Ενα αγόρι που θέλει να γίνει κορίτσι και φέρεται ως τέτοιο. Ενα «αγορίτσι», που ντροπιάζει τους γονείς του, εξορίζεται από το σπίτι και εκδίδεται σε αξιοσέβαστα πρόσωπα της υψηλής κοινωνίας. Ονειρό του, «η μαχαιριά που τη γυναίκα μέσα από τον άντρα ελευθερώνει»: η διαδικασία αλλαγής φύλου. Εχει όμως και μια βαθύτερη επιθυμία ο Μανώλης, ο πρωταγωνιστής της νουβέλας «Μαμά, εγώ δεν είμαι εγώ» (εκδ. Λιβάνη) του Κώστα Γανωτή. «Να συμφιλιωθεί η ψυχή του με το σώμα του», λέει στην «Κ» ο συγγραφέας που πρόσφατα βρέθηκε στο 3ο Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων «και αυτό που είναι, να γίνει αποδεκτό από την κοινωνία. Οχι με την έννοια της συγκατάβασης, αλλά ως μη θέμα, ως μη πρόβλημα. Είναι ένας από εμάς. Γιατί εμείς είμαστε διαφορετικοί;».
Η επιθυμία του Μανώλη να γίνει Μάγδα συναντά τη χλεύη και τις εξουσιαστικές συμπεριφορές του περίγυρού του, αλλά ενίοτε και την υποστήριξη, ίσως και τον έρωτα. Γνώρισε αρκετούς τέτοιους ανθρώπους ο Κώστας Γανωτής στη διάρκεια της περιπλάνησής του στις μουσικές πίστες, τις οποίες εγκατέλειψε μεν το 1992, παραμένοντας όμως στη δισκογραφία (με δικά του τραγούδια, με μελοποιήσεις στίχων των Καβάφη, Καρούζου, Ρίτσου, Δημουλά, με συνεργασίες με την Ελευθερία Αρβανιτάκη, την Αλκηστι Πρωτοψάλτη κ.ά.), εμπλουτίζοντας την εργογραφία του και με πεζογραφήματα όπως «Ευδαίμων Κοντοθώρης» και «Περιμένοντας τον Λάκη Ρα» (εκδ. του Εικοστού Πρώτου). «Συνυπήρχα με ανθρώπους που είχαν αυτήν την “ιδιαιτερότητα”, την οποία όμως δεν έβλεπα ως τέτοια, αλλά ως το ιερό δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού και της αυτοδιάθεσης», λέει ο Κώστας Γανωτής. «Είδα την αγωνία και τον αγώνα τους να υπάρξουν στην πίστα επάνω, τα χρόνια εκείνα. Και αυτό με συγκλόνιζε».
Να συμφιλιωθεί η ψυχή με το σώμα και αυτό που είναι, να γίνει αποδεκτό από την κοινωνία. Οχι με την έννοια της συγκατάβασης, αλλά ως μη θέμα, ως μη πρόβλημα.
Ολα είναι ένα
Η λέξη-κλειδί εδώ είναι βέβαια η «διαφορετικότητα». Η οποία όμως μοιάζει να προϋποθέτει ως μονάδα μέτρησης την «κανονικότητα», σωστά; «Για μένα, όλα μία κανονικότητα είναι», λέει ο Κώστας Γανωτής και εξηγεί: «Αν ανέβεις σε μια κορυφή, μήνα Μάη και κοιτάξεις κάτω, στον κάμπο, θα δεις μια ποικιλία χρωμάτων και σχημάτων, αλλά και μια σπουδαία αρμονία. Είναι όλα ένα. Και συναποτελούν αυτό που ονομάζουμε αρμονική συνύπαρξη, κοινωνικότητα. Στο ίδιο χώμα ζουν και αναπνέουν και τα ρόδα και οι παπαρούνες και τα ζιζάνια – το καλύτερο λίπασμα μάλιστα για τα ρόδα είναι η κοπριά. Οταν κατέβεις και περπατήσεις μέσα τους, αν δεν έχεις κρατήσει την αίσθηση που είχες από ψηλά, τότε, ναι, θα βρεις και σκάρτα πράγματα. Ομως η κανονικότητα είναι για εμένα αυτό, η οπτική από μια κορυφή ενός βουνού, μήνα Μάη, στην πεδιάδα».
