Η πορεία του Ισμαήλ Κανταρέ μοιάζει με μια πορεία ενηλικίωσης μέσα στις συμπληγάδες της ιστορίας. Ο θάνατός του, σε ηλικία 88 ετών, επισφραγίζει μια πνευματική διαδρομή με διεθνή αναγνώριση που από την αρχή ώς το τέλος συνδέθηκε με μια πολιτική και αλληγορική λογοτεχνία με αναφορές στον κεντροευρωπαϊκό εξπρεσιονισμό, τον μαγικό ρεαλισμό, τη βαλκανική παράδοση και τη λαϊκή μυθολογία. Ενας κόσμος πολιτικού συμβολισμού και υπαρξιακής αναζήτησης, ο κόσμος του Ισμαήλ Κανταρέ συνδέθηκε με τις περιπέτειες της Αλβανίας στη διάρκεια του εικοστού αιώνα.
Ο Ισμαήλ Κανταρέ, ιδιαίτερα δημοφιλής και στην Ελλάδα, όπου έχει μεταφραστεί μεγάλος αριθμός έργων του, υπήρξε ο πιο διάσημος και διεθνής Αλβανός στον χώρο των γραμμάτων. Ο Κανταρέ είχε κερδίσει διεθνή αναγνώριση μετά το 1970 όταν επί καθεστώτος Χότζα μεταφράστηκε στα γαλλικά από τον οίκο Albin Michel ένα από τα βιβλία του, «Ο στρατηγός της νεκρής στρατιάς» (στα ελληνικά σε μετάφραση Κωνσταντίνας Ευαγγέλου, εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου). Το βιβλίο αυτό είναι μια πολιτική αλληγορία ιστορώντας την επιστροφή ενός Ιταλού στρατηγού και ενός ιερέα του ιταλικού στρατού στην Αλβανία, είκοσι χρόνια μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με σκοπό να βρουν τα οστά πεσόντων Ιταλών (το βιβλίο μεταφέρθηκε και στον κινηματογράφο τρεις φορές σε ιταλικές, γαλλικές και αλβανικές παραγωγές).
Υπήρξε ο πρώτος συγγραφέας που τιμήθηκε με το Διεθνές Βραβείο Μπούκερ το 2005.
Το όνομα του Κανταρέ συγκαταλεγόταν συχνά ανάμεσα στους υποψηφίους για το βραβείο Νομπέλ. Είχε λάβει πολλές διεθνείς διακρίσεις υψηλού κύρους, όπως το βραβείο Herder στην Αυστρία (1998), το βραβείο Φλαιάνο στην Ιταλία (2008), το βραβείο Αστούριας στην Ισπανία (2009), το βραβείο Ιερουσαλήμ στο Ισραήλ (2015) και πολλά ακόμη. Υπήρξε ο πρώτος συγγραφέας που τιμήθηκε με το Διε-θνές Βραβείο Μπούκερ το 2005. Σε χθεσινή ανακοίνωση, τα Βραβεία Μπούκερ μας υπενθύμισαν ότι τότε ο Κανταρέ είχε βραβευτεί ως ένας οικουμενικός συγγραφέας με αφηγηματική τέχνη που πηγαίνει πίσω στον Ομηρο. Ο ίδιος είχε πει πως η σταθερή ελπίδα του είναι πως η διεθνής κοινότητα θα καταλάβει πως η πατρίδα του η Αλβανία μπορεί να δίνει στον κόσμο και άλλες ειδήσεις που να προέρχονται από τον κόσμο της τέχνης, της λογοτεχνίας και του πολιτισμού.
Ο Ισμαήλ Κανταρέ, γεννημένος το 1936 στο Αργυρόκαστρο, σε οικογένεια μουσουλμανική αλλά άθεος ο ίδιος, παρέμεινε στην πατρίδα του σε όλη τη διάρκεια του ολοκληρωτικού κομμουνιστικού καθεστώτος. Είχε παιδικές αναμνήσεις από την προκομμουνιστική Αλβανία ως ιταλικού προτεκτοράτου, όπως και εμπειρίες από την Αλβανία πριν διακόψει τις σχέσεις της με τη Σοβιετική Ενωση το 1967. Στο διάστημα 1958-60 σπούδασε λογοτεχνία στη Μόσχα και διάβασε ξένη λογοτεχνία. Παρέμεινε στην Αλβανία ώς το 1990 και την πτώση του καθεστώτος. Η πικρία του από τη διαχείριση της ελευθερίας στην πατρίδα του τον οδήγησε σε αυτοεξορία στο Παρίσι. To 2019, το διαμέρισμά του στα Τίρανα έγινε μουσείο. Το 2023 ο Ισμαήλ Κανταρέ έγινε πολίτης του Κοσόβου.
Η πορεία του Κανταρέ μέσα στους σκοτεινούς μαιάνδρους του καθεστώτος Χότζα τον οδήγησε σε μια κρυπτογραφημένη πολιτική αλληγορία, που συχνά ξεγελούσε τη λογοκρισία. Η γραφή του επηρεασμένη από το καταπιεστικό καθεστώς παραπέμπει συχνά στη λογοτεχνία της γραφειοκρατίας και της πολιτικής μεταφοράς κατά τα πρότυπα του Γκόγκολ ή του Κάφκα. Στα ελληνικά πολλοί τίτλοι βιβλίων του κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο («Η αποκλεισμένη», «Το μοιραίο δείπνο»), Εικοστού Πρώτου («Το τέρας», «Μια πόλη χωρίς διαφημίσεις», «Ο αετός», «Ιστορίες τρέλας»), Ροές («Ποιος έφερε την Ντορουντίν») κ.ά.
