«Αν με ρωτούσατε μέχρι πρόσφατα ποιο θεωρώ ασφαλέστερο κριτήριο γνησιότητας ενός έργου τέχνης, θα απαντούσα: η προέλευση. Με άλλα λόγια, γνωρίζοντας ότι ένα έργο βρισκόταν στην κατοχή των κληρονόμων ενός καλλιτέχνη, ο υποψήφιος αγοραστής θα μπορούσε να νιώθει αρκετά σίγουρος για την επιλογή του. Ομως και αυτό το κριτήριο έχει πλέον καταστρατηγηθεί», λέει στην «Κ» η Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά, ομότιμη καθηγήτρια ΑΠΘ και διευθύντρια του Τελλογλείου Ιδρύματος Τεχνών ΑΠΘ.
Η επικοινωνία μας έγινε με αφορμή την πιστοποίηση μιας ακόμη υπόθεσης πλαστογραφίας, την οποία έφερε στη δημοσιότητα το Τελλόγλειο Ιδρυμα. Πρόκειται για τον πίνακα με τίτλο «Τρεις γυναικείες μορφές σε παραθαλάσσιο τοπίο», ένα πιστοποιημένα, πλέον, πλαστό έργο του Κωνσταντίνου Παρθένη, το οποίο έχει πάρει θέση δίπλα στα δέκα πλαστογραφημένα σχέδια που αποδίδονται στον ζωγράφο, εμπλουτίζοντας τις περιπτώσεις παραχάραξης Ελλήνων καλλιτεχνών στην έκθεση «Η κρυφή γοητεία της πλαστογραφίας».
Πέρα από την τολμηρή ομολογία του ιδρύματος ότι διέθετε στη συλλογή του πλαστογραφίες, η επιτυχημένη έκθεση έθεσε επίσης ζητήματα έρευνας ως προς τα μουσειακά εκθέματα γενικώς, παρουσιάζοντας νέα στοιχεία και τεκμηριωμένες απαντήσεις για την προέλευση, τη γνησιότητα ή μη της υπογραφής του δημιουργού ή πλαστογράφου. Προφανώς, αυτός είναι ο λόγος που ο νέος πλαστογραφημένος Παρθένης προσφέρθηκε στο Τελλόγλειο από τον εξαπατημένο συλλέκτη Δημήτριο Αθανασόπουλο. Το έργο, λάδι σε μουσαμά, είχε αποδοθεί στον Παρθένη πριν από το 1967, χρονιά του θανάτου του. Το έργο δεν έχει υπογραφή, αλλά η προέλευσή του έμοιαζε να είναι ικανή εγγύηση γνησιότητας για τον δημιουργό, καθώς ο συλλέκτης το αγόρασε από την Κατερίνα Λευιτικού, κληρονόμο του Νικολάου Παρθένη, ως έργο προερχόμενο από την κληρονομιά του ζωγράφου.
Το έργο, ωστόσο, δεν αναφέρεται σε καμιά εργογραφία του καλλιτέχνη που συντάχθηκε μετά τον θάνατό του. Αποφασίστηκε να υποβληθεί σε εργαστηριακό έλεγχο που ανέλαβε πιστοποιημένο εργαστήριο συντήρησης και τεκμηρίωσης έργων τέχνης (μακροσκοπικό έλεγχο, μικροσκοπική παρατήρηση, έλεγχο χρωστικών, βερνικιού, φωτογράφιση στο υπέρυθρο φάσμα, έλεγχο UV κλ.π.). Τα αποτελέσματα οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι αποτελεί πρόσφατη δημιουργία, σε σύγχρονο καμβά και χρωστικές με συνδετικό υλικό χωρίς φυσική γήρανση και δεν μπορεί να έχει ζωγραφιστεί πριν από τον θάνατο του καλλιτέχνη. Στην έκθεση παρουσιάζεται με την άδεια του συλλέκτη η τεχνική έκθεση του έργου, ενώ η υπόθεση έχει πάρει τον δρόμο της Δικαιοσύνης.
«Η συγκεκριμένη υπόθεση καθιστά πλέον σαφές ότι δεν μπορούμε να έχουμε εμπιστοσύνη σε προφορικές διαβεβαιώσεις, και επιβάλλονται τεχνικοί έλεγχοι προκειμένου να είμαστε σίγουροι για τη γνησιότητα ενός έργου», μας τονίζει η κ. Γουλάκη-Βουτυρά. «Καθώς σήμερα είναι αδύνατο να απαντηθούν με ασφάλεια τα ερωτήματα της προέλευσης κάποιων έργων ελλείψει γραπτών στοιχείων (πιστοποιητικά έγγραφα κτλ.), επιβάλλεται “να ακούσουμε και να δούμε” τι έχουν να πουν τα ίδια τα έργα, με τη βοήθεια της τεκμηρίωσης, της συντήρησης και τεχνικής έρευνας για τον καμβά, τις χρωστικές, τα βερνίκια, ετικέτες, στοιχεία πίσω όψης, τελάρων, κορνίζας κ.λπ.».