Στο τέλος της ιστορίας του «Μαμά, εγώ δεν είμαι εγώ», όταν πια ο Μανώλης έχει μεταμορφωθεί σε Μάγδα, τα πράγματα δεν εξελίσσονται ακριβώς ειδυλλιακά – όχι τουλάχιστον όπως τα υπολόγιζε. Διαπιστώνει μάλιστα ότι «…είναι άλλο να κυνηγάς το όνειρο και άλλο να το ζεις», ότι «παραξενεύει η μοίρα, αλλάζει ο καιρός, όταν ο στόχος της ζωής κατακτιέται». Το παλιό ερώτημα που τίθεται εδώ, ίσως είναι: «…τα πόδια μας, τις πράξεις μας, η μοίρα οδηγεί ή εμείς πάμε γυρεύοντας, χωρίς να το γνωρίζουμε, της μοίρας την πόρτα και χτυπάμε;». Επιχειρώντας μια απάντηση, ο Κώστας Γανωτής λέει ότι το «ανείδωτο» ελλοχεύει σε κάθε άνθρωπο. «Ευτυχώς, γιατί είναι κινητήριος δύναμη», προσθέτει και διευκρινίζει: «Με το που κατακτάμε μια κορυφή, με το που ανοίγουμε ένα παράθυρο μέσα μας, αμέσως ανοίγει ένα δεύτερο. Στο “αγορίτσι” αυτό, ελλοχεύει το ανεκπλήρωτο, που είναι το ζητούμενο του έρωτα. Ο οποίος δεν αναγνωρίζει σάρκα. Οταν σου προκύψει συναισθηματικά, γίνεσαι ο Αλλος. Είναι σχεδόν θάνατος, αλλά και λύτρωση ταυτόχρονα. Σε κάθε άνθρωπο, το ανεκπλήρωτο είναι μια ανάγκη που δεν προσδιορίζεται, παρά μόνο μέσω ενός πάθους που λειτουργεί σαν ενεργούμενό της: του πάθους να διερευνήσω τα του οίκου μου, με την έννοια της αυτογνωσίας για το τι μπορώ και τι είμαι».
Και τι γίνεται με τα ενεργούμενα της εξουσίας; Μπορεί ένα «αγορίτσι» –ή οποιοσδήποτε άλλος– διαρκώς να τα αψηφά, όπως συνιστά στη Μάγδα μια πιο έμπειρη φίλη της; «”Τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και τα του εαυτού τω εαυτώ”», παραφράζει το Ευαγγέλιο ο Κώστας Γανωτής. «Σε ένα πλαίσιο συμβίωσης», συνεχίζει, «υπάρχουν και υποχρεώσεις. Η επιθυμία του ενός δεν πρέπει να ενοχλεί τα δικαιώματα του άλλου. Αλλά η επιθυμία του Μανώλη να γίνει Μάγδα ποιον ενοχλεί; Την υποκρισία, τη στείρα αντίληψη μιας μηχανιστικής ζωής».
Τρυφερή αλλά και σκληρή, φροντισμένη αλλά και ωμή, εμπλουτισμένη με λίγα καλιαρντά, η γλώσσα του «Μαμά, εγώ δεν είμαι εγώ» διαθέτει και μερικές συντακτικές αντιστροφές που θυμίζουν στίχους τραγουδιών. «Ετσι μου προκύπτει. Με ενδιαφέρει απλώς αυτό που γράφω να με καλύπτει σαν αναγνώστη, να μου δημιουργεί εκείνη τη στιγμή έναν κόσμο», λέει ο συγγραφέας και αναφέρει ως επιρροές του τον Παπαδιαμάντη, τον Καβάφη, αλλά και τον Κίρκεγκορ. «Δεν γράφω με το γάντι», καταλήγει, «αλλά όπως νιώθω. Γίνομαι νοερά ο ήρωας εκείνη τη στιγμή, είναι σαν βίωμα. Είναι η φευγάλα μου. Και επειδή δεν είμαστε μονοσήμαντα όντα, έχουμε και άλλες πλευρές. Που καλό είναι να σκύψουμε και να τις δούμε στα ένδον του ουρανού μας».
