Στα μικρά στενά, εκεί όπου αναπάντεχα μπορεί να σε βγάλει ο δρόμος σου, θα σε περιμένει πάντα ένα σπίτι. Είναι φορές που η συνάντηση με ένα τέτοιο σπίτι που φέρει όλο εκείνο το βάρος του χρόνου, συντελείται ως μία ρήξη με τον ρυθμό της θορυβώδους καθημερινότητας και παίρνει τον ρυθμό μιας επιστροφής σε έναν τόπο σιωπής και αρμονίας. Η εξώθυρα που διασώζεται σε μια μεγάλη κατοικία του Μεσοπολέμου, στην Καλλιθέα, είχε τέτοια θέρμη και ευγλωττία που αρκούσε μια ματιά για να ξετυλιχθεί η ατμόσφαιρα μιας εποχής. Βρίσκεται σε έναν μικρό δρόμο, στην οδό Πριγικιπίσσης Αικατερίνης, πίσω από τη Θησέως και κοντά στο Χαροκόπειο (η πριγκίπισσα Αικατερίνη, 1913-2007, ήταν το έκτο παιδί του Κωνσταντίνου Α΄ και της Σοφίας).
Εκεί, σε αυτόν τον μικρό, αλλά κεντρικό δρόμο, που σχηματίζει ένα «Γ» ανάμεσα στην Αραπάκη και στη Χαροκόπου, αιωρείται μια εντύπωση μετέωρης αναμονής. Σε λίγα χρόνια αυτός ο κόσμος θα έχει σαρωθεί. Είναι πια, σχεδόν βέβαιο, πως λίγα, ελάχιστα σπίτια του αθηναϊκού παρελθόντος θα κατορθώσουν να επιβιώσουν στον 21ο αιώνα. Γι’ αυτό και αυτά τα συναπαντήματα στα δρομάκια της Καλλιθέας, με την τόσο βαθιά ιστορία στον 20ό αιώνα, διατηρούν μια αίσθηση αποχαιρετισμού, όσο πικρό και αν είναι αυτό για τη δική μας κοινωνία. Δυστυχώς, στην Ελλάδα δεν εκτιμήσαμε αυτό που διαθέτουμε ως κοινό πολιτισμικό αγαθό.
Η Καλλιθέα, που εξελίχθηκε σε μια πολύ καλά οργανωμένη μεσοαστική περιοχή, έχει πλέον ελάχιστα δείγματα του προπολεμικού παρελθόντος. Ο δικός της Μεσοπόλεμος από τις δεκαετίες του 1920 και του 1930 έχει κοινά χαρακτηριστικά με άλλων συνοικιών που εκείνη την εποχή ήταν «μακριά» από το κέντρο της Αθήνας. Σπίτια μονώροφα σαν αυτό ακριβώς στην κόγχη του «Γ» στην οδό Πριγκιπίσσης Αικατερίνης (η παλιά πόρτα έχει φύγει, αλλά η εκλεκτικιστική οργάνωση είναι εκεί) ή ψηλά διώροφα όπως αυτό της φωτογραφίας μας. Είναι ένα μοντερνίστικο, κυβιστικό καθ’ ύψος σπίτι με διάταξη προηγούμενων εποχών. Διατηρεί τη μνήμη του 1900, όπως και η εξώθυρα, ενώ όλη η μορφολογία επιχειρεί να συμβαδίσει με τα μοντέρνα ρεύματα του 1930.
Από το πλάι, με θέα προς την οδό Χαροκόπου, διακρίνει κανείς τα κάθετα στοιχεία της πρόσοψης, που θα μπορούσε να έχει και ένα νεοκλασικό σπίτι. Ο εξώστης είναι συμπαγής με βραχύ κιγκλίδωμα και τα φουρούσια, απλώς διακοσμητικά και ως υπόμνηση ενός παρελθόντος, είναι γεωμετρικά σε μορφή ζιγκ-ζαγκ. Μου θύμισαν αντίστοιχα γεωμετρικά και συμπαγή φορούσια του Μεσοπολέμου από σπίτια σε άλλες περιοχές, όπως το αδικοχαμένο αρχοντικό της οδού Δημοκρίτου, δίπλα στο Λύκειον των Ελληνίδων, που θα έπρεπε να είχε διασωθεί.
Ολα αυτά μας δείχνουν τις συγγένειες και τον αμιγή αθηναϊκό πολιτισμό, με όλα εκείνα τα αστικά και λαϊκά στοιχεία, προσαρμοσμένα κατά περίπτωση ανάλογα την οικονομική δυνατότητα. Το σπίτι της οδού Πριγκιπίσσης Αικατερίνης συνομιλεί αισθητικά με άλλα σπίτια της γειτονιάς, που σκόρπια διασώζονται. Εύκολα ανασυνθέτει κανείς με τη φαντασία εκείνη την αστική συνθήκη του 1935. Ετσι, θα βρήκε ο πόλεμος την Καλλιθέα: με μονώροφα και διώροφα, αυλές και κήπους, άπλα, χωματόδρομους και μια όμορφη ισορροπία γειτονιάς.
Η πράσινη εξώθυρα σε αυτό το σπίτι έχει καταγωγή από την Αθήνα του 1900. Τα ρόπτρα και η κλειδαριά έχουν λεηλατηθεί. Οπως σε όλα τα σπίτια που δεν κατοικούνται. Στο πλάι, από την αυλόπορτα, μια εντυπωσιακή σκάλα ανεβαίνει στον όροφο. Μια κοινωνία του χθες, χωρίς ιδιωτικότητα και χωρίς πολλές ανέσεις, αλλά με κλίμακα ανάλογη του πλάτους των δρόμων, με σπίτια όμορφα και αρμονικά, με χώμα και δέντρα, με παιδιά που έπαιζαν άφοβα (και ελεύθερα) στον δρόμο και στις πλατείες.
