Αυτή η φωτοκάρτα από τη δεκαετία του 1930 μάς δείχνει μια συντροφιά επισκεπτών στην Αθήνα δίπλα στην αθέατη Πύλη του Αδριανού. Πίσω τους είναι η λεωφόρος Αμαλίας. Είναι ένα συνηθισμένο κάδρο εποχής ακριβώς από αυτή τη θέση. Πιθανότατα υπήρχε εκεί ένας πλανόδιος φωτογράφος με τρίποδο και τραβούσε τους τουρίστες και τους περαστικούς καθ’ οδόν προς τους Στύλους του Ολυμπίου Διός. Αλλωστε στην πίσω όψη της φωτογραφίας αναγράφεται στα αγγλικά πως προς τα εκεί ακριβώς κατευθύνονταν και ήταν Σάββατο 26 Μαρτίου. Τέτοια μέρα μπορεί να ήταν το 1938.
Ηταν μέρες που οι ξένοι επισκέπτες στην Αθήνα δεν ήταν πολλοί. Είχε βεβαίως αρχίσει τότε, στον Μεσοπόλεμο, μια προσπάθεια τόσο από το κράτος όσο και από τον ιδιωτικό τομέα να αναπτυχθεί ο τουρισμός. Η Nelly’s άρχιζε να φωτογραφίζει την Ελλάδα, στην Αθήνα είχε χτιστεί το «Ακροπόλ Παλάς» στην Πατησίων, η «Μεγάλη Βρεταννία» είχε ολοκληρώσει τις επεκτάσεις της και σχεδίαζε από πολύ νωρίς και νέο ξενοδοχείο και ανάπτυξη ιαματικού τουρισμού σε όλη την Ελλάδα, αλλά αυτά δεν προχώρησαν τότε.
Ετσι ήταν η Αθήνα εκείνα τα χρόνια, ένα κράμα αστικής καινοτομίας, μικροαστικού καθωσπρεπισμού και λαϊκής ζωής. Οι ξένοι επισκέπτες στην Αθήνα της φωτογραφίας μας θα είχαν περπατήσει στο Σύνταγμα και στην Πλάκα, θα είχαν βγάλει φωτογραφίες, θα είχαν αγοράσει καρτ ποστάλ από τα χαρτοπωλεία του κέντρου και θα είχαν καθίσει σε ένα ζαχαροπλαστείο να τις γράψουν και να τις στείλουν στην πατρίδα τους. Θα έβλεπαν το πλήθος να περνάει.
Στη φωτογραφία διακρίνεται το τμήμα της λεωφόρου Αμαλίας ανάμεσα στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου και στη Λυσικράτους. Αναγνωρίζουμε, βεβαίως, το μέγαρο Ορφανίδη του αρχιτέκτονα Αναστασίου Μεταξά, γνωστό τα τελευταία χρόνια ως στέγη της Ωνασείου Βιβλιοθήκης. Αυτό το αρχοντικό νεοκλασικό μέγαρο, χτισμένο λίγο μετά το 1900, ανήκε στην ευρύτερη οικογένεια μεγαλοαστικών οικιών που σχημάτιζαν μέτωπο στην Αμαλίας, αν και αυτό ήταν ξέχωρο, προς την Πλάκα. Ηταν ένα έργο ώριμης γραφής, με αστική αυτοπεποίθηση.
Δίπλα του, τα μικρότερα διώροφα σπίτια που βλέπουμε στη φωτογραφία κατεδαφίστηκαν στα τέλη της δεκαετίας του ’60 και αντικαταστάθηκαν από κτίρια γραφείων. Σαν να διαγράφηκαν από τη μνήμη της πόλης.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όμως, έχει το διπλανό οικόπεδο, που συναντά τη γωνία με την οδό Λυσικράτους. Υπάρχει ακόμη μια χαμηλή μάντρα δίπλα στο διώροφο νεοκλασικό, που δεν φαίνεται, όπου είχε αρχικά στεγαστεί η Ευαγγελική Εκκλησία. Εκεί, σε αυτό το οικόπεδο χτίστηκε στη δεκαετία του ’50 το καλλιμάρμαρο κτίριο και ο ναός της Ευαγγελικής Εκκλησίας, που αποτελεί αναγνωρίσιμο σημείο αναφοράς του νεότερου αστικού περιβάλλοντος της Πύλης του Αδριανού.
Ηταν πάντα ένα όριο αυτό το σημείο, ανάμεσα στην πόλη του Θησέα και στην πόλη του Αδριανού. Πιο κάτω ήταν τα παριλίσια πεδία, με τη βλάστησή τους. Στα ρωμαϊκά χρόνια με επαύλεις, στην Αθήνα του 1900 γεμάτη κέντρα και κεντράκια, με αρτίστες της σειράς, ορισμένες ιδιαίτερα δημοφιλείς και ξεχωριστές, με ρεματιές και κακόφημα σημεία. Πιο πάνω το Βατραχονήσι, ολόγυρα χέρσα οικόπεδα με μικρά σπίτια. Ανεμόμυλος υπήρχε ακόμη στο Μετς.
Μέσα στην αύρα όλης αυτής της αθηναϊκής στρωματογραφίας περπατούν οι επισκέπτες της Αθήνας του 1938, όπως τους απαθανάτισε ο πλανόδιος φωτογράφος. Περπατούν μέσα στους δρόμους της Ιστορίας, αλλά η σκέψη τους είναι στην επόμενη στιγμή, στην περιήγησή τους στο Ολυμπιείον, στις τελευταίες μέρες που θα περάσουν στην Αθήνα… Πόσα θα άλλαζαν σε λίγα χρόνια…
