Μέχρι τον Δεκέμβριο του 2022 το Ωδείο Αθηνών ήταν μια λευκή, μακρόστενη κατασκευή σε ένα προνομιακό οικόπεδο του κέντρου της Αθήνας (Βασιλέως Κωνσταντίνου και Βασιλέως Γεωργίου Β΄), περισσότερο αναγνωρίσιμη για την ασυνήθιστα επιμήκη σιλουέτα της (160 μ. μήκος και 33 μ. πλάτος) και λιγότερο για τη λειτουργία της ως μια από τις αρχαιότερες εκπαιδευτικές κοιτίδες της χώρας όπου διδάσκονται αδιαλείπτως από το 1871 μέχρι σήμερα και σε υψηλό επίπεδο η μουσική, το θέατρο και ο χορός.
Αποδόθηκαν σε χρήση νέες υποδομές συνολικής επιφaνείας 5.300 τ.μ. Ανάμεσά τους, ένα υπερσύγχρονο αμφιθέατρο 600 θέσεων και μια σειρά πολυλειτουργικών χώρων.
Αλλά το φθινόπωρο και τον χειμώνα του 2022 συνέβη κάτι σημαντικό που άλλαξε εντελώς την εικόνα: με βάση τις οριστικές μελέτες του γραφείου «Θύμιος Παπαγιάννης & Συνεργάτες» και τα κονδύλια του ΕΣΠΑ, ολοκληρώθηκαν οι εργασίες αποπεράτωσης ενός μεγάλου τμήματος του κτιρίου που είχε σχεδιάσει ο σπουδαίος αρχιτέκτονας του 20ού αιώνα Ιωάννης Δεσποτόπουλος και είχε εγκαινιαστεί το 1976 ημιτελές, αποδίδοντας σε χρήση νέες υποδομές συνολικής επιφανείας 5.300 τ.μ. Ανάμεσά τους, ένα υπερσύγχρονο αμφιθέατρο 600 θέσεων και μια σειρά πολυλειτουργικών χώρων με έντονη δημιουργική αύρα, που εκτός από την αυτονόητη καλλιτεχνική χρήση τους θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και για τη φιλοξενία φεστιβάλ, συνεδρίων, ημερίδων και πάσης φύσεως εκδηλώσεων.
Αυτό ήταν. Μέσα σε ελάχιστο διάστημα, από την πειραματική φάση λειτουργίας και την πρώτη εκδήλωση (το iMedD Forum Δημοσιογραφίας) που φιλοξενήθηκε στους ανακαινισμένους χώρους του συγκροτήματος τον Οκτώβριο του 2022, μέχρι τα επίσημα εγκαίνια από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου δύο μήνες μετά, το Ωδείο Αθηνών βρέθηκε σε φάση απογείωσης. Από ένα εσωστρεφές κέλυφος καλλιτεχνικής εκπαίδευσης και δημιουργίας μεταμορφώθηκε στο πιο περιζήτητο σημείο πολιτιστικής έκφρασης και παραγωγής γεγονότων κάθε είδους. Μεγάλες εταιρείες και οργανισμοί φιλοξένησαν εδώ σημαντικές εταιρικές εκδηλώσεις τους, δημιουργικές πλατφόρμες και φεστιβάλ από τον χώρο του πολιτισμού, της πειραματικής έκφρασης, της γαστρονομίας και της μόδας το επέλεξαν ως μόνιμη στέγη των ετήσιων παραγωγών τους, ενώ εξαιρετικά δημοφιλές αποδεικνύεται το κτίριο του Ιωάννη Δεσποτόπουλου και για τους πολιτικούς μας: εδώ ανακοίνωσε την υποψηφιότητά της για την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ η Εφη Αχτσιόγλου, εδώ παρουσίασε ο Κυριάκος Μητσοτάκης το ευρωψηφοδέλτιο της Νέας Δημοκρατίας, εδώ εγκαινίασε πρόσφατα τις δραστηριότητες του νεόκοπου ιδρύματός του ο Αλέξης Τσίπρας. Μόνο το 2023, έτος για το οποίο υπάρχουν στοιχεία για το σύνολο του χρόνου, στις νέες υποδομές του Ωδείου Αθηνών φιλοξενήθηκαν 132 εκδηλώσεις που απέφεραν σημαντικά έσοδα σε έναν οργανισμό που είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου και η οικονομική βιωσιμότητά του δεν είναι αυτονόητη.
