Πολύ γρήγορα οι Αλβανοί που μπήκαν στη χώρα μετά το ’90 ενσωματώθηκαν στην κοινωνία.
Τα τότε λιανοπαίδια –Αλβανοί και Βορειοηπειρώτες– με τα αναχρονιστικά, αλλά τόσο χαρακτηριστικά ρούχα τους, δεν ξεχωρίζουν πια ούτε κατά κεραία από τους συνταξιούχους Ελληνες.
Πολλές φορές τους άκουσα τότε στην Ηγουμενίτσα να τραγουδούν τα πολυφωνικά τους – στην Αλβανία είναι η πηγή αυτής της θεσπέσιας μουσικής.
Χρόνια έχω να τους ακούσω – μάλλον η ευμάρεια στομώνει τις φωνές.
Η γέφυρα προς τους ντόπιους ήταν το αμοιβαίο συμφέρον. Τους ανετέθησαν όλες οι χειρωνακτικές δουλειές. Είναι, δε, αξιοθαύμαστο πως μέσα σε λίγους μήνες μάθαιναν τη γλώσσα.
Εκτός της ανάγκης που κινεί γη και ουρανό, αυτό οφείλεται και στη βαθιά συγγενική σχέση των δύο λαών. Κοινά ήθη και έθιμα, πάμφορτη η αλβανική γλώσσα με ελληνικές λέξεις, παραπόταμοι του πολυφωνικού τραγουδιού αρδεύουν την Ηπειρο. Ακόμη και η φουστανέλα υπήρξε στη δημώδη περίοδο το ένδυμα της Νοτίου Αλβανίας.
Δουλεύοντας νύχτα με νύχτα, για χρόνια και χρόνια νοικοκύρεψαν τον τόπο. Είδα προσφάτως ένα ανακαινισμένο σπίτι στην Ηγουμενίτσα που δεν είχε να ζηλέψει τίποτα από σύγχρονη κατασκευή. Το ανακαίνισε ένας Αλβανός με εργάτη την αδελφή του. Ούτε οι Αλβανοί δεν βρίσκουν πλέον εργάτες.
«Κοιτούσα τους μαστόρους, άρπαζα τη δουλειά», ήταν τα λόγια του στην ερώτηση πού έμαθε όλες αυτές τις τέχνες. Το όνειρο του πλουτισμού που είχαν οι δικοί μας μετανάστες στη Γερμανία, το έχουν και οι Αλβανοί. Ακόμη και σήμερα, σχεδόν παρήλικες, δεν σιγουρεύουν, καθώς λέγεται.
Τα μελίσσια στις ραχούλες τα έχουν Αλβανοί, τα κοπαδάκια εδώ κι εκεί τα έχουν Αλβανοί. Συγχρόνως πάνε και σε δυο – τρεις δουλειές ντόπιων κάθε μέρα. Και τα επιδόματα τα οσφραίνονται πριν δημοσιευθούν στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Δεν θέλουν, δε, να τους εγγράφουν στο ΙΚΑ για να μην τα χάνουν.
Τα παιδιά τους μορφώθηκαν και έφυγαν για πλουσιότερα έθνη. Οπως και τα παιδιά των ντόπιων που βολοδέρνουν κι αυτά στο εξωτερικό.
Σαν τα μωρά παιδιά πλέον οι ντόπιοι τα περιμένουν όλα από τους λιγοστούς πια Αλβανούς.
Ιδίως απελπιστική είναι πια η ανάγκη των ντόπιων για τις γυναίκες τους που γηροκομούν τους κατάκοιτους γονείς τους. Μόλις πεθαίνει κάποιος ηλικιωμένος, δέκα οικογένειες το μαθαίνουν πριν από το γραφείο κηδειών και τρέχουν αλλόφρονες να καπαρώσουν τη γυναίκα, όπως τις ονομάζουν.
Γεμάτες πλέον οι καφετέριες σχεδόν αποκλειστικά με ντόπιους συνταξιούχους που κρεμάνε και ξεκρεμάνε τους πάντες. Και τους Αλβανούς που είναι πια αξιοζήλευτοι. Το κύρος τους είναι ολοφάνερο – πού τα αγρίμια του πρώτου καιρού που διάβαιναν αλάργα. Χαίρεσαι να μιλάς μαζί τους, η σωματική δουλειά ευωδιάζει νόες και σώματα. Μόνη μέριμνα των ντόπιων η επίδειξη της σαθρής ευημερίας τους.
