Η ζωή της μέχρι την τελευταία τάξη του λυκείου ήταν μόνο στίβος. Αθλήτρια στις μεσαίες αποστάσεις, έτοιμη για τη Γυμναστική Ακαδημία, όμως ένα τεστ επαγγελματικού προσανατολισμού άλλαξε τα πάντα. Εδειξε κλίση στο θέατρο και στον χορό, παρότι πήγαινε ελάχιστα σε παραστάσεις. «Η ανάγκη της φυγής από την Αθήνα ήταν πολύ έντονη μέσα μου, έτσι δήλωσα τη Σχολή Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης», λέει σήμερα η Ανθή Ευστρατιάδου, μία από τις καλύτερες πρωταγωνίστριες της γενιάς της.
Δεκαεπτά χρόνια στον χώρο του θεάτρου, τιμημένη με το βραβείο Μελίνα Μερκούρη και το βραβείο Κουν, αναμετρήθηκε με σημαντικούς ρόλους. Η νέα πρόκληση είναι η «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» του Ευριπίδη με σκηνοθέτη τον Τιμοφέι Κουλιάμπιν, που ανοίγει τα φετινά Επιδαύρια στις 5 και 6 Ιουλίου. Μια διεθνής παραγωγή του φεστιβάλ σε παγκόσμια πρεμιέρα, παράσταση σχεδιασμένη για το αργολικό θέατρο, που ίσως ταξιδέψει και εκτός Ελλάδος.
Η Ανθή Ευστρατιάδου υποδύθηκε ξανά την Ιφιγένεια το 2019 με το ΚΘΒΕ. «Και μάλιστα στην ίδια μετάφραση του Παντελή Μπουκάλα, αλλά σε μια εντελώς άλλη ματιά στο ανέβασμα. Τώρα πρόκειται για διασκευή. Σκοπός του Κουλιάμπιν ήταν να μιλήσει κυρίως για το σήμερα. Δεν στάθηκε στο μυθολογικό κομμάτι, τη βάση κάθε τραγωδίας, όσο στη συνθήκη του πολέμου και στις σχέσεις μεταξύ των προσώπων», εξηγεί στην «Κ» η ηθοποιός.
«Ενώνει την ομάδα»
Τη δυσκόλεψε ή τη διευκόλυνε να ερμηνεύσει τον ίδιο ρόλο μέσα σε πέντε χρόνια; «Βοηθάει ότι γνωρίζεις το κείμενο, δεν ακολουθείς μια άγνωστη διαδρομή, όμως η δεύτερη φορά δημιουργεί μια αγωνία, σε τι μονοπάτια θα κινηθείς». Εκεί αναλαμβάνει ο σκηνοθέτης. Υπογραμμίζει ότι ο Τιμοφέι Κουλιάμπιν είναι από τις σπάνιες περιπτώσεις σκηνοθετών που δημιουργούν οι ίδιοι ωραίο κλίμα. «Αντιμετωπίζει την παράσταση πολύ προσωπικά και ευχαριστιέται τη διαδικασία της. Αυτό ενώνει την ομάδα».
Η παράσταση με τις «Τρεις αδελφές» που είδαμε στη νοηματική γλώσσα το 2018, όταν το φεστιβάλ σύστησε στο ελληνικό κοινό τον Ρώσο σκηνοθέτη, θεωρήθηκε «αριστούργημα» από κριτικούς και κοινό. Η δεύτερη συνεργασία στην Ελλάδα ήταν με τη Στέγη, «Στη μοναξιά των κάμπων με βαμβάκι» και τον Τζον Μάλκοβιτς.
Ο Κουλιάμπιν, σκηνοθέτης με ριζοσπαστική, τολμηρή ματιά και μοντέρνα ερμηνεία κλασικών κειμένων από τα 22 του χρόνια το 2006, σήμερα οργώνει τις σκηνές της Ευρώπης. Στην «Ιφιγένεια εν Αυλίδι», που θα δούμε στην Επίδαυρο, με τους Ανθή Ευστρατιάδου, Μαρία Ναυπλιώτου, Νικόλα Παπαγιάννη, Δημήτρη Παπανικολάου, Θάνο Τοκάκη, Νίκο Ψαρρά, εστιάζει σε μια σύγχρονη πολιτική ανάγνωση του κλασικού έργου. «Στο έργο δεν υπάρχει το ερώτημα εάν θα γίνει ο πόλεμος, αλλά πότε. Για μένα όλα έχουν να κάνουν με τις τεχνολογίες του πολέμου, την πολιτική, τα ΜΜΕ», τόνισε ο ίδιος στη συνέντευξη Τύπου.
