωγραφικής πορτρέτων και το λεξιλόγιο του μοντερνισμού και της αφαίρεσης. «Τα περισσότερα από τα έργα του είναι κάποιου είδους πορτρέτα κυρίως φανταστικών πλασμάτων. Ομως, παρόλο που είναι φανταστικά, ο ίδιος τους θεωρεί ανθρώπους με συναισθήματα, ανθρώπους με μια ιστορία ζωής που αξίζει κανείς να διηγηθεί», εξηγεί ο Μασιμιλιάνο Τζιόνι.
«Στον Τζορτζ αρέσει το γκροτέσκο και ήθελε να “σκηνοθετήσει” μια τραγική κωμωδία μετατρέποντας ένα σφαγείο σε ντίσκο», λέει ο διευθυντής του New Museum Μασιμιλιάνο Τζιόνι.
Πραγματικά, το καστ των χαρακτήρων είναι αποκυήματα της φαντασίας του ζωγράφου, ενσωματώνουν ωστόσο τις κοινωνικές αβεβαιότητες, τις ψυχολογικές πραγματικότητες και την αγωνία της εποχής μας. «Πρέπει να σκεφτούμε την έκθεση ως ένα συνολικό έργο τέχνης, που ενσωματώνει δουλειές διαφόρων περιόδων του καλλιτέχνη», προσθέτει ο κριτικός τέχνης. Ετσι αυτό που βλέπουμε αποτελεί το προϊόν μιας μικρής προσωπικής έρευνας του καλλιτέχνη, που ταυτόχρονα κλείνει το μάτι στον επισκέπτη.
Τα πορτρέτα παρουσιάζονται μέσα σε χρωματιστά «κουτιά» που σχεδίασε ο Κόντο ειδικά για την έκθεση. «Αυτό κάνει τον πίνακα μέρος ενός ιδιαίτερου “αρχιτεκτονήματος”, ενώ ταυτόχρονα γεννά μια εικαστική πρόκληση: παραστατικοί πίνακες μέσα σε μινιμαλιστικά “κουτιά”. Ο συγκεκριμένος τρόπος ανάρτησης των έργων θα τρέλαινε εξίσου έναν παραδοσιακό ζωγράφο και έναν μινιμαλιστή. Αρα ο Κόντο κάνει ηθελημένα κάτι λάθος, ενώ ταυτόχρονα αλλάζοντας το πάτωμα, μετατρέπει τον χώρο σε ντισκοτέκ-“καθρέφτη” του παρόντος», καταλήγει.
Ο Κόντο έστησε στο στούντιό του στη Νέα Υόρκη μια ακριβή προσομοίωση του παλιού Σφαγείου και δούλεψε εκεί. «Βρήκε κάτι επιπλέον στήνοντας την έκθεση μέσα στον χώρο;», ρωτάμε τον Μ. Τζιόνι. «Νομίζω ότι σκέφτηκε τις θλιβερές ζωές που έχουν κατοικήσει εδώ. Του άρεσε το είδος της θλίψης που μεταφέρει ένα σφαγείο, και η ιδέα πως ίσως οι ψυχές των ζώων ή οι ψυχές των ανθρώπων εξακολουθούν να στοιχειώνουν τον τόπο».
«The Mad and the Lonely», πρώην Σφαγείο έως 31/10.
