Ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης, από τις πιο ιδιαίτερες λογοτεχνικές μορφές της Κέρκυρας, ένας συγγραφέας «κοινωνιστής» και ιδεαλιστής, ηθογράφος στον βαθμό που η ηθογραφία υπηρετούσε το αίσθημα και τις μεγάλες ιδέες, δημοτικιστής συνειδητός και καινοτόμος, ρίχνει από πέρυσι μια σκιά μεγάλη στην πνευματική ζωή. Το 2023 ήταν η επέτειος των 100 χρόνων από τον πρόωρο θάνατό του και η Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας οργάνωσε επετειακές εκδηλώσεις (καθώς ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης υπήρξε ιδρυτικό μέλος της) και την έκθεση με οικογενειακά κειμήλια και αρχειακά τεκμήρια.
Ως συνέχεια και προέκταση της επετείου, μια νέα έκδοση –συνεργασία της Αναγνωστικής Εταιρίας Κερκύρας και των εκδόσεων Κείμενα– συγκεντρώνει «Διηγήματα» με τον υπότιτλο «Κορφιάτικες ιστορίες». Μία ακόμη επέτειος, αυτή των 100 χρόνων από τον θάνατο του επίσης Κερκυραίου χαράκτη, συνεργάτη και συγγενή του Θεοτόκη, Μάρκου Ζαβιτζιάνου, βαθαίνει την προσέγγιση σε αυτόν τον κόσμο. Είκοσι χαρακτικά του Ζαβιτζιάνου κοσμούν την έκδοση.
«Ο πατέρας μου, Φίλιππος Βλάχος, ανέσυρε το έργο του Θεοτόκη από τη λήθη και έβαλε στόχο ζωής να το αναδείξει», λέει ο Φοίβος Βλάχος, ο οποίος ως εκδότης έχει αναβιώσει και έχει δώσει νέα πνοή στις εκδόσεις Κείμενα. «Μέχρι το 1969 που εξέδωσε την “Τιμή και το χρήμα” (ο πρώτος τίτλος των εκδόσεων Κείμενα), οι περισσότεροι αγνοούσαν τα βιβλία του».
Η νέα συγκεντρωτική έκδοση, την οποία συντόνισε ο επιστημονικός διευθυντής της Αναγνωστικής Εταιρίας, Δημήτρης Ζυμάρης, φέρνει νέα συνοδευτικά κείμενα καθώς και τη φιλολογική επιμέλεια του Ανδρέα Ανδρέου. Μας συνδέει με προγενέστερους μελετητές του Θεοτόκη (δημοσιεύεται κείμενο του Γιάννη Δάλλα) αλλά και με τους απογόνους του συγγραφέα: «Για την οικογένειά μας, το αρχείο Κωνσταντίνου Θεοτόκη είναι ένα κομμάτι της ζωής μας. Με αυτό μεγαλώσαμε», λέει ο Δημήτρης Θεοτόκης, του οποίου ο παππούς (Δημήτριος-Θεμιστοκλής Θεοτόκης, διοικητής μεραρχίας στη Μικρασιατική Εκστρατεία) ήταν αδελφός του συγγραφέα.
Ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης, γεννημένος το 1872, ήταν αριστοκρατικής καταγωγής και άνθρωπος βαθιάς παιδείας. Μιλούσε πολλές γλώσσες και μετέφραζε επίσης συστηματικά (Σαίξπηρ, Γκαίτε) και είχε γνώση των νέων ιδεών που άλλαζαν την Ευρώπη. Τα πιο γνωστά έργα του ήταν οι νουβέλες «Η τιμή και το χρήμα» και «Κατάδικος» καθώς και το μυθιστόρημα «Οι σκλάβοι στα δεσμά τους».
Για την καλλιέργεια του ενδιαφέροντος για το έργο του Θεοτόκη, καθοριστική είχε υπάρξει η σωστική πρωτοβουλία του Φίλιππου Βλάχου. «Διέσωσε ένα μεγάλο μέρος των χειρογράφων τα οποία βρέθηκαν σε πολύ κακή κατάσταση σε μια αποθήκη αθηναϊκής πολυκατοικίας και με δικά του έξοδα τα αποκατέστησε», λέει ο Φοίβος Βλάχος. «Επισκέφθηκε πολλές φορές το αρχοντικό της οικογένειας Θεοτόκη στους Καρουσάδες, ερευνώντας το αρχείο και τα χειρόγραφα εκεί, συλλέγοντας ταυτόχρονα τα λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής και τις πρώτες εκδόσεις των έργων. Συνέταξε τα γλωσσάρια που συνόδεψαν κάθε έκδοση και τα οποία έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην κατανόηση της ντοπιολαλιάς και της γλώσσας και του ρυθμού του Θεοτόκη και υπέγραψε τη φιλολογική επιμέλεια σε κάθε βιβλίο». Στην τρέχουσα έκδοση με τα «Διηγήματα» περιλαμβάνεται επίσης το γλωσσάρι του Φίλιππου Βλάχου.
«Ετσι κατάφερε μέχρι τον θάνατό του, το 1989, να εκδώσει το μεγαλύτερο μέρος του συγγραφικού και μεταφραστικού έργου του Θεοτόκη καθιερώνοντάς τον ως έναν από τους σημαντικότερους Ελληνες πεζογράφους», επισημαίνει ο Φοίβος Βλάχος, που μας έδωσε μια ακόμη θαυμάσια και από αισθητικής απόψεως έκδοση. Περιλαμβάνονται επίσης κείμενα του προέδρου της Αναγνωστικής Εταιρίας, Θανάση Μακρή, του επιμελητή Ανδρέα Ανδρέου, του συγγραφέα Κωνσταντίνου Λιντοβόη, του ψυχιάτρου Νάσου Μαρτίνου και της Μαρίας Παπασωτηρίου (επιμελήτρια Εθνικής Πινακοθήκης – Παράρτημα Κερκύρας).
