Μαργαριτάρια της Ταϊτής θα στολίζουν τους γοφούς της πριγκίπισσας της Αγγλίας στον παραμυθένιο γάμο της. Ντυμένη με δαντελένιο νυφικό από μεταξωτή οργάντζα, ένα χειροποίητο δημιούργημα της νορμανδικής κοινότητας Αλανσόν, πατρίδας της γαλλικής δαντελοποιίας. Από τον 17ο αιώνα το πλέξιμο της δαντέλας στην Αλανσόν απαιτούσε απόλυτη αφοσίωση και οι πλέκτριες όφειλαν να είναι τόσο προσηλωμένες στο έργο τους, που ακόμα και η λειτουργία της αναπνοής τους έπρεπε να ελέγχεται.
Κατά τη διάρκεια του πλεξίματος επικρατούσε απόλυτη σιγή, σχεδόν δεν ανέπνεαν σε βαθμό που η μία σκουντούσε την άλλη για να διαπιστώσει αν ήταν ακόμα ζωντανή. Κάποια περίοδο το έργο το ανέλαβαν οι μοναχές και αυτές με τη σειρά τους το ανέθεσαν σε κωφάλαλες τεχνίτριες, καθώς έτσι θα περιοριζόταν στο ελάχιστο η μεταξύ τους επικοινωνία. Οι απεριόριστες ώρες εργασίας, η απόλυτη αίσθηση της σιωπής, η αυστηρή προσήλωση στο πλέξιμο, και η πίστη ότι με το έργο τους συμβάλλουν «στην ομορφιά του κόσμου», δημιουργούσαν μία συνθήκη ιεροτελεστίας, την αίσθηση ότι εκτελούσαν μία ιερή σχεδόν μαγική αποστολή.
Η Γαλλοβιετναμέζα Καρολίν Γκιγελά Ενγκιγέν «κέντησε» σε αυτόν τον θεματικό καμβά ένα τρίωρο σκηνικό αριστούργημα με γνήσια θεατρικά υλικά από τα εργόχειρα της Βομβάης και τις δαντέλες της Αλανσόν, αποκωδικοποίησε τα μυστικά της μαγικής τέχνης της δαντέλας και το αριστούργημά της υπερβαίνει το όριο κάθε κριτικής προσέγγισης, αποτίμησης ή αξιολόγησης. Το «Lacrima» είναι μία μοναδική θεατρική εμπειρία, ένα μάθημα πολυφωνικής δραματουργίας, σύγχρονης σκηνοθεσίας υψηλής αισθητικής ποιότητας, όπως και οι πολύτιμες δαντέλες από τις οποίες εμπνέεται.
Συνέθεσε μία «χορωδιακή αφήγηση» της ζωής των ανθρώπων που εργάστηκαν για τη δημιουργία ενός πριγκιπικού νυφικού. Εμπνεύστηκε την ιδέα από το νυφικό της Λαίδης Νταϊάνα, μελέτησε την ιστορία της δαντελοποιίας στη νορμανδική πόλη, και μέσω της βιωματικής της εμπειρίας με την άυλη πολιτιστική κληρονομιά, αφομοίωσε όλα τα συστατικά που συνέθεσαν την αρτιότητα αυτής της παράστασης. Δημιούργησε ένα έργο με ουσιαστικό πολιτικό σύγχρονο προβληματισμό και με πολλές θεματικές παραμέτρους, οι οποίες συναντώνται ως δευτερεύουσες ιστορίες στη σύνθεση της βασικής πλοκής.
Η παραγωγή του «Théâtre national de Strasbourg», σε κείμενο και σκηνοθεσία της Καρολίν Γκιγελά Ενγκιγέν, παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.