Για τον εμπνευστή της νέας φάσης του Ωδείου Αθηνών και πρόεδρο του Δ.Σ. του ιδρύματος, Νίκο Τσούχλο, τρεις είναι οι βασικοί λόγοι της επιτυχημένης επανεκκίνησης: «Στην πραγματικότητα υλοποιούμε χρήσεις που είχε προδιαγράψει ο ίδιος ο Δεσποτόπουλος κι αυτό είναι από μια άποψη το μεγάλο κρίμα, ότι χάσαμε σχεδόν 50 χρόνια αφήνοντας ως πολιτεία ένα τόσο φιλόδοξο κτίριο ημιτελές. Ο Δεσποτόπουλος κυρίως είχε προβλέψει τη λειτουργική διασύνδεση των τεχνών με την κοινωνία. Κι εδώ ερχόμαστε στον δεύτερο παράγοντα επιτυχίας, που δεν είναι άλλος από τη δημιουργική συνύπαρξη των παραστατικών τεχνών με άλλες, μη καλλιτεχνικές δραστηριότητες, συχνά οικονομικού ή και εμπορικού χαρακτήρα, καθώς η παρουσία των τεχνών χαρίζει ένα διαφορετικό βάθος στα πράγματα, διαμορφώνει μια άλλη ατμόσφαιρα και ψυχή. Το τρίτο είναι ότι φτιάξαμε μια δική μας, ιδιαίτερα ενθουσιώδη ομάδα που “τρέχει” τη διάθεση των υποδομών του Ωδείου. Ως ίδρυμα είχαμε δύο επιλογές ενόψει της νέας φάσης λειτουργίας του κτιρίου: ή να απευθυνθούμε σε δοκιμασμένες εταιρείες της αγοράς που θα “ήξεραν τη δουλειά” ή να χτίσουμε ένα τμήμα από την αρχή με επαγγελματίες από πολλούς και διαφορετικούς χώρους που θα μπορούσαν να συνδεθούν ψυχικά με το νέο τους αντικείμενο. Τελικά επιλέξαμε το δεύτερο. Μπορεί να μην έφερναν μαζί τους μια τεράστια εμπειρία, αλλά ήταν άνθρωποι με ενθουσιασμό και αγάπη για τον οργανισμό του Ωδείου και φαίνεται ότι αυτή η κρίσιμη λεπτομέρεια έπαιξε ρόλο και απέδωσε καρπούς».
Επικεφαλής αυτής της νέας ομάδας είναι η κ. Ολγα Μήτση, η οποία μου λέει ότι όλο το 2024 είναι σχεδόν «κλεισμένο», πλην ορισμένων μεμονωμένων ημερομηνιών, ενώ ικανοποιητικός αριθμός κρατήσεων υπάρχει και για το επόμενο έτος. «Το μεγαλύτερο “παράσημο” για εμάς είναι όταν την επομένη της ολοκλήρωσης ενός φεστιβάλ, ενός συνεδρίου, μιας εταιρικής εκδήλωσης, ο πελάτης σπεύδει να κλείσει ημερομηνίες για την επόμενη χρονιά». Και οι δύο επισημαίνουν ότι όλη αυτή η «υπερδραστηριότητα» είναι εκ των ων ουκ άνευ για το Ωδείο Αθηνών, καθώς η λειτουργία των νέων υποδομών ισοδυναμεί με αυξημένα κόστη συντήρησης. Τα έσοδα από την παραχώρηση εξασφαλίζουν τη βιώσιμη και αυτοχρηματοδοτούμενη οικονομική θέση του οργανισμού, αλλά υπάρχουν και παράπλευρα οφέλη. «Η δραστηριότητα στους νέους χώρους δημιουργεί συνεχώς ευκαιρίες για τους νέους καλλιτέχνες, σπουδαστές του οργανισμού να έρθουν σε επαφή και να συμμετέχουν σε καλλιτεχνικές και εταιρικές παραγωγές. Για παράδειγμα, την περασμένη εβδομάδα χορευτές της Σχολής Χορού συμμετείχαν στην εκδήλωση που συνδιοργανώθηκε από το World Human Forum και το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης».
Κτίρια του κέντρου
Θα μπορούσε το επιτυχημένο μοντέλο του Ωδείου Αθηνών να είναι «οδηγός» για άλλα σημαίνοντα κτίρια του αθηναϊκού κέντρου, όπως για παράδειγμα το Βαλλιάνειο Μέγαρο, την ιστορική έδρα της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος, το Εθνικό Τυπογραφείο στην πλατεία Σανταρόζα, το Ελληνικό Ωδείο στην οδό Φειδίου, το Ακροπόλ Παλάς στην Πατησίων ή ακόμη και για το συγκρότημα των κινηματογράφων «Αττικόν» και «Απόλλων» στην οδό Σταδίου; Και ναι, και όχι. Ενα από τα πλεονεκτήματα του Ωδείου Αθηνών ως ΝΠΙΔ ήταν η νομική μορφή του, δηλαδή δεν «μπλέκει» με τη γραφειοκρατία του ελληνικού Δημοσίου. Επίσης, το κτίριο διαθέτει μια αρχιτεκτονική ευελιξία που δεν είναι αυτονόητη στην περίπτωση κτιρίων άλλων ιστορικών περιόδων με μεγαλύτερους περιορισμούς στην υποδοχή και λειτουργία νέων χρήσεων. Αυτό που θα πρέπει να κρατήσουμε από την ιστορία επιτυχίας του Ωδείου Αθηνών είναι το ύψος της φιλοδοξίας, η αποφασιστικότητα των ανθρώπων του να δουν μακριά και πολλές φορές «έξω από το κουτί» και η επιμονή σε μια πολύ συγκεκριμένη «συνταγή» που έχει δουλέψει και στο εξωτερικό και απλώς περίμενε την εφαρμογή της και στην Ελλάδα.
