Στις 22 Νοεμβρίου 1995, ένα περιπολικό σταματά έξω από ένα θέατρο στο Κάνσας και περνάει χειροπέδες στη γιατρό Ντέμπορα Γκριν. Οι αστυνομικοί τής απαγγέλλουν κατηγορίες για τον θάνατο δύο εκ των τριών παιδιών της, την πρόκληση φωτιάς στο σπίτι της και την απόπειρα δολοφονίας του άνδρα της με το δηλητήριο ρικίνη.
Ο Σάιμον Στόουν, ο Aυστραλός δημιουργός που έχει συνεπάρει την Ευρώπη με τις σκηνοθεσίες του, δεν ξέχασε ποτέ την οργή της γιατρού από τις μεσοδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ και τις εγκληματικές πράξεις που διέπραξε για να εκδικηθεί την απιστία του άνδρα της. Οταν, λοιπόν, ήρθε η ώρα τo 2014 να καταπιαστεί με τον μύθο της Μήδειας, εκείνος σκέφτηκε να αφηγηθεί την ιστορία της «Αννας», μια ηρωίδας που αντλούσε τα στοιχεία του χαρακτήρα της τόσο από το κείμενο του Ευριπίδη όσο και από την καθημερινότητά μας.
Εργαζόμενη μητέρα
Θα μπορούσε ο αρχαίος τραγωδός να έχει σκεφτεί τη Μήδεια ως γιατρό, εργαζόμενη σε μεγάλη φαρμακοβιομηχανία, παντρεμένη επίσης με γιατρό, αφοσιωμένη και στοργική μητέρα, με πάρτι στον κήπο και μπάρμπεκιου, να ζει το αμερικανικό όνειρο μέχρι αυτό να καταρρεύσει; Η κριτική επιτροπή του Φεστιβάλ Ολλανδικού Θεάτρου που επέλεξε τη «Μήδεια» το 2015 στο πρόγραμμά της, μετά την πρεμιέρα της παράστασης με τον θίασο του Internationaal Theater Amsterdam, σχολίαζε πως «αυτή η Μήδεια μπορούσε να είναι η γειτόνισσά σου».
Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί ο σκηνοθέτης είδε στο πρόσωπό σας τη Μήδεια, ρωτώ τη Μάριεκ Χέεμπνικ λίγες ημέρες πριν από την πρώτη παρουσίαση του έργου στην Ελλάδα από το Φεστιβάλ Αθηνών. Ημουν το πρόσωπο που του πρότειναν από τον θίασο», απαντά με ειλικρίνεια η Χέεμπνικ, που έχει συμπληρώσει 10 χρόνια στον ρόλο. «Ταιριάξαμε, όμως, όπως το γάντι που κολλάει στο χέρι. Μετά το τέλος της πρεμιέρας, μου είχε στείλει μια επιστολή όπου μου έγραφε πόσο χαιρόταν που κάναμε αυτή τη δουλειά μαζί, γιατί, ξέρετε, το έργο γραφόταν μέχρι την τελευταία στιγμή. Στην πρόβα τζενεράλε πήρα τα λόγια της τελικής σκηνής. Κι εγώ ήμουν χαρούμενη γι’ αυτήν τη συνεργασία, μολονότι υπήρξαμε εξαιρετικά ενοχλητικοί και αντιπαθείς ο ένας στον άλλον. Αρχικά, τουλάχιστον».
Η Μάριεκ, που έχει λάβει το σημαντικό βραβείο «Theo d’ Or» για την ερμηνεία της στη Μήδεια, σημειώνει πως ο Στόουν είναι ένας δημιουργός εξαιρετικά απαιτητικός, που δεν σηκώνει όχι σε αυτό που ζητάει, απότομος αλλά και αστείος, που σε εξωθεί στα όριά σου μέχρι να πάρει αυτό που χρειάζεται για τον ρόλο.
Είναι ένας «απαίσιος» άνθρωπος με τρωτά σημεία, κι αυτό ακόμη με φέρνει κοντά της. Στις γυναίκες δεν επιτρέπονται τα λάθη.
