Ωραία η αρχαϊκή «Κόρη του Αντήνορος» και ο αυστηρού ρυθμού «Παις του Κριτίου». Αριστουργηματικά τα κλασικά γλυπτά της αίθουσας του Παρθενώνα και όλα τα υπόλοιπα εκθέματα του Μουσείου της Ακρόπολης. Τι γίνεται όμως με τα υλικά κατάλοιπα της γειτονιάς του Μουσείου, η οποία είχε ανασκαφεί προτού το ίδιο θεμελιωθεί; Ποιες πληροφορίες μας δίνουν για την καθημερινότητα των ανθρώπων που ζούσαν εκεί, στην απόληξη των πρανών της νότιας κλιτύος του βράχου της Ακρόπολης, επί 4.500 χρόνια;
Το Μουσείο της Ανασκαφής, που υλοποιήθηκε με τη στήριξη της Τράπεζας της Ελλάδος και είναι από χθες ανοιχτό στο κοινό, αποτελεί τον νέο, μόνιμο εκθεσιακό χώρο του Μουσείου της Ακρόπολης. Βρίσκεται στην ανασκαμμένη βάση του κτιρίου που σχεδίασαν οι Μπερνάρ Τσουμί και Μιχάλης Φωτιάδης και φωτίζει πτυχές της κοινωνικής, οικονομικής, πολιτιστικής και πνευματικής ιστορίας μιας συνοικίας με ποικίλες χρήσεις και διάρκεια ζωής από το 3.500 π.Χ. περίπου, μέχρι τον 12ο αιώνα μ.Χ. «Θέλουμε να δείξουμε», έλεγε χθες στη διάρκεια δημοσιογραφικής ξενάγησης ο γενικός διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης, καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης, «ότι πίσω από τα αριστουργήματα που βλέπετε στο Μουσείο, υπήρχαν οι άνθρωποι».
Ανθρωποι που βρήκαν καταφύγιο στην περιοχή ήδη από την Υστερη Νεολιθική Εποχή, όπως μαρτυρούν θραύσματα χειροποίητης κεραμικής τα οποία εντοπίστηκαν στον χώρο. Ανθρωποι που στην πλειονότητά τους ήταν φτωχοί αγρότες και ίσως στα μέσα του 8ου αιώνα π.Χ. να έζησαν στην Αθήνα τη σταδιακή ανάδυση της πόλης-κράτους. Το 480 π.Χ. η γειτονιά τους βρέθηκε πλέον εντός του τείχους της πόλης και κάπως έτσι, σπίτια, καταστήματα, εργαστήρια ή και νεκροταφεία έφτασαν να συνυπάρχουν ή να διαδέχονται το ένα το άλλο για αιώνες.
Περισσότερα από 1.000 ευρήματα της καθημερινής ζωής των Αθηναίων που ζούσαν στην περιοχή για 4.500 χρόνια παρουσιάζει ο νέος, ημιυπαίθριος χώρος του Μουσείου Ακρόπολης.
Συνολικά 1.150 κινητά ευρήματα εκτίθενται στο ημιυπαίθριο Μουσείο της Ανασκαφής, συγκεντρωμένα κυρίως σε μια ολόφωτη προθήκη μήκους 34 μέτρων, η οποία, σύμφωνα με τον κ. Σταμπολίδη, «μοιάζει με φωτεινή ρωγμή στον χρόνο, με σχισμή στον χώρο, με ένα ακόμα στρώμα πάνω στα στρώματα της ανασκαφής». Οι όψεις της καθημερινότητας των κατοίκων –Αθηναίων, μετοίκων, ξένων ή και δούλων– παρουσιάζονται σε ενότητες που αποτυπώνουν την οργάνωση του νοικοκυριού, τις δραστηριότητες ανδρών, γυναικών και παιδιών, την εργασία, το εμπόριο και την οικονομία κ.ά.
Υπάρχουν εδώ λυχνάρια, αδιακόσμητα του 5ου π.Χ. αιώνα ή με ερωτικές σκηνές του 270-300 μ.Χ. Θα δει κανείς έναν ιδιόμορφο κρατήρα με «περιχείλωμα», το οποίο δεν επέτρεπε να χυθεί ο αφρώδης οίνος που ο ιδιοκτήτης του έπινε στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ. Κότσια, ζάρια και παιχνίδια τύχης, αλλά και παιχνίδια στρατηγικής. Περόνες για τα μαλλιά, κουδουνίστρες για τα παιδιά, οκτώ αργυρά νομίσματα που είχε αποταμιεύσει ένας Αθηναίος του 5ου-4ου αιώνα π.Χ. και άλλα εκθέματα.
Στο τέλος της προθήκης, μια ολοτοίχια βιτρίνα φιλοξενεί κατάλοιπα της οικοσκευής ενός σπιτιού, τα οποία σηματοδοτούν την καταστροφή της Αθήνας από τον Σύλλα το 86 π.Χ., ενώ σε μια περίκλειστη αίθουσα παρουσιάζονται η πίστη και οι δοξασίες των κατοίκων, οι λατρευτικές και μαγικές πρακτικές τους, το πέρασμά τους στις ανατολικές λατρείες. Υπάρχει εδώ μια προτομή του Αριστοτέλη από τα τέλη του 1ου αιώνα μ.Χ., ένα άγαλμα της Αρτέμιδος του 150-200 μ.Χ. (που εντοπίστηκε όρθιο ως οικοδομικό υλικό ενός οχετού) κι ένα άλλο του «Οσίριδος-Διονύσου Χρονοκράτορος» από τα τέλη του 2ου αιώνα μ.Χ.
Η σύνδεση
«Αν δεν υπήρχε το Μουσείο, δεν θα γινόταν η ανασκαφή. Και αν δεν γινόταν η ανασκαφή, δεν θα είχαμε αυτόν τον τύπο κτιρίου που θαυμάζουμε σήμερα και είναι το Μουσείο της Ακρόπολης», σημείωσε η διευθύντρια Συλλογών και Εκθέσεων του Μουσείου, Σταματία Ελευθεράτου, θέλοντας να δείξει τη σύνδεση των δύο εγχειρημάτων. «Ο Δημήτρης Παντερμαλής θα ήταν ευτυχής», είπε ο Νίκος Σταμπολίδης, εκτιμώντας επίσης ότι η «συγκλονιστική μαρτυρία» που παρουσιάζεται στο «Μουσείο κάτω από το Μουσείο», όπως το χαρακτηρίζει, αποτελεί «ένα επιπλέον επιχείρημα για την επιστροφή των αρχιτεκτονικών Γλυπτών του Παρθενώνα», καθώς καταδεικνύει τη βιωματική κατανόηση των έργων.
Από το φθινόπωρο, αναλυτικά λήμματα και φωτογραφίες των 1.150 αντικειμένων θα αναρτηθούν στον ιστότοπο του Μουσείου της Ακρόπολης. Συνδεδεμένη με την ψηφιακή συλλογή του ιδρύματος θα είναι και η εφαρμογή «αναγνώρισης εικόνας» (image recognition), που θα δίνει στον επισκέπτη του Μουσείου της Ανασκαφής πρόσβαση μέσω του κινητού του σε αναλυτικές πληροφορίες για κάθε έκθεμα, σε 28 γλώσσες.