«Τεράστια επιχείρηση»
Ο πόλεμος είναι πιο κοντά μας απ’ ό,τι νομίζουμε. Σύμφωνα με τα λόγια του, «είναι μια τεράστια επιχείρηση». Αρνητής του Πούτιν, ζει και εργάζεται αυτοεξόριστος στο Βερολίνο λόγω της πολιτικής κατάστασης και της άποψής του για την εισβολή στην Ουκρανία. «Είναι ένας πρωτοποριακός σκηνοθέτης που δίνει πολύ συγκεκριμένες συνθήκες και σε οδηγεί στην παράσταση. Για να αντλήσουμε κάποιο υλικό μπορεί να μας μεταφέρει μια ιστορία όχι προσωπική απαραιτήτως, αλλά κάτι που έχει συμβεί στη χώρα του», λέει η Ανθή Ευστρατιάδου.
Τι άλλαξε και τι έκοψε στο έργο του Ευριπίδη ο Τιμοφέι Κουλιάμπιν; «Εκοψε τον γυναικείο χορό και όλα τα μυθολογικά κομμάτια. Σε όλη τη διάρκεια της παράστασης υπάρχει ανδρικός χορός 5-6 ατόμων, μια συμβολική παρουσία. Είναι τα νήματα που κινούν τη διαδικασία του πολέμου. Στη θέση των χορικών βάζει μια ανώτερη κρατική αρχή, σαν μυστική υπηρεσία. Θέλει να δείξει ότι ο πόλεμος δημιουργείται από τις υπόγειες καταστάσεις που κατευθύνουν η στρατιωτική αρχή και η πολιτική ηγεσία, έτσι ώστε να δημιουργηθούν αφορμές και προφάσεις οι οποίες θα επηρεάσουν το λαϊκό αίσθημα για να ξεκινήσει».
Στη θέση των χορικών βάζει μια ανώτερη κρατική αρχή, σαν μυστική υπηρεσία. Θέλει να δείξει ότι ο πόλεμος δημιουργείται από τις υπόγειες καταστάσεις.
Στην πρώτη τους συνάντηση έκαναν μια μεγάλη συζήτηση και έπειτα της ζήτησε να διαβάσει. «Εχει εντελώς διαφορετική κουλτούρα από τη δική μας, που είναι μεσογειακή, και συγχρόνως έχει κάτι συγκινητικό, σχεδόν παιδικό που δεν μπορώ να εξηγήσω. Εφυγα αναστατωμένη και γεμάτη. Οπως όταν συναντάς κάποιον και διαμείβεται κάτι που σε αναστατώνει αλλά δεν ξέρεις τι ακριβώς. Ισως ήταν η συζήτηση για το κείμενο, που κράτησε πολλή ώρα. Ενα κείμενο με αρκετές δυσκολίες και πολλά αναπάντητα ερωτήματα όπως η μεταστροφή της Ιφιγένειας. Στις πρόβες ήταν παρών και ο χρόνος μας συγκεκριμένος. Γνωρίζαμε εξαρχής ότι σε ενάμιση μήνα η παράσταση θα ολοκληρωθεί».
Στο προηγούμενο ανέβασμα της Ιφιγένειας, η ηθοποιός πέρασε μια περίοδο προσωπικής έρευνας. «Τώρα προσπάθησα να συνδεθώ περισσότερο με τον σκηνοθέτη και την ιστορία του. Κατευθύνει, αλλά υπάρχει και περιθώριο αυτοσχεδιασμού στο πλαίσιο που ορίζει».
Για την ηρωίδα της σημειώνει ότι ουσιαστικά είναι ένα παιδί που καλείται να έρθει σε επαφή με τον θάνατο, να δει τους γονείς –ειδικότερα τον πατέρα– με διαφορετικό βλέμμα, να φύγει από το σπίτι και να πάει στο στρατιωτικό περιβάλλον μιας εμπόλεμης ζώνης. «Εχουμε στο μυαλό μας την Ιφιγένεια ως μια ηρωική κοπέλα, ανιδιοτελή. Εκείνη φτάνει στην απόλυτη απελπισία, είναι αναπόδραστο ότι θα πεθάνει. Σήμερα, θα ήταν μια προμελετημένη ανθρωποκτονία για το κοινό καλό. Ενας φόνος για να γίνει αφορμή ενός πολέμου».