Τα συναισθήματα
Πώς είναι η Μήδεια που έχτισε με τις οδηγίες του και πόσο διαφέρει από την αρχαία ηρωίδα; «Είναι ευφυής, έχει εξουσία, είναι αποφασιστική, έχει χιούμορ, αλλά φοβάται να μείνει μόνη της». Είναι συναισθηματικά ασταθής; «Αυτή είναι μια προβολή που θα έκαναν και κάνουν οι άνδρες πάνω της. Φοβόμαστε τα συναισθήματα. Οταν εκφράζεις δημόσια ένα συναίσθημα, αυτό μεταφράζεται σε αδυναμία, σε αναξιοπιστία». Παρατηρώ ότι αυτό που ενοχλεί με τη Μήδεια και τότε και τώρα είναι ότι κάνει θόρυβο, διεκδικεί, δεν κάθεται φρόνιμα. «Μα ναι, μόνον οι άνδρες δικαιούνται να κάνουν θόρυβο. Αυτή η δύναμη και η αποφασιστικότητα με συνδέει περισσότερο μαζί της και βέβαια το γεγονός πως είναι ένας “απαίσιος” άνθρωπος με τρωτά σημεία, με λάθη, κι αυτό ακόμη με φέρνει κοντά της. Στις γυναίκες δεν επιτρέπονται τα λάθη. Το βλέπουμε και στην Ιστορία! Οταν η Αννα επιστρέφει από το ψυχιατρείο (σ.σ. η Μήδεια του Στόουν καταρρέει όταν αντιλαμβάνεται την απιστία του άνδρα της) και προσπαθεί να επανορθώσει, δεν της αφήνουν περιθώρια, την αγνοούν, οπλίζουν το χέρι της».
Προσθέτει πως η πράξη της δεν δικαιολογείται, όμως την κατανοεί, σκέφτεται τη διαδρομή που διήνυσε για να φτάσει να σκοτώσει τα παιδιά της. «Αντιλαμβάνομαι τον θυμό, μια απαγορευμένη περιοχή για τις γυναίκες», αναφέρει. Υπάρχει ακόμη και σήμερα αυτό το δίπολο της «καλής» και «ήσυχης» Γλαύκης και της «μάγισσας» Μήδειας, έτσι κατατάσσουμε τις γυναίκες, σχολιάζω. «Εγώ είμαι μονογονεϊκή οικογένεια, μεγάλωσα τα κορίτσια μου μόνη μου. Κάποια στιγμή κατάφερα μέσα από τη δουλειά μου να αγοράσω ένα σπίτι. Ενας συνάδελφος με πλησίασε και μου είπε: “Μπράβο, Μάριεκ, είσαι σκύλα, τα κατάφερες”. Προσπάθησε να μου κάνει ένα κομπλιμέντο και με χαρακτήρισε με αρνητικό τρόπο. “Γιατί μου το λες αυτό;” του απάντησα. Εσύ δεν θα έκανες το ίδιο για τα παιδιά σου;».
Τι πρέπει, λοιπόν, να γίνει για να σβηστεί αυτό το μοτίβο; «Πρέπει να στοχαζόμαστε περισσότερο πάνω στη συμπεριφορά μας, στο γιατί ενεργούμε με κάποιο συγκεκριμένο τρόπο, τι είναι αυτό που μας προκαλεί άγχος, στο γιατί σωπαίνουμε. Χρειάζεται μεγαλύτερη συνειδητότητα και από την άλλη αυτό προϋποθέτει οικονομική ανεξαρτησία και εμπιστοσύνη στις δυνάμεις σου, δεν μπορείς να κάνει αυτήν τη συζήτηση σε μια γυναίκα που έχει να ζήσει τρία παιδιά. Πρέπει επίσης να μεγαλώσουμε τα αγόρια μας με την ιδέα της ισότητας. Αναθρέφουμε άνδρες που νομίζουν πως ο κόσμος τούς ανήκει».
Είναι τελικά απαραίτητο οι σκηνοθέτες, για να πείσουν για τη διαχρονικότητα του αρχαίου κειμένου, να επιχειρούν αναγωγές στο σήμερα; «Οχι, δεν είναι, αλλά αν κοιτάξουμε προσεκτικά, αυτές οι αρχαίες ιστορίες υπάρχουν μέσα στην καθημερινότητά μας, ζουν μαζί μας αυτοί οι ήρωες».
«Μήδεια», παράσταση βασισμένη στο έργο του Ευριπίδη. Από 9 έως 11 Ιουλίου, στο θέατρο «Παλλάς».
