Οταν πεθαίνουν ορισμένοι ηθοποιοί, θυμάσαι κάποιες σκηνές από ταινίες τους και είναι σαν να γυρίστηκαν ειδικά για την ημέρα του θανάτου τους.
Ο Ντόναλντ Σάδερλαντ, που πέθανε χθες στα 89 του χρόνια, είχε μια τεράστια καριέρα που ξεκίνησε το 1964 και έκλεισε το 2023. Γύρισε πολλές ταινίες και είναι πολλοί οι ρόλοι με τους οποίους έχει ταυτιστεί στη μνήμη των κινηματογραφόφιλων. Νομίζω όμως ότι περισσότερο απ’ όλες, είναι ένας ρόλος και, κυρίως, μια σκηνή που ταιριάζει σαν ένα ιδιότυπο, καλλιτεχνικό μνημόσυνο: στο «Don’t Look Now», το κλασικό αριστούργημα που ο Νίκολας Ρεγκ γύρισε το 1973 (στα ελληνικά: «Μετά τα μεσάνυχτα»), σε μια στοιχειωμένη Βενετία, ο χαρακτήρας που υποδύεται ο Σάδερλαντ βλέπει την κηδεία του: μαυροφορεμένη η γυναίκα του (η υπέροχη Τζούλι Κρίστι) και οι δύο αλαφροΐσκιωτες γηραιές αδελφές πίσω της, στέκονται πάνω σε μια βάρκα, σε βενετσιάνικο κανάλι, με ένα φέρετρο πίσω τους. Ο Σάδερλαντ τους φωνάζει μα δεν τον ακούν. Λίγη ώρα αργότερα, βρίσκει φρικτό θάνατο από ένα αλλόκοτο πλάσμα-νάνο και ο θεατής βλέπει ξανά την κηδεία του όπως ακριβώς την είδε ο ίδιος στην προηγούμενη σκηνή.
Το παράδοξο, τρομακτικό σύμπαν της Δάφνης ντι Μοριέ (πάνω σε νουβέλα της βασίζεται η ταινία του Ρεγκ) ταιριάζει γάντι στην επιβλητική, ψιλόλιγνη φιγούρα του Σάδερλαντ – ο οποίος, μαζί με την Κρίστι, συμμετέχει σε μιαν άλλη εμβληματική σκηνή του φιλμ, μια από τις πιο ρεαλιστικές, αλλά και πλέον αισθησιακές-τρυφερές ερωτικές σκηνές στην ιστορία του σινεμά. Αυτός ο τρομερός Καναδός ηθοποιός με τη βραχνή φωνή (και την ελαφρά αγγλική προφορά), που γεννήθηκε το 1935 και σπούδασε υποκριτική στην Αγγλία, μεγαλούργησε σε ταινίες τρόμου, σε κωμωδίες, σε ταινίες δράσης, σε υπαρξιακά δράματα, στην επιστημονική φαντασία.
Ποια να πρωτοπιάσουμε; Το περίφημο «M*A*S*H» (1970) του Ρόμπερτ Αλτμαν ή το «Ο Τζόνι πήρε τ’ όπλο του» (1971), στην οποία υποδύεται τον Χριστό που οραματίζεται ένας ανάπηρος στρατιώτης του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου; Την υποβλητική του παρουσία πλάι σε μια νεότατη Τζέιν Φόντα στην «Εξαφάνιση» (Klute, 1971) ή τον Καζανόβα που υποδύθηκε για χάρη του Φελίνι στην ομότιτλη ταινία του 1976; Ο Ιταλός μετρ δεν θα είναι ο μόνος μεγάλος σκηνοθέτης που θα τον καθοδηγήσει: έχουμε ακόμα τον Μπερτολούτσι στο «1900» (1976), τον Κουροσάβα στο «Καγκεμούσα» (1980) κ.ά.
Δραματικός, στιβαρός ηθοποιός, μα και ανάλαφρος την ίδια στιγμή, διακρινόταν και για τη γνήσια κωμική του στόφα. Επαιξε επίσης τον κακό εξαιρετικά πειστικά όταν και όποτε χρειάστηκε. Τον θυμάμαι καλά και στο εκπληκτικό «Invasion of the Body Snatchers» (Μακάβρια εισβολή), που ο Φίλιπ Κάουφμαν γύρισε το 1978, έξοχο δείγμα τρόμου και επιστημονικής φαντασίας, στην οποία ο Σάδερλαντ έχει πρωταγωνιστικό ρόλο – και μια αποκαρδιωτική, όσο και ανατριχιαστική τελική σεκάνς στο φινάλε.
Το 2017, το Χόλιγουντ του απένειμε τιμητικό Οσκαρ για το σύνολο της καλλιτεχνικής του πορείας. Στις μνήμες κάποιων από εμάς, πάντως, θα συνεχίζει να αναστηλώνει εκείνο τον ναό στη Βενετία, προτού έρθει αντιμέτωπος με το αινιγματικό, κρυμμένο πρόσωπο της ανθρώπινης ύπαρξης μέσα στα δαιδαλώδη, σκοτεινά κανάλια της απίστευτης αυτής πόλης.
