Ο Βύρων ξεκίνησε τις σπουδές του στο Κολέγιο Τρίνιτι του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ το 1805. Δεν ήθελε να φοιτήσει εκεί, τον ενοχλούσε η έλλειψη διασκέδασης αντάξιας των προσδοκιών του και τον απογοήτευαν οι καθηγητές του. Τους θεωρούσε συνθηκολογημένους θεματοφύλακες μιας αποστειρωμένης παράδοσης. «Γνωρίζετε απ’ έξω τον Ομηρο, αλλά δεν ξέρετε τον Σαίξπηρ», έγραφε σε σκωπτικά ποιήματα, «αναλύετε τους Καρχηδονιακούς πολέμους χωρίς να διδάσκετε τον Εκατονταετή πόλεμο» μεταξύ Αγγλίας και Γαλλίας.
Η ειρωνεία και τα πειράγματα που έκανε προκαλούσαν μένος στους καθηγητές του, που για τον Βύρωνα ήταν άκρως απολαυστικό. Κάποτε ζήτησε να του επιτραπεί να μένει μαζί του στο κολέγιο ο αγαπημένος του σκύλος. Ανοιξαν τον αρχαίο τόμο με το καταστατικό και του διάβασαν ότι απαγορεύεται φοιτητής να έχει σκύλο ή γάτα στο δωμάτιό του. Σε λίγες ημέρες, έφερε μαζί του μια εξημερωμένη αρκούδα, την οποία αρχικά εγκατέστησε δίπλα στο δωμάτιό του και –μετά από παρακλήσεις– στους στάβλους του κολεγίου. «Αφού δεν απαγορεύεται από το καταστατικό…» ήταν η απάντησή του. Με άλλα λόγια, ήταν ο φοιτητής από την κόλαση.
Πώς όμως επηρέασε το Τρίνιτι τον Βύρωνα; Οχι με τις γνώσεις, αλλά με την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, που χαρακτηριζόταν από την ελευθερία στοχασμού και την ελευθερία του λόγου. Γιατί στο Τρίνιτι ήταν ζωντανή η ανάμνηση των σπουδαίων στοχαστών που φοίτησαν και δίδαξαν εκεί, του Μπέικον, του Νεύτωνος και άλλων, που είχαν παλέψει με την καθεστηκυία άποψη της εποχής τους και με τη «βολεμένη» σκέψη.
Ο Βύρων αποφοίτησε το 1808 και η πορεία του είναι λίγο-πολύ γνωστή. Στο πρώτο ταξίδι στην υπόδουλη ακόμη Ελλάδα αγκαλιάζει τα μέρη που μέχρι τότε είχε επισκεφθεί μόνο μέσα από την αρχαία γραμματεία, αλλά γνωρίζει και εξυμνεί και τη σύγχρονή του Ελλάδα. «Εάν έγινα ποιητής», είπε, «το χρωστάω στην Ελλάδα». Εξοργίζεται ιδιαίτερα όταν αντικρίζει την καταστροφή που επέφερε ο Λόρδος Ελγιν στον Παρθενώνα. Στο δεύτερο ταξίδι του στην Ελλάδα περνάει από την Κεφαλονιά και καταλήγει στο Μεσολόγγι, για να τάξει τη ζωή του όπου τον χρειάζεται ο αγώνας για την ελευθερία.
Εάν ο αρχικός ρόλος του Τρίνιτι ήταν να του επιτρέψει να αμφισβητήσει τα πάντα, ο δεύτερος ήταν να γίνει το πνευματικό του σπίτι μετά τον θάνατό του. Λόγω της πολυτάραχης ζωής που σκανδάλισε όσο κανενός άλλου, ήταν αδύνατον να φιλοξενηθεί μνημείο του Βύρωνος στο Αββαείο του Ουεστμίνστερ μαζί με τους άλλους Aγγλους εθνικούς ποιητές. Το κολέγιο πρότεινε να φιλοξενηθεί το άγαλμα του αποφοίτου του στην ιστορική βιβλιοθήκη Wren. Στο χέρι του αγάλματος είναι ένας τόμος από ποιήματα που εμπνεύστηκε από το πρώτο του ταξίδι στην Ελλάδα. Κάθεται πάνω σε έναν μαρμάρινο θρόνο που τον κοσμούν η γλαύκα των Αθηνών και ένας γρύπας. Το πόδι του ακουμπά πάνω σε έναν πεσμένο δωρικό κίονα. Συμβολίζει την Αρχαία Ελλάδα που ενέπνευσε τον Βύρωνος ή είναι τα ερείπια της καταστροφής που άφησε πίσω του ο συντοπίτης του Ελγιν;
Στις 19 και 20 Απριλίου 2024, το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ και το Κολέγιο Τρίνιτι διοργάνωσαν μια διήμερη εκδήλωση για την επέτειο των 200 ετών από τον θάνατο του Λόρδου Βύρωνος στο Μεσολόγγι. Περιελάμβανε ακαδημαϊκές ομιλίες, απαγγελία νέας ποίησης και κοντσέρτο που γράφτηκε ειδικά για την περίσταση. Στην καρδιά της εκδήλωσης, ο Ελληνας πρέσβης κατέθεσε στεφάνι στο άγαλμα του Βύρωνος, ενώ απέτισαν χαιρετισμό εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης οι κ. Νίκος Δένδιας και Χρ. Δήμας. Αναφέρθηκαν στους δεσμούς φιλίας μεταξύ του βρετανικού και του ελληνικού λαού, στη συμβολή του Λόρδου Βύρωνος στην απελευθέρωση της Ελλάδας και στη στηλίτευση της αρπαγής των Γλυπτών του Παρθενώνα. Το άγαλμα πλαισίωναν έργα του διεθνώς αναγνωρισμένου Ελληνα ζωγράφου Γιάννη Ψυχοπαίδη, πορτρέτα του ποιητή και τοπία με τη θέα που αντίκριζε ο Βύρων όταν έμεινε στην Κεφαλονιά το 1823, πριν από το τελευταίο του ταξίδι στο Μεσολόγγι.
Ειπώθηκε ότι για δύο ημέρες το κολέγιο γέμισε από Ελλάδα, χάρη στον «φοιτητή από την κόλαση» που έγινε εθνικός ήρωας. Τα ερωτήματα με το οποία μας άφησε είναι: Ποιον αγώνα για την ελευθερία θα αναλάμβανε να υπερασπιστεί ο Βύρων αν ζούσε τώρα; Ποια βολεμένη σκέψη θα αμφισβητούσε;
* Ο κ. Ναπολέων Κάτσος είναι καθηγητής Πειραματικής Πραγματολογίας, Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ και Κολέγιο Τρίνιτι.
