Εστιασμένο σε δουλειές καλλιτεχνών με σημαντικό αποτύπωμα, αλλά (πιθανόν) μικρή απήχηση στο μεγάλο κοινό, ή σκηνοθεσίες από γνωστούς σκηνοθέτες που γεμίζουν τις θεατρικές αίθουσες; Παραστάσεις με ηθοποιούς που βρίσκονται στην τηλεοπτική επικαιρότητα ή ονόματα που υπηρετούν πρωτίστως το θέατρο;
Το Φεστιβάλ Επιδαύρου συμπληρώνει φέτος τα 70 του χρόνια και η απάντηση που δίνει στα παραπάνω ερωτήματα είναι… συμπεριληπτική. Φέτος, δεν είναι λίγες οι παραστάσεις που πυροδοτούν την προσδοκία για κάτι ιδιαίτερα ενδιαφέρον. Η παράσταση «Hecuba-Not Hecuba» από την Κομεντί Φρανσέζ σε κείμενο-σκηνοθεσία του πολυσυζητημένου Πορτογάλου Τιάγκο Ροντρίγκες, νέου διευθυντή του Φεστιβάλ της Αβινιόν, μαζί με την «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Τιμοφέι Κουλιάμπιν (παρουσιάστηκε την Παρασκευή και χθες) και τη σκηνοθεσία του Θόδωρου Τερζόπουλου στην «Ορέστεια» του Αισχύλου, σε παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου, προσφέρουν στους θεατρόφιλους έναν πολύ ενδιαφέροντα Ιούλιο. Κατόπιν το φεστιβάλ συμπληρώνεται από δύο παραστάσεις των κρατικών σκηνών και ιδιωτικές παραγωγές. Είναι από τις χρονιές που η μείξη «σοφιστικέ» και «ποπ» επιλογών κρίνεται επιτυχημένη. Δεν φτάνει όμως αυτό.
Φέτος συμπληρώνονται 40 χρόνια από δύο παραστάσεις που ξεσήκωσαν θύελλα αντιδράσεων –την «Αλκηστη» του ΚΘΒΕ και την «Αντιγόνη» του Εθνικού– για τους νεωτερισμούς τους. Βέβαια, έχει ξεπεραστεί το προγονοπληκτικό πνεύμα που διαπερνούσε το φεστιβάλ κατά την πρώτη του τριακονταετία, με αποτέλεσμα οι νεωτερισμοί να μην προκαλούν την οργή των θεατών. Εχουμε φτάσει ωστόσο στο άλλο άκρο, να υπάρχουν διαμαρτυρίες για παραστάσεις που αποδομούν τα αρχαία κείμενα. Και στις δύο περιπτώσεις οι κόντρες έγιναν και γίνονται για… πουκάμισα αδειανά.
Το θέατρό μας έχει απομακρυνθεί από την κληρονομιά στο ανέβασμα των έργων της αρχαίας δραματουργίας που άφησαν οι πρώτοι μεγάλοι σκηνοθέτες (Ροντήρης, Μινωτής), αλλά μετά μια περίοδο πειραματισμών που ξάφνιαζαν το κοινό, κανένας εντυπωσιασμός δεν εκπλήσσει. Θεατρικός μιθριδατισμός.
Eχουμε δει σπουδαίες παραστάσεις αρχαίου δράματος – θα ξεχωρίσω κάποιες από τον Λευτέρη Βογιατζή, τον Μιχαήλ Μαρμάρινο, την Κατερίνα Ευαγγελάτου, τον Δημήτρη Καραντζά. Αλλά οι νεότερες γενιές Ελλήνων σκηνοθετών και ηθοποιών εμφανίζονται να μην έχουν καθαρές απαντήσεις για το τι σημαίνει τραγωδία για εκείνους, ποια είναι η δομή της και πώς την αντιλαμβάνονται σήμερα. Και δεν είναι ζήτημα ταλέντου. Είναι ζήτημα παιδείας –ουσιαστικά ελλείμματός της– πάνω στο αρχαίο δράμα. Εργαστήρια Αρχαίου Δράματος υπάρχουν ετησίως – ένα τέτοιο οργανώνει, υπηρετώντας τον ρόλο του, για έβδομη χρονιά, τούτες τις ημέρες το Εθνικό Θέατρο στο Λυγουριό, με επιστημονική υπεύθυνη του προγράμματος την ακάματη Ειρήνη Μουντράκη. Πρόκειται για εργαστηριακή δουλειά πάνω στο αρχαίο δράμα κυρίως για ηθοποιούς και όσους επαγγελματίες της σκηνικής πράξης θέλουν να το δοκιμάσουν πρακτικά και όχι θεωρητικά. Αλλά πόσοι θέλουν να το δοκιμάσουν; Πόσο βάρος δίνουν οι δραματικές σχολές της «αρπαχτής», πόσοι σκηνοθέτες και ηθοποιοί έχουν θητεύσει πάνω στο αρχαίο δράμα, πόσοι έχουν μια σχέση με τη μουσική, τον ρυθμό και τις βασικές θεατρικές έννοιες και τεχνικές του σύγχρονου δράματος; Πόσοι νέοι ηθοποιοί θα επέλεγαν μια σπουδή στο αρχαίο δράμα από ένα ρόλο σε τηλεοπτική σειρά;
Η μελέτη του αρχαίου δράματος απαιτεί πειθαρχία, άσκηση, πολυεπίπεδη μελέτη· εν ολίγοις, μια θεατρική «ασκητική» που δεν πληρώνεται στους καιρούς μας.