Θα διπλωνόταν κανείς εχέφρων από τα γέλια αν έβλεπε τις βαφτίσεις τους. Τις ονομάζουν θεματικές – οι μπομπονιέρες και τα διάφορα παραφερνάλια γίνονται με κάποιο μοτίβο. Επί παραδείγματι αν επιλεγεί το καρπούζι, όλα γίνονται καρπουζοειδώς. Τα ενδύματά τους στην τελετή είναι η αποθέωση της φανταχτερής ευτέλειας. Τα δε παιδιά στολισμένα με παπιγιόν και μαλλιά καρφάκια, σαν μικροί τραπεζίτες, περιφέρονται βλοσυρά και ήδη επίφοβα.
Πάμφορτη η αλβανική γλώσσα με ελληνικές λέξεις, παραπόταμοι του πολυφωνικού τραγουδιού αρδεύουν την Ηπειρο.
Πάνε πια κήποι, κότες και μελίσσια που οι εικόνες τους είναι ακόμη νωπές. Πάνε και οι κληματαριές, ούτε μία δεν υπερυψούται πια – μάθαμε, βλέπετε, γράμματα.
Οι χθεσινές χωριατοπούλες και τα αγροτόπαιδα ονειρεύονται μεγαλεία οικογενειακής κατισχύσεως. Εως και ένα παιδάκι Απόλλωνα άκουσα.
Στις καφετέριες δεν βλέπεις ποτέ Αλβανό. Μάλιστα οι εικόνες δύο συγγενικών οικογενειών εκλύουν μνήμες του πρόσφατου παρελθόντος μας.
Οι δύο άνδρες σχεδόν γυμνοί από τη μέση και πάνω γυρίζουν όλη μέρα με καροτσάκια οικοδομής στην πόλη και μαζεύουν χορτάρια και κλαριά για το κοπαδάκι τους με τα ζυγούρια. Ακρως λιπόσαρκοι, πενήντα κιλά έκαστος. Νιώθω πως οι συνταξιούχοι στο στόμα το έχουν να τους ρωτήσουν αν παίρνουν κάνα χάπι για την πίεση.
Εχτισαν βέβαια και μια θηριώδη τριώροφη πολυκατοικία που ο περιβάλλων χώρος της είναι ολοχρονίς φυτεμένος με κηπευτικά. Αμφίβολο βέβαια αν θα τον κρατήσουν τα παιδιά τους.
Η σουρεαλιστική πινελιά είναι πως έχουν κι αυτοί ένα σκυλάκι ράτσας που χοροπηδάει στα πόδια τους. Ο άλλος νεόκοπος ενωτικός κρίκος που συνδέει πλέον τους δύο λαούς. Τα σκυλιά. Σχεδόν όλοι στην πόλη έχουν, αρκετοί δύο και τρία.
Το βαλκανικό όραμα
Τίποτα δεν μας χωρίζει πια. Απορώ γιατί οι πολιτικοί ένθεν κι ένθεν δεν κάνουν ομοσπονδία να πραγματοποιήσουν και εν μέρει το βαλκανικό όραμα του Ρήγα Φεραίου. Η εναπομείνασα ορμή του νεότευκτου αλβανικού κράτους να μπολιάσει την ξεθυμασμένη, αρχαιόπληκτη χώρα μας.
Βέβαια θα χαθούν γρηγορότερα τα σύγχρονα επιτεύγματα των δύο λαών. Εκεί το πολυφωνικό τραγούδι, εδώ ο θησαυρός των λαϊκών τραγουδιών. Αλλά ούτως ή άλλως θα χαθούν.
Η ύψιστη πια κοινή αναφορά των δύο εθνών είναι η Γιουροβίζιον και τα Τσάμπιονς Λιγκ, δεν ξέρω πώς σκατά τα λένε.
Αλλά και πάλι το κέρδος της ομοσπονδίας θα είναι μεγάλο. Θα αποτρέπονται οι εθνικιστικές κοκορομαχίες. Αν πάσχει μια φορά η Ελλάδα από εθνικιστικό παροξυσμό, η Αλβανία ως πιο μικρή χώρα πάσχει δυο και τρεις. Πρόσφατα ειπώθηκε επ’ αυτού, από επίσημα αλβανικά χείλη, πως το ελληνικό κράτος άλλαξε επί το ελληνικότερον τα ονόματα των Αλβανών. Αναληθέστατο. Μόνοι τους τα άλλαξαν για να γίνουν αρεστοί στους ντόπιους. Μα οι ντόπιοι χέρια ήθελαν, δεν τους πήρε ο πόνος για τα χαμένα αδέλφια.
Ισως μάλιστα αυτή η ομοσπονδία άρει το διαχρονικό κουσούρι των εθνών μας ως χωρών τράνζιτο και ίσως κάποιοι νέοι ξαναγυρίσουν.
Το τελευταίο βιβλίο του Σωτήρη Δημητρίου «Αντιπαθητικές λέξεις» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.
