Ο απέραντος ωκεανός, οι σκληραγωγημένοι φαλαινοθήρες του «Πίκουοντ», ο μανιακός καπετάνιος τους, Εϊχαμπ, και το όχι ακριβώς σκοτεινό αντικείμενο του υπαρξιακού του πόθου: ένα τρομερό λευκό κήτος, που κάποτε του ακρωτηρίασε το πόδι και έκτοτε εκείνος το κυνηγά διψασμένος για εκδίκηση. Από τη σύνοψή του και μόνον, ο «Μόμπι Ντικ», το αριστούργημα του Χέρμαν Μέλβιλ (1819-1891), μοιάζει να τροφοδοτεί τη φαντασία με εικόνες που προκαλούν δέος. Δεν είναι λοιπόν παράξενο το γεγονός ότι ενώ το μυθιστόρημα αγνοήθηκε όταν κυκλοφόρησε το 1851, η αύξηση της δημοφιλίας του ήρθε και με τη βοήθεια των εικονογραφήσεων που άρχισαν να το συνοδεύουν, όταν επανεκτιμήθηκε από τους κριτικούς, εκατό χρόνια μετά τη γέννηση του συγγραφέα του.
Αυτό τουλάχιστον υποστηρίζει η έκθεση «Draw Me Ishmael: The Book Arts of Moby Dick», που με τον τίτλο της παραφράζει την εμβληματική εναρκτήρια φράση του μυθιστορήματος («Call me Ishmael» – «Λέγε με Ισμαήλ»), ενώ με το μότο της υπογραμμίζει και μία ακόμη ιδιαιτερότητα της εκδοτικής ιστορίας του βιβλίου: «Από όλα τα αμερικανικά μυθιστορήματα», διαβάζει κανείς στην ιστοσελίδα του μουσείου Peabody Essex της Μασαχουσέτης, «ο “Μόμπι Ντικ” του Χέρμαν Μέλβιλ είναι εκείνο που έχει απεικονιστεί με τον πλέον αδιάκοπο τρόπο».
Πηγή έμπνευσης
Προερχόμενα στην πλειονότητά τους από τη συλλογή του μουσείου (το οποίο βρίσκεται στο παραθαλάσσιο Σάλεμ, διάσημο και για τις δίκες μαγισσών που διεξήχθηκαν το 1692), τα εκθέματα περιλαμβάνουν την πρώτη έγχρωμη έκδοση του «Μόμπι Ντικ» (1923) με εικόνες του Μιντ Σέφερ, καθώς και μία από το 1930, με 280 ξυλογραφίες του ζωγράφου Ρόκγουελ Κεντ, που είχαν κάνει τον υπεύθυνο σχεδιασμού του οίκου Lakeside Press να αναφωνήσει πως πρόκειται για το βιβλίο «με την πιο σημαντική εικονογράφηση που έγινε ποτέ στην Αμερική». Υπάρχει μια έκδοση του 1948 με μινιμαλιστικές εικόνες του Αμερικανού ζωγράφου Αλεξ Κατζ, αλλά και μία του 1975 με τη φανταχτερή εικονογράφηση του Λερόι Νέιμαν και με πρόλογο του Ζακ Ιβ Κουστό. Μέχρι τον Ιανουάριο του 2026, περίπου 30 εκδόσεις θα παρουσιάζονται στην έκθεση, από τις συνολικά 130 που, σύμφωνα με το μουσείο, έχουν κυκλοφορήσει σε Ευρώπη και Αμερική.
Εκτίθενται επίσης χάρτες που συγκρίνουν τη διαδρομή του μυθιστορηματικού «Πίκουοντ» με εκείνη που ακολούθησε το «Ακουσνετ», στο οποίο ο Χέρμαν Μέλβιλ έζησε ο ίδιος ως φαλαινοθήρας για 18 μήνες.
Παρουσιάζονται ακόμη και σχέδια από τα ημερολόγια του «Ακουσνετ», καθώς και μια έκδοση του 1821 για ένα αμερικανικό φαλαινοθηρικό που βυθίστηκε από μια φάλαινα-φυσητήρα και επηρέασε επίσης τον Μέλβιλ. Τα πιο ιδιαίτερα εκθέματα δεν λείπουν: ένα μεξικανικό κόμικ του 1957 που συνοψίζει την ιστορία με απλό τρόπο, αλλά και ένα αμερικανικό του 2008, που την αναμειγνύει με εκείνη του… Χοκ Φιν και ονομάζεται «Huckleberry Dick». Σε έναν σκληρόδετο τόμο του 2023, τέλος, το λευκό, ρυτιδιασμένο δέρμα του εξωφύλλου περιβάλλει ένα κανονικό γυάλινο μάτι, που κάνει το βιβλίο να μοιάζει ζωντανό.
«O “Μόμπι Ντικ” είναι σαν ένα πλούσιο υφαντό που απεικονίζει ιδέες και έννοιες για τη θέση της ανθρωπότητας στον κόσμο», έλεγε στο Artnet.com ο επιμελητής της έκθεσης, Νταν Λίπκαν. «Κάθε γενιά», συνέχιζε, «επιλέγει διαφορετικές πτυχές του μυθιστορήματος, προκειμένου να τις συνδέσει με τις αντιλήψεις της εποχής της».
