«Eίναι μαύρη, είναι όμορφη, είναι δυναμίτης!» ακούγεται να λέει μία από τις αφηγήτριες στο ολοκαίνουργιο ντοκιμαντέρ «Black Barbie», που έκανε πρεμιέρα χθες στην πλατφόρμα του Netflix.
H ημερομηνία ήταν βεβαίως συμβολική για τις Ηνωμένες Πολιτείες. H 19η Ιουνίου θεωρείται για την Αμερική η δεύτερη Ημέρα Ανεξαρτησίας, καθώς συμπληρώνονται 160 (παρά ένα) χρόνια από το τέλος της δουλείας και την απελευθέρωση εκατοντάδων σκλάβων στο Τέξας μετά τη λήξη του αμερικανικού εμφυλίου. Το Netflix και η εταιρεία Mattel, που κατασκευάζει τις κούκλες Μπάρμπι, επέλεξαν να γιορτάσουν την επέτειο υπογραμμίζοντας τη σημασία της ανάπτυξης μιας ισχυρής φυλετικής και πολιτιστικής ταυτότητας. Παράλληλα, επιχειρούν να εξηγήσουν στους θεατές τη σημασία που έχουν οι κούκλες για το παιδικό παιχνίδι. Χάρη σε αυτές τα παιδιά μαθαίνουν να πιστεύουν στον εαυτό τους, κατασκευάζουν ή αποδομούν την εικόνα τους.
Ποια ήταν η περίφημη Μπάρμπι για δεκαετίες; Οπως σχολιάζει μία από τις νεαρές μαύρες γυναίκες που πρωταγωνιστούν στο ντοκιμαντέρ της Λαγκουέρια Ντέιβις, ήταν μια λευκή, λιγνή, ξανθιά και γαλανομάτα κοπέλα. Ποιες μπορούσαν κατ’ αρχάς να την αγοράσουν και στη συνέχεια να ταυτιστούν μαζί της; Οι όμοιές της, αποκλείοντας πολλές άλλες από το καθρέφτισμα στον συγκεκριμένο «κοινωνικό καθρέφτη». Τη συνθήκη άλλαξε η Μαύρη Μπάρμπι που εμφανίστηκε το 1980 και το ντοκιμαντέρ καταγράφει τη διαδρομή της.
Η ταινία της Ντέιβις, που μεγάλωσε στο Τέξας, είναι βαθιά προσωπική. Αφηγείται πώς η θεία της, Μπιούλα Μέι Μίτσελ, και δύο συνάδελφοί της ενθάρρυναν τη «μαμά» της Μπάρμπι, Ρουθ Χάντλερ, να δημιουργήσει μια κούκλα που να τους μοιάζει. Αυτές οι τρεις μαύρες γυναίκες κατάφεραν να πείσουν την επιχειρηματία-θρύλο της αμερικανικής βιομηχανίας παιχνιδιών να αλλάξει τη μορφή της πολυαγαπημένης κούκλας της σύγχρονης Αμερικής.
Το έναυσμα για να ξεκινήσει η έρευνα της σκηνοθέτριας υπήρξε η συλλογή με κούκλες Μπάρμπι που έφτιαξε η θεία της από την εποχή που εργαζόταν στην εταιρεία. Η Ντέιβις ανακάλυψε λοιπόν ότι χρειάστηκαν 21 χρόνια για να κυκλοφορήσει η Mattel την πρώτη μαύρη Μπάρμπι. «Η ανακάλυψη με πήγε πίσω σε μια εποχή που ήμουν η μικρή Λαγκουέρια και μάθαινα τι σήμαινε να είσαι μαύρο κορίτσι. Εκείνη τη στιγμή συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να πω την ιστορία της Μαύρης Μπάρμπι και παράλληλα να αφηγηθώ την ιστορία της θείας μου», έχει πει η Ντέιβις. Υπήρχαν ήδη μαύρες κούκλες στο σύμπαν της Μπάρμπι πριν από τη Μαύρη Μπάρμπι, καμία όμως δεν ήταν πρωταγωνίστρια: ήταν οι φίλες και οι συνοδοί του λευκού κοριτσιού. Ομως η μαύρη έκδοση της Μπάρμπι, που δημιουργήθηκε από την πρώτη μαύρη σχεδιάστρια της εταιρείας, την Κίτι Μπλακ Πέρκινς, προοριζόταν εξαρχής για να είναι κύριος χαρακτήρας της συλλογής. Εδώ τίθεται κι ένα εξίσου ενδιαφέρον ερώτημα: Χρειάζεται η κοινωνία μαύρες εκδοχές λευκών πολιτιστικών συμβόλων ή νέα προϊόντα στα οποία η μαύρη ταυτότητα να είναι εγγενές συστατικό;
Σε αυτούς τους προβληματισμούς επιδιώκει να απαντήσει η ταινία, που έχει μια μάλλον τυπική μορφή τηλεοπτικού ντοκιμαντέρ αλλά συγκεντρώνει πολλές απόψεις, από υπαλλήλους της Mattel μέχρι ακαδημαϊκούς, σχολιαστές και γυναίκες που υπήρξαν πρότυπα για να σχεδιαστούν οι κούκλες· ποιος είναι ο ρόλος και τα όρια ενός κατεξοχήν δυτικού πολιτισμικού συμβόλου.