«Θυσία» στην Ιφιγένεια
Οι ηρωίδες που αρέσουν στην Ανθή Ευστρατιάδου αλλάζουν από περίοδο σε περίοδο. «Τώρα με ενδιαφέρει η σύνδεση του ανάλαφρου με το πολύ τραγικό. Θέλω να οδηγούμαι σε πιο βαθιές περιοχές με έναν πιο ανάλαφρο τρόπο. Εν δυνάμει, όλες οι ηρωίδες θα μπορούν να είναι έτσι», λέει και όση ώρα μιλάει παιδεύει στον αυχένα τα κοντά πια μαλλιά της, σαν να ψάχνει την πλούσια στιλπνή κόμη που όλες ζηλεύαμε. Ρωτάω αν τη θυσίασε για τον ρόλο της Ιφιγένειας. «Εγώ το πρότεινα και το δέχθηκαν. Τα τελευταία χρόνια πειραματίζομαι με τα ρούχα, το μακιγιάζ, τώρα τα μαλλιά. Με βοηθάει· στο παρελθόν δεν το έκανα. Μου βγήκε επίσης και μια ανάγκη να κάνω κολάζ ή να ζωγραφίζω δίπλα στο κείμενο, λες και ανοίγει η φαντασία μου με άλλο τρόπο».
Ντροπαλή από μικρή, δεν έχει αποβάλει τη συστολή. «Οταν άρχισα να ασχολούμαι πιο ενεργά με την υποκριτική, δεν ήμουν άνετη στην τρομακτική έκθεση του επαγγέλματος. Για κάποιο λόγο όμως συνέχιζα με ζόρι. Δεν ήμουν από τα παιδιά που πήγαιναν άνετα σε μια δραματική σχολή και έβγαιναν με φόρα διεκδικώντας ρόλους. Σ’ εμένα συνέβη το αντίθετο, ήμουν μαζεμένη και τα πράγματα που μου άρεσαν ήταν τα ομαδικά. Μετά, ο καθηγητής μου Γιάννης Λεοντάρης με πήρε στην ομάδα «Κανιγκούντα», στην οποία έμεινα μέχρι τη διάλυσή της. Ηθελα ένα πλαίσιο, μια ασφάλεια που έτυχε και μου δόθηκε. Εκεί έμαθα πολλά και άρχισα να ωριμάζω».
Η πειθαρχία της αθλήτριας
Σήμερα συνειδητοποιεί πόσο βοήθησε η πειθαρχία του αθλητισμού στο θέατρο. «Μπορούσα εύκολα να συγκεντρωθώ σε κάτι και να έχω υπομονή, αλλά στον στίβο στις μεσαίες αποστάσεις, όταν το σώμα σου λέει κουράστηκα, συνεχίζεις. Δεν αντιλαμβάνεται εύκολα τα όρια και γι’ αυτό πολύ συχνά στο θέατρο τα ξεπερνούσα σωματικά και τραυματιζόμουν. Εξαιτίας του αθλητισμού, θεωρούσα ότι κάνοντας υπομονή τα πράγματα θα γίνουν. Αλλά δεν είναι πάντα έτσι».
Στις δουλειές της θέλει σκηνοθέτες και γενικά συντελεστές ανοιχτούς. «Να μην είναι κομπλεξικοί, να μη φέρουν ψυχικά προσωπικά φορτία, τα οποία μπορεί να δυσκολεύουν τη διαδικασία».
Οταν ήταν αθλήτρια ένιωθε πίεση. Ως φοιτήτρια στο ΑΠΘ ήταν μπερδεμένη χωρίς συνειδητό στόχο. Αλλά τώρα είναι σίγουρη ότι βρήκε το επάγγελμα που αγαπά. «Εχει δυσκολίες, αλλά και πολλές συγκινήσεις. Ερχεσαι σε επαφή με κείμενα που δεν φανταζόσουν ποτέ, τα σωματοποιείς, τα αναπνέεις. Παίζεις πρόσωπα έξω από τον ψυχισμό σου, αλλά πας και σε δικές σου δύσβατες ψυχικές περιοχές και αυτό σημαίνει ότι φέρνεις στο φως σκοτεινά σου κομμάτια. Με βοήθησε το θέατρο».
Η Ανθή έχει μια κόρη δυόμισι ετών. Πώς καταφέρνει και ισορροπεί με την αληθινή ζωή; «Είναι δύσκολο να συνδυάσεις την επιβίωση με την καλλιτεχνική επιλογή και να είσαι μια παρούσα μαμά. Τα τελευταία χρόνια, εστίασα στο να είμαι μαμά».