Η δράση του «Lacrima» εκτυλίσσεται στον χώρο του σύγχρονου ραφείου στο Παρίσι, σκηνογραφημένο ως ένα ιδιαίτερα λειτουργικό σκηνικό από την Alice Duchange. Ενας γαλλικός οίκος υψηλής ραπτικής (κοστούμια από τον Benjamin Moreau, και συλλογή haute couture από το ατελιέ του Théâtre national de Strasbourg) αναλαμβάνει να σχεδιάσει και να ράψει το περίτεχνο νυφικό της πριγκίπισσας της βασιλικής οικογένειας της Αγγλίας με τρόπο που να ισορροπεί ανάμεσα στο μοντέρνο και στο παραδοσιακό. Η σχεδιάστρια μόδας στο Παρίσι, η πλέκτρια δαντέλας στη Νορμανδία, ο Ινδός κεντητής του πέπλου στο Μουμπάι εργάζονται υπό άκρα μυστικότητα, τηρούν το αυστηρό βασιλικό πρωτόκολλο, και αυτή ακριβώς η «Σύμβαση εμπιστευτικότητας» είναι ο βασικός θεματικός πυρήνας γύρω από τον οποίο συντίθεται η όλη δράση του έργου.
Επί μήνες ένα σύνολο εργαζομένων υψηλής εξειδίκευσης δουλεύει στο Ατελιέ και επεξεργάζεται πρωτότυπα σχέδια του πριγκιπικού νυφικού. Εργάζονται πυρετωδώς υπό το καθεστώς απορρήτου και στο τέλος αποτυγχάνουν. Η χαμηλή μέση του φορέματος, επιβεβλημένη από το βασιλικό πρωτόκολλο, λύγισε από τα πολλά μαργαριτάρια καθώς το ύφασμα δεν μπορούσε να συγκρατήσει το βάρος του «λευκού χρυσού».
Παράλληλες ιστορίες
Ο κόσμος της μυστικότητας συνδυάζεται με τον κόσμο της εργασίας και παράλληλες ιστορίες που αφορούν την προσωπική ζωή ορισμένων από τους εργαζόμενους, αναδύονται με άξονα την παρανοϊκότητα του συζύγου της μοντελίστ, την ψυχική ιδιαιτερότητα της έφηβης κόρης της, την ενδοοικογενειακή βία αλλά και την τρυφερή σχέση του Iνδού κεντητή με την κόρη του.
Μία σκηνοθεσία χαμηλών τόνων, ερμηνείες εξαιρετικές χωρίς ηχηρές φωνές ή υψηλούς τόνους υποκριτικής, αξιοποιούνται και ερασιτέχνες ηθοποιοί μαζί με επαγγελματίες.
Ο ρυθμός της παράστασης έντονος και σχεδόν κινηματογραφικός, η μουσική (Jean-Baptiste Cognet, Teddy Gauliat-Pitois, Antoine Richard), απολύτως εναρμονισμένη, δημιουργούσε μία ατμόσφαιρα αγωνίας σε όλη τη διάρκεια της δράσης. Το βίντεο του Jérémie Scheidle, απόλυτα αφομοιωμένο από το θεατρικό βίωμα, δεν έχει καμία σχέση με το φιλμάρισμα της παράστασης επί σκηνής, όπως μας συνηθίζουν οι Ελληνες σκηνοθέτες, δεν λειτουργεί επεξηγηματικά αλλά είναι ένας «ρόλος» ενσωματωμένος στο σκηνικό αποτέλεσμα, αποκαλύπτοντας τα δραματικά πρόσωπα που δεν είναι παρόντα στη σκηνή.
Στο τέλος της παράστασης το «lacrima» ορίζεται ως το δάκρυ που κυλά όταν λύνεται ένας κόμπος της ύφανσης ενός μοναδικού νυφικού, για το οποίο μπορεί να χρειάστηκαν 4.688 ώρες εργασιακής απασχόλησης και 1.800 ώρες κεντήματος του πέπλου. Ενός πέπλου που προορίζεται να φορεθεί μόνο για 20 λεπτά της ώρας. Ο Iνδός κεντητής τυφλώνεται. Η μουσική κλιμακώνει την ένταση. Ο απόηχος της αποικιοκρατίας όχι και τόσο μακρινός.
Η κ. Ρέα Γρηγορίου είναι διδάκτωρ Ιστορίας – Δραματολογίας ΑΠΘ.
