GRAEME MACRAE BURNET
Μελέτη περίπτωσης
μτφρ.: Χίλντα Παπαδημητρίου
εκδ. Μεταίχμιο, 2024, σελ. 416
Μολονότι χρησιμοποιεί από την πρώτη στιγμή το τέχνασμα του «αναξιόπιστου αφηγητή», ο Γκρέαμ Μακρέι Μπερνέτ γράφει με τέτοια νηφάλια πειστικότητα τις φανταστικές του ιστορίες, που διαβάζοντάς τες είσαι πεπεισμένος πως (θα μπορούσαν να) είναι πραγματικές. Μάλιστα, δεν μπορείς να αντισταθείς και ψάχνεις στο Ιντερνετ για το ένα ή το άλλο στοιχείο, και για βιογραφικά των ηρώων του. Είναι άλλωστε τέτοια η έρευνα που έχει προηγηθεί της συγγραφής –το αναφέρει ο ίδιος στις συνεντεύξεις του–, τόσο πολλά τα όντως πραγματικά στοιχεία που παραθέτει εδώ κι εκεί, τα γεγονότα, τα βιβλία και τα ανέκδοτα που συνοδεύουν τη μυθοπλασία του, που αυτό το meta-fiction επιτελεί τον σκοπό του κατά 100%. Αλλά τίποτε δεν θα άξιζε εδώ αν δεν είχαμε ένα απολαυστικό κείμενο. Απολαυστικό! Διαβάζοντας τον Μπερνέτ, δεν νιώθεις απλώς σαν να κάθεσαι σε ένα τραπέζι με φίλους –και τι άλλο, άραγε, είναι η ανάγνωση της λογοτεχνίας–, αλλά σαν να είναι αυτό το μόνο που θέλεις να κάνεις πια. Eξοχος αφηγητής, κατασταλαγμένος, ώριμος, και με πολύ, πολύ (σκωτσέζικο) χιούμορ. Εξ ου και αφήνεσαι να παίξεις το παιχνίδι του και να παρασυρθείς στις διανοητικές και ψυχικές περιπέτειες των ηρώων του όπως ακριβώς και εκείνοι.
Δρ Τζέκιλ και μίστερ Χάιντ
Το βιβλίο ξεκινάει με τον ίδιο τον Μπερνέτ να ισχυρίζεται πως έλαβε από έναν άγνωστό του «τα τετράδια της εξαδέλφης του», στα οποία κατέγραφε, πίσω στο 1965, όταν ήταν 24 ετών, τις προσπάθειες που έκανε για να ξεσκεπάσει έναν «τσαρλατάνο» ψυχοθεραπευτή της εποχής, τον Κόλινς Μπρέιθγουεϊτ, καθώς είχε λόγους να πιστεύει ότι ο άνδρας αυτός ευθυνόταν για την αυτοκτονία της αδελφής της. Ο Μπερνέτ γνωρίζει καλά τον Μπρέιθγουεϊτ, καθώς μελετά τη ζωή και το δημοσιευμένο έργο του, οπότε δεν μπορεί παρά να διαβάσει τα τετράδια. Στο σπαρταριστό, ολόφρεσκο αυτό κείμενο, η αφηγήτρια θα μιλήσει για τον Μπρέιθγουεϊτ, για το πώς τον προσέγγισε υιοθετώντας, για να μην αποκαλυφθεί η σχέση της με τη νεκρή, μία άλλη περσόνα, μιαν άλλη ταυτότητα εντελώς διαφορετική από τον πραγματικό της εαυτό –έχουμε εδώ κάτι παραπάνω από έναν απόηχο του «Δόκτορος Τζέκιλ και του κυρίου Χάιντ»–, για τις συνεδρίες που έκανε μαζί του, για τις σκέψεις της επί παντός επιστητού, για τις σχέσεις της, για τις σκοτεινές πλευρές του μυαλού της, που δεν είναι λίγες, για το πώς θα χάσει, από ένα σημείο και μετά, την επαφή της με την πραγματικότητα. Παράλληλα με αυτή την αγωνιώδη, όλο σασπένς εξιστόρηση που θυμίζει αστυνομικό θρίλερ, ο συγγραφέας συντάσσει και μας παρουσιάζει μία λεπτομερή βιογραφία του Μπρέιθγουεϊτ, μέσω της οποίας μαθαίνουμε πολλά για το αντιψυχιατρικό κίνημα της δεκαετίας του 1960.
Μέσα από μια αγωνιώδη, όλο σασπένς εξιστόρηση ο συγγραφέας παρουσιάζει μία λεπτομερή βιογραφία του Κόλινς Μπρέιθγουεϊτ.
Υποψήφιο για το Βραβείο Booker 2022, το μυθιστόρημα είναι απολαυστικά μεταφρασμένο από τη Χίλντα Παπαδημητρίου. Η ίδια μετέφρασε και το προηγούμενο βιβλίο του Μπερνέτ, «Το ματωμένο του έργο» (εκδ. Μεταίχμιο 2017, επίσης υποψήφιο για το Booker το 2016), που αξίζει να ανακαλύψουν σήμερα οι αναγνώστες. Είχε την καλοσύνη να μας πει τα εξής: «Eνας εναλλακτικός ψυχίατρος που διαθέτει όλα τα φόντα για να γίνει το μαύρο πρόβατο της αμφιλεγόμενης επιστήμης της αντιψυχιατρικής. Μια μεγαλοκοπέλα που αναζητά το γιατί η αδερφή της οδηγήθηκε στην αυτοκτονία, μα που στην πραγματικότητα επιδιώκει τη σωτηρία της δικής της ψυχής. Και όλα αυτά στο Λονδίνο της δεκαετίας του ’60, στο μυθικό swinging London των Beatles και της Μαίρης Κουάντ, παρότι οι ήρωες είναι ακόμα δέσμιοι της πουριτανικής ηθικής και του άκαμπτου ταξικού συστήματος της βρετανικής κοινωνίας.
Ο Γκρέαμ Μακρέι Μπερνέτ έστησε ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα που ξεκινάει στο σήμερα, επιστρέφει με διαρκείς αναδρομές στο παρελθόν, για να καταλήξει πάλι στο σήμερα. Μια αφήγηση γεμάτη χιούμορ και τον αυτοσαρκασμό που διακρίνει το βρετανικό φλέγμα, και μια ομάδα από ήρωες που ισορροπούν στα όρια του τραγικού και του γελοίου χωρίς να γέρνουν σε καμία απ’ αυτές τις δύο συνθήκες. Ενα οξυδερκές μυθιστόρημα για υποψιασμένους αναγνώστες».
Κάτι που δεν θέλουμε να αφήσουμε απέξω: ο Μπερνέτ –ένας Πολ Oστερ από τη Σκωτία– είναι ιδανικός συγγραφέας για λέσχες ανάγνωσης – οι ωραίες συζητήσεις που οπωσδήποτε θα γεννήσουν τα έργα του θα είναι το επιστέγασμα μιας αξέχαστης αναγνωστικής εμπειρίας.
