«Το σπίτι αυτό ήταν το Αλλο, συμβόλιζε το ανοίκειο», λέει ο Χριστόφορος Μαρίνος, και είναι πολύ ενδιαφέρον πώς το Αρχοντικό Χρυσανθόπουλου, στον Πύργο Κύμης, επιβάλλει την παρουσία του στον λόγο του ιστορικού τέχνης.
Αφορμή της συζήτησής μας είναι τα αυριανά εγκαίνια της ομαδικής εικαστικής έκθεσης «Η εσωτερική πλευρά του ανέμου», την οποία επιμελείται. Ο Χριστόφορος Μαρίνος είναι Ευβοιώτης και μεγάλωσε στην Κύμη. Ξέρει λοιπόν το αρχοντικό από παιδί. «Αυτό το σπίτι, με τα σφαλιστά παράθυρα, μας παρακολουθούσε. Είχε μάτια και αυτιά. Στο εξωτερικό του έφερε διακοσμητικά γλυπτά αποτροπαϊκού χαρακτήρα: μια λεοντοκεφαλή στην πλευρά που βλέπει στην ανατολή, προς τη θάλασσα του Αιγαίου, κι έναν αετό που μάχεται ένα φίδι στην πλευρά που βλέπει στη δύση, προς τα Κοτύλαια Ορη. Ηταν εκεί για να διώχνουν τα κακά πνεύματα, αλλά και για να καθιστούν σαφές στα αδιάκριτα βλέμματα ότι αυτό το μεγαλοπρεπές σπίτι είναι διαφορετικό», λέει ο ίδιος.
Διηγείται ότι σε αυτό το σπίτι, χτισμένο δίπλα στη Μεγάλη Εκκλησία του χωριού, ζούσαν ένας ράφτης, ο Αντωνάκης, και τρεις αδελφές. Ο ψηλόλιγνος ηλικιωμένος άνδρας, πάντα καλοντυμένος, ήταν παντρεμένος με μία από τις αδελφές Χρυσανθοπούλου και υπήρξε ο μόνος που έβλεπαν οι συμπολίτες του στη διάρκεια της ημέρας. Εβγαινε έξω για να ψωνίσει τα απαραίτητα, ενώ οι τρεις γυναίκες σπανίως ξεμυτούσαν από το σπίτι γιατί κεντούσαν νυχθημερόν. «Περιβεβλημένο με μια αύρα μυστηρίου, το σπίτι αυτό κέντριζε τη φαντασία μας. Το όλο σκηνικό θύμιζε θεατρικό του Τσέχωφ», σχολιάζει. «Μας είχαν πείσει ότι εδώ υπήρχαν φαντάσματα. Ακούγαμε ιστορίες για παράξενες τοιχογραφίες, για ένα απύθμενο πηγάδι, για λαβυρινθώδη κελάρια, για ένα ξύλινο τραπεζάκι –χωρίς πρόκες– που χρησιμοποιούσαν για να επικοινωνούν με τα πνεύματα των νεκρών. Ο Αντωνάκης φορούσε πάντα μακρυμάνικα πουκάμισα για να μη φαίνονται τα σημάδια από τα φτερά που έβγαζε τη νύχτα για να πετάει πάνω από τον Πύργο και τα γειτονικά χωριά».
Ακούγοντάς τον να μιλάει ενώ βρίσκεται στην Εύβοια προετοιμάζοντας την έκθεση, σκέφτομαι πως δεν υπάρχει καλύτερος χώρος για να φιλοξενηθεί μια έκθεση σύγχρονης τέχνης παρά εκείνος που μικροί θεωρούσαμε ότι είναι στοιχειωμένος, ένας τόπος που τρέφεται από το φαντασιακό.
«Περιβεβλημένο με μια αύρα μυστηρίου, το σπίτι αυτό κέντριζε τη φαντασία μας», λέει ο επιμελητής Χριστόφορος Μαρίνος.
70 έργα τέχνης
Το Αρχοντικό Χρυσανθόπουλου αποτελεί πλέον παράρτημα του Λαογραφικού Μουσείου Κύμης και με πρωτοβουλία των τοπικών αρχών θα φιλοξενήσει μια από τις μεγαλύτερες εικαστικές εκθέσεις που έχουν γίνει ποτέ στην Εύβοια. Η θεματική της «Εσωτερικής πλευράς του ανέμου» περιστρέφεται γύρω από τη χειροτεχνία, ή αλλιώς χειρωναξία, δίνοντας έμφαση στην υλικότητα και στο χειροποίητο αντικείμενο. Στους δύο ορόφους του σπιτιού φιλοξενούνται περισσότερα από 70 έργα τέχνης από 42 καλλιτέχνιδες και καλλιτέχνες, τα οποία συνομιλούν με την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα του κτιρίου, την αρχιτεκτονική του και τις εντυπωσιακές τοιχογραφίες του λαϊκού καλλιτέχνη του 19ου αιώνα Σωτήρη Χρυσανθόπουλου. Γεννημένος στη Βερσοβά (σημερινό Χρυσάνθιο) του Νομού Αχαΐας, εγκαταστάθηκε στην Κύμη στα μέσα του 19ου αιώνα. Παντρεύτηκε τη Μαρία Θαλασσινού και έχτισε τη διώροφη κατοικία τους στο χωριό Πύργος, τον τόπο καταγωγής της γυναίκας του. Δίπλα στο σπίτι του, με τις πέτρες του οχυρωματικού ενετικού πύργου, έχτισε τον ναό της Γέννησης της Θεοτόκου. Αυτοδίδακτος τεχνίτης, ασχολήθηκε με την αγιογραφία, τη ζωγραφική, τη γλυπτική, την ξυλογλυπτική, ενώ εκτελούσε και χρέη γιατρού. Διακόσμησε το αρχοντικό του με τοιχογραφίες, προσωπογραφίες του ιδίου και των μελών της οικογένειάς του, κατασκεύασε τα έπιπλα του σπιτιού, τις πόρτες, τα ταβάνια, το πηγάδι της αυλής και μια σειρά από γλυπτά που κοσμούν τους εξωτερικούς τοίχους. Πέθανε γύρω στο 1900.
Σεβόμενη τη χειροποίητη κληρονομιά του Χρυσανθόπουλου, η έκθεση περιλαμβάνει έργα αυτοδίδακτων καλλιτεχνών, όπως ταπισερί του Στάθη Κατσαρέλη και μία φορητή εικόνα του λαϊκού ζωγράφου Αθανάσιου Παγώνη. Μέσα από τη συμμετοχή του αρχιτέκτονα Διονύση Σοτοβίκη επιχειρείται ένας διάλογος με τον Αλέξανδρο Ροδάκη και το περίφημο σπίτι του στον Μεσαγρό Αίγινας. Επιπλέον, σύγχρονες καλλιτέχνιδες, όπως η Πέννυ Γκέκα, η Ρία Δάμα, η Χριστίνα Μήτρεντσε και η Σοφία Σιμάκη, έχουν φιλοτεχνήσει έργα ειδικά για την έκθεση. Καθώς το παρόν συνυφαίνεται με το παρελθόν, το έργο της σημαντικής κεραμίστριας Μαρίας Βογιατζόγλου συναντά τις ταπισερί της Νίκης Καναγκίνη, και συγχρόνως αναδεικνύεται το ζωγραφικό έργο του μοναχού Νικόδημου και του αρχιτέκτονα Τάκη Τερζόπουλου. Ιδιαίτερη παρουσία στην έκθεση έχει η ομάδα ΑΦΗ.
Διάρκεια έως 25/8.
