Ακόμη και όσοι, όχι λίγοι, διαφώνησαν ιδεολογικά με τις αναφορές του Θεόδωρου Τερζόπουλου στην «Ορέστεια», δεν αμφισβήτησαν το αποτέλεσμα: μια παράσταση μελετημένη με τη συνέπεια μηχανισμού ακριβείας, με την εκφραστική δύναμη των χθόνιων δυνάμεων, την αμφισημία των επιθυμιών, τη λυτρωτική και ταυτόχρονα χλευαστική μορφή της εκδίκησης. Η τρίωρη (κοντά 3,5 ώρες) παράσταση του Εθνικού Θεάτρου, σε μια Επίδαυρο που δεν είχε εκατοστό διαθέσιμο, χωρίς διαρροές ή αποχωρήσεις παρά τον καύσωνα, αποθεώθηκε από το κοινό και της Παρασκευής και του Σαββάτου. Συνολικά 18.500 θεατές την παρακολούθησαν και τις δύο ημέρες. Το Σάββατο, ειδικότερα, παρευρεθήκαμε και σε ένα «αυθόρμητο» χάπενινγκ. Στο τέλος, λίγο πριν κλείσουν οι προβολείς, κι αφού ο Αισχύλος (στις «Ευμενίδες») έχει αποκαταστήσει τη Δικαιοσύνη και εγκαθιδρύσει τη Δημοκρατία, ανακοινώνοντας διά της Αθηνάς τη δημιουργία του Αρείου Πάγου, σε ένα «σύμφωνο ειρήνης» μεταξύ θεών και λαού, το αραβικό τραγούδι που αποδίδει μέλος του Χορού, τυλιγμένο σε ματωμένο ύφασμα, εκλαμβάνεται ως σύνθημα. Ετσι, μετά το αποθεωτικό χειροκρότημα στους συντελεστές (και ειδικότερα στον σκηνοθέτη), κάποιοι από το πάνω διάζωμα άρχισαν να φωνάζουν «Λευτεριά στην Παλαιστίνη». Ρυθμικά ακολούθησαν και άλλοι, ενώ και ο θίασος, επί της ορχήστρας, ένωσε κι εκείνος τη φωνή του.
Αμήχανη στιγμή, που υπερτόνισε κάτι το οποίο είχε γίνει περισσότερο από σαφές στην παράσταση: εμβόλιμες αναφορές στους πολέμους, με ήχους από ριπές όπλων, τον λαό που πληρώνει πάντα το τίμημα, τα χρηματιστήρια που κερδίζουν από τον ανθρώπινο πόνο.
Ο Θεόδωρος Τερζόπουλος με οδηγό τη θεατρικά δραστική και στρατηγικά διαυγή μετάφραση της Ελένης Βαροπούλου και με κορμό έναν (εξαιρετικά) εκπαιδευμένο, σαν ένα σώμα, Χορό, οικοδόμησε μια παράσταση στέρεη, υποβλητική, αισθητικά λιτή, με τους φωτισμούς και τα κοστούμια να δίνουν τον τόνο. Και, βέβαια, ηθοποιούς που, όπως η Σοφία Χιλλ (Κλυταιμνήστρα), γνωρίζουν και εξελίσσουν τον σκηνοθετικό κώδικά του.
Ο πρωταγωνιστής
Τα τρία μέρη της «Ορέστειας» («Αγαμέμνων», «Χοηφόροι» και «Ευμενίδες») είχαν την αναγνωρίσιμη και διεθνώς αναγνωρισμένη εικαστική σφραγίδα του δημιουργού. Ο 20μελής Χορός ήταν ο αναμφισβήτητος πρωταγωνιστής. Το μαύρο, το κόκκινο και το λευκό, η χρωματική παλέτα όχι μόνο της όψης της παράστασης αλλά και των συναισθηματικών διακυμάνσεων. Και βέβαια, προς οποιαδήποτε κατεύθυνση και αν κινήθηκε ο Θ. Τερζόπουλος, της σωματικότητας, της τελετουργίας, του ιαπωνικού θεάτρου ή του μοιρολογιού (με τη σπαρακτική φωνή της Εβελυν Ασουάντ / Κασσάνδρας, που καθήλωσε), τίποτα δεν εξείχε ως παράταιρο· ήταν όλες οι προσωπικές επιλογές και επιρροές αφομοιωμένες και ζυμωμένες σε ένα σύνολο ομοιογενές.
Χωρίς τη χρήση μικροφώνων ή βίντεο, η παράσταση συνδέθηκε άμεσα με τον χώρο αξιοποιώντας αυτό που απλόχερα προσφέρει: την εσωτερική σιωπή.
Χωρίς τη χρήση των παραμορφωτικών της φωνής μικροφώνων (ψείρες) ή βίντεο, η παράσταση συνδέθηκε άμεσα με τον χώρο της Επιδαύρου, αξιοποιώντας αυτό που απλόχερα προσφέρει: την εσωτερική σιωπή.
Η εμφάνιση του Φύλακα (Τάσος Δήμας), στην έναρξη, συμπύκνωνε ακριβώς αυτήν την αίσθηση.
«Ο μύθος της “Ορέστειας” είναι επικίνδυνος, ανήκει στον κόσμο του ανοίκειου και του παράξενου, προκαλεί τον τρόμο, επειδή αποκαλύπτει το απίθανο, το βίαιο και τους νόμους του βάθους που δεν μπορούν να δαμαστούν», σημειώνει ο σκηνοθέτης.
Τα σώματα του Χορού δονούνται σε μια συντεταγμένη χορογραφία της εκδίκησης, του θανάτου, του αίματος, της κάθαρσης, που δεν θα είναι η αναμενόμενη για τον μητροκτόνο Ορέστη. Η Κλυταιμνήστρα, τυλιγμένη με ένα συμπαγές λευκό ύφασμα –σαν από πεπιεσμένο χαρτί και σύρμα–, θυμίζει εικαστική εγκατάσταση· ανευλαβής, κυνική, σαρκάζει. Η κορυφαία στιγμή της αναγνώρισης των δύο αδελφών, Ηλέκτρας και Ορέστη, γίνεται με τους δύο ηθοποιούς να έρπουν ο ένας προς τον άλλον, ανάμεσα στον Χορό, μέσα σε ένα φωτιστικό ορθογώνιο που σχηματίζεται στο δάπεδο (θυμίζει και τάφο). Ο προκλητικός Αίγισθος (Δαυίδ Μαλτέζε) με λευκό κοστούμι και κόκκινη βεντάλια· η Αθηνά (Αγλαΐα Παππά) μοιάζει τυλιγμένη σε ένα κουκούλι, δίνει εντολή «συγκρατήστε τον λαό». Τα λευκά κομμάτια ύφασμα, που είτε σέρνει ο Χορός είτε στοιβάζονται γύρω από την ορχήστρα, έχουν σημάδια από αίμα.
Η πρωτότυπη μουσική σύνθεση του Παναγιώτη Βελιανίτη συμβάλλει καθοριστικά στην παράσταση. Στο πυκνό αίσθημα μιας χαίνουσας πληγής, που ίσως είναι και η απάντηση στο ερώτημα: «Γιατί η ευτυχία των ανθρώπων σε αόρατο ύφαλο πέφτει;».
