Μια φωτογραφία παλιά είχε ξεκολλήσει από ένα άλμπουμ. Υπήρχε εποχή (ναι, όχι τόσο μακρινή) που κάθε σπίτι είχε φωτογραφικά άλμπουμ. Τα ξεφύλλιζες και μερικές φωτογραφίες στέκονταν αφορμές για συζητήσεις ατελείωτες, αναδρομές και αναμνήσεις. Αλλά αυτή που είχε ξεκολλήσει ανήκε στην κατηγορία που τότε θεωρούσαμε βαρετές φωτογραφίες: ένας δρόμος χωρίς πρόσωπα, σπίτια και πολυκατοικίες μόνο. Οπότε, πάμε παρακάτω λέγαμε, εκεί που είναι οι εκδρομές, τα πάρτι, η θεία από την Αλεξάνδρεια, ο φίλος που έφυγε στην Αμερική, ο Γιώργος μικρός, η Ελένη αγέννητη…
Τώρα, όμως, αυτή η κάποτε βαρετή φωτογραφία της οδού Ιακωβίδου στα Πατήσια, στο ύψος της στάσης Σωτηριάδου, αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον και από μια σελίδα ενός καταχωνιασμένου άλμπουμ παραδίδεται στη δημόσια παρατήρηση. Είχε τραβηχτεί το 1978 από ένα απέναντι μπαλκόνι και αυτό που σήμερα ενδιαφέρει και πιθανώς συγκινεί κάποιους είναι τα δύο παλιά σπίτια που φαίνονται στη φωτογραφία αυτή. Ηταν δύο τυπικά αθηναϊκά σπίτια, χτισμένα ίσως γύρω στο 1920-1925, το ένα με πυργίσκο και δίρριχτη στέγη, ο άλλο με ταράτσα. Και τα δύο αυθεντικά της αθηναϊκής συνοικίας, με όψεις νεοκλασικές και εκλεκτικιστικές, με ευγένεια, αξιοπρέπεια και μέτρο.
Τα θυμάμαι αυτά τα σπίτια, στην Ιακωβίδου 7 και 9, γωνία με οδό Τσίλλερ. Και τα παρατηρούσα σχολαστικά, καθώς τα περισσότερα του είδους είχαν ήδη εξαφανιστεί. Δεν ξέρω πότε κατεδαφίστηκαν κι αυτά. Σήμερα, στη θέση τους είναι ψηλές πολυκατοικίες, όπως και απέναντι. Σαν σε όνειρο θυμάμαι το αντικρινό σπίτι, που κατεδαφιζόταν αρχές του 1977. Ηταν διώροφη βίλα με κήπο και ψηλούς φοίνικες. Πιο κάτω η οδός Ιακωβίδου, καθώς συναντάει τις οδούς Θεοτοκοπούλου και Ηλία Ζερβού και Χρυσοστόμου Σμύρνης (όλες κάποτε πανέμορφες), προς τον σταθμό του ηλεκτρικού Αγιος Ελευθέριος, διασώζει αρκετά από τα προπολεμικά μοντέρνα σπίτια της δεκαετίας του 1930. Είχαν όλα αυλές, συχνά πίσω ή στο πλάι και σφυρήλατες εξώπορτες. Κάποια πιο παλιά σπιτάκια, του 1910 και του 1920, με ξυλόγλυπτες πόρτες και γύψινες διακοσμήσεις, ημικυκλικές απολήξεις, το κάθε ένα ξεχωριστό με άλλο σχέδιο, έχουν πλέον όλα σχεδόν κατεδαφιστεί.
Αυτή η φωτογραφία του 1978 μας διδάσκει την Ιστορία της νεότερης Αθήνας. Την Ιστορία και τη μοίρα των αθηναϊκών συνοικιών, που στην περίπτωση της οδού Ιακωβίδου ήταν, έως τουλάχιστον το 1960, ημι-εξοχικές, με μυρωδιές λουλουδιών την άνοιξη και το καλοκαίρι από τις αυλές και τα δέντρα. Αδοξα χάθηκαν αυτοί οι μικροί παράδεισοι. Τα σπίτια που κάποτε συγκροτούσαν ένα μέτρο αστικής διαβίωσης, με όλα τα θετικά και τα αρνητικά τους (από πλευράς σύγχρονων αντιλήψεων περί ανέσεων), πέρασαν στην αφανή Ιστορία της πόλης χωρίς καν να φωτογραφηθούν, πλην ελαχίστων. Υπήρχαν σπίτια που τα έπαιρνε ο εργολάβος και ούτε η ίδια η οικογένεια που περίμενε τη νέα πολυκατοικία δεν είχε φωτογραφήσει το πατρικό. Δεν ήταν εξαίρεση. Ηταν πολύ συχνή περίπτωση.
Παρατηρώντας την παλιά φωτογραφία της οδού Ιακωβίδου, τραβηγμένη πριν από 46 χρόνια, σκέφτομαι πόσα θα είχαμε να κερδίσουμε ως γνώση, ως εμπειρία, ως προοπτική, αν είχαμε ένα αρχείο των παλιών σπιτιών της Αθήνας, εκείνων που έφυγαν σαν αέρας. Τα «ανώνυμα» σπίτια. Σήμερα, πολλά από αυτά, εκσυγχρονισμένα ως προς τις υποδομές τους, θα ήταν περιζήτητα και τώρα με τα τόσο ζεστά καλοκαίρια της Αθήνας θα καταλαβαίναμε το αντίδωρό τους προς την πόλη.
Ως αποχαιρετισμός σε εκείνη την Αθήνα των συνοικιών και των ημι-εξοχικών Πατησίων, θα ήταν θαυμάσιο να βρεθούν και άλλες τέτοιες φωτογραφίες, ακόμη πιο παλιές από τις δεκαετίες του ’30, του ’40, του ’50 και του ’60. Να συναρμολογηθεί το πρόσωπο των συνοικιών.
