Σας προτείνω έναν περίπατο εξερεύνησης στα στενά των Κάτω Πατησίων. Είναι μια βόλτα γνωριμίας σε μια γειτονιά λίγο γνωστή σε όσους δεν έχουν σχέσεις με την περιοχή, που διατηρεί κάποια χαρακτηριστικά πολύ χρήσιμα για να σκεφτεί κανείς πάνω στη συνολική αθηναϊκή συνθήκη. Πάνω απ’ όλα όμως είναι μια εξερεύνηση που δίνει ευχαρίστηση σε όσους θέλουν να συνδεθούν με μορφές κατοίκησης του παρελθόντος και να παρατηρήσουν την εξέλιξη μιας παλιάς γειτονιάς. Από τον σταθμό του ηλεκτρικού στα Κάτω Πατήσια κινούμαστε προς την οδό Ψαρουδάκη που θα είναι ο βασικός κορμός της περιήγησης.
Δύο πράγματα με εντυπωσιάζουν πιο πολύ σε αυτήν τη γλυκιά και ήρεμη γειτονιά. Πρώτον, τα παλιά σπίτια από την περίοδο 1930-1955, μονώροφα και διώροφα. Και δεύτερον, οι αυλές που βρίσκονται στο πλάι ή πίσω από τα σπίτια αυτά, πολλές από τις οποίες είναι κατάφυτες και γεννούν αισθήματα ευφορίας. Τίποτε επιτηδευμένο δεν υπάρχει σε αυτή τη συνοικία, τίποτε δεν κραυγάζει, υπάρχει μέτρο και ηρεμία. Αναπόφευκτα αναλογίζεται ο στοχαστικός περιπατητής τι θα είχαμε στα χέρια μας αν δεν γκρεμίζονταν τόσες μονοκατοικίες και δεν σκεπάζονταν με τσιμέντο τόσες αυλές. Αυτό είναι το θέμα που έρχεται στον νου αυτήν την εποχή με τις υψηλές θερμοκρασίες και την ασφυκτική κατάσταση που δημιουργείται στην Αθήνα.
Από την οδό Ψαρουδάκη μπορούμε να κινηθούμε προς τα κάτω έως την Παρασκευοπούλου και τη Στρατηγού Δαγκλή. Θα περάσουμε 4-5 στενά και μπορούμε να κινηθούμε και παράλληλα προς τις οδούς Κριτοβουλίδου και Καπετάν-Λαχανά. Αυτά ως προς ένα γενικό περίγραμμα, γιατί ζητούμενο παραμένει πάντα η αυθόρμητη λοξοδρόμηση πάνω σε έναν καμβά που δίνει ένα πλαίσιο κινήσεων. Αυτές οι αστικές περιπλανήσεις βασίζονται πάντα στο στοιχείο της έκπληξης και του αιφνιδιασμού.
Η οδός Ψαρουδάκη αρχίζει ακριβώς στον σταθμό των Κάτω Πατησίων και μετά τη Ναυάρχου Βότση, όπου υπάρχει στη γωνία ένα μονώροφο σπίτι, βλέπουμε αριστερά και δεξιά δύο μεγάλες, αλλά τριώροφες, πολυκατοικίες της περιόδου 1959-1963, συμπαθητικές και αθηναϊκές. Ηδη, όμως, μυριζόμαστε στον αέρα ότι επιζούν πιο κάτω, σκόρπια και ολόγυρα, οι τελευταίες μονοκατοικίες των Κάτω Πατησίων. Κάποιες είναι κατοικημένες και φροντισμένες, οι πιο πολλές όμως έχουν εγκαταλειφθεί και ίσως να εξαφανιστούν σε λίγο καιρό.
Στη γωνία Ζυμπρακάκη και Ψαρουδάκη, δεξιά, θα δείτε μια τέτοια όμορφη ισόγεια μονοκατοικία με αυλή πίσω από φουντωτές και υγιείς νεραντζιές. Οσο περπατάει κανείς αρχίζει και νιώθει την αύρα της γειτονιάς και μπορεί να φανταστεί όλα αυτά τα σπίτια και τα σπιτάκια, σε αυτούς τους δρόμους που όταν είχαν μονοκατοικίες έφερναν όλο το φως μέσα στα δωμάτια και στις αυλές. Τα σπίτια των Κάτω Πατησίων είναι τα περισσότερα κυβιστικά, απλά μοντέρνα μιας συνοικιακής ευχάριστης αισθητικής, χωρίς διακοσμήσεις, όπως ήταν η οικοδομική πρακτική σε πολλές γειτονιές από το 1930 έως το 1955. Αυτά τα σπίτια είχαν συμπαθητικές ανέσεις και κυρίως είχαν αυλές.
Αν προχωρήσετε την Ψαρουδάκη θα δείτε ότι στη γωνία με την οδό Δημακοπούλου αρχίζει μια ενότητα τριών μονοκατοικιών που σε συνδυασμό με το μεγάλο, μεσοπολεμικό σπίτι απέναντι (Ψαρουδάκη 22) σχηματίζουν ένα αστικό σύνολο με κύριο χαρακτηριστικό τις κατάφυτες αυλές. Θηριώδεις μπουκαμβίλιες, γιασεμιά χιώτικα και ελαιόδεντρα γεννούν ένα μικρό οικοσύστημα. Πιο κάτω, στην άλλη γωνία με την οδό Σημαντήρα, άλλες μονοκατοικίες επιβιώνουν ακόμη, όλες στο ίδιο ύφος και όλες με αυλές. Πόσα θα είχε να κερδίσει η Αθήνα αν είχε διασώσει τη μικροκλίμακα στις παλιές συνοικίες; Κλεφτές ματιές στις κατάφυτες αυλές φανερώνουν έναν κόσμο που έχουμε ήδη χάσει.
