«H κυρία Παπασπύρου είναι 85 χρονών και κάνει ακόμα υπέροχες κατασκευές από άχρηστα αντικείμενα. […] Λίγο πιο πέρα υπάρχει μία ακρίδα, μία μεγάλη ακρίδα. […] Κοιτάζει με απόγνωση μέσα τους ανθρώπους. […] Απέναντι, ένα πληγωμένο ελάφι δεμένο στην πλώρη ενός πλοίου. Οπως παλιά βάζανε γοργόνες, τώρα βάλανε ένα (αληθινό) ελάφι».
Η Θεοδώρα, που σημείωσε τα παραπάνω σχόλια στο ημερολόγιό της, αλλά και τα υπόλοιπα παιδιά που επισκέφθηκαν την ομαδική έκθεση «+ΘΛΙΨΙΣ» στην Ιερά Μονή Ουρσουλινών στην Τήνο συμμετείχαν στο εργαστήριο δημιουργικής γραφής που διοργανώθηκε στο παράλληλο πρόγραμμα. Χάρη στο βλέμμα τους η σύγχρονη τέχνη απαλλάσσεται από νοητικά, θεωρητικά σχήματα και μιλάει με τη γλώσσα της φαντασίας, που δεν έχει ηλικία.
Ετσι, το γλυπτικό έργο «Prima Materia» του Πέτρου Τουλούδη, εμπνευσμένο από δικά του βιώματα –αναμνήσεις από υποχρεωτικούς εκκλησιασμούς κάτω από έναν μεγάλο πολυέλαιο που του προξενούσε φόβο–, μοιάζει σαν «μια μάζα από σίδερα που ήταν περιτριγυρισμένα από αλυσίδες και σίδερα. Στην αρχή δεν ήξερα τι ήταν», γράφει το παιδί, «αλλά μετά από λίγη ώρα σκέφτηκα πως μοιάζει με έναν φυλακισμένο αετό».
Η «+ΘΛΙΨΙΣ» προσεγγίζει την έννοια της εσωτερικής σύγκρουσης, όπως αυτή ορίζεται όχι μόνο ως φυσική ή συναισθηματική κατάσταση, αλλά και ως μεταφορά για τη σύγκρουση ανάμεσα στη θεωρία και στην πράξη, στα πάθη και στη λογική, στη δράση και στην αντίληψη, στη σύμβαση και στην καινοτομία, στο κοσμικό και στο ιερό, στο φυσικό και στο μεταφυσικό. Οι τρεις επιμελήτριες (Σοφία Ζωιτού, Μαρία Μανέτα, Σοφία Ελίζα Μπουράτση), η καθεμιά με διαφορετικό επιστημονικό υπόβαθρο, επεξεργάστηκαν την ιδέα μιας πολυθεματικής έκθεσης και την εκτέλεσαν σαν ένα πιανιστικό κομμάτι που παίζεται με έξι χέρια.
«Η ιδέα ξεκίνησε από τον μηχανικό όρο της θλίψης ως πίεσης και τη γοητεία που προκαλεί η ίδια λέξη όταν στην καθημερινότητά μας χρησιμοποιείται με συναισθηματική ή ψυχολογική ερμηνεία», λέει στην «Κ» η αρχιτέκτονας μηχανικός Μαρία Μανέτα. Στην πορεία οι συνειρμοί και η ειδίκευση των άλλων δύο επιμελητριών οδήγησαν στην ψυχανάλυση και στην ανθρωπολογία, ενώ πρωτεύοντα ρό-λο στη σύνθεση έπαιξε η επιλογή του εκθεσιακού χώρου, που για το νησί είναι ιδιαιτέρως φορτισμένος.
Η «+ΘΛΙΨΙΣ» προσεγγίζει την έννοια της εσωτερικής σύγκρουσης, όχι μόνον ως συναισθηματική κατάσταση, αλλά και ως μεταφορά για τη σύγκρουση ανάμεσα στη θεωρία και στην πράξη.
Το μοναστήρι των Ουρσουλινών ιδρύθηκε στην Τήνο το 1862 και στην πορεία των επόμενων δεκαετιών διαδραμάτισε σημαντικό κοινωνικό, θρησκευτικό και εκπαιδευτικό ρόλο, συγκεντρώνοντας μαθήτριες από όλο τον ελλαδικό χώρο. Το κτιριακό συγκρότημα της μονής χτίστηκε μέσα σε μια δενδροφυτεμένη και περιφραγμένη έκταση και την περίοδο 1910-1930 η Σχολή των Ουρσουλινών γνώρισε τη μεγάλη ακμή της, με περισσότερες από 300 οικότροφες μαθήτριες.
Ταπεινότητα, υπακοή
Τι ήθελαν να μεταδώσουν οι Ουρσουλίνες καλόγριες σε εκείνα τα κορίτσια που, ανάλογα με την καταγωγή τους, προορίζονταν είτε να γίνουν άξιες σύζυγοι είτε να εργαστούν ως υφάντρες ξεπερνώντας τη φτώχια και την ορφάνια τους; Ενα εξαιρετικό επίπεδο γαλλικής παιδείας, και μαζί πειθαρχία, ταπεινότητα, υπακοή στις απαγορεύσεις και ανταγωνιστικό πνεύμα. Οι εννέα καλλιτέχνες –Κατερίνα Κατσιφαράκη, Γιάννης Μπουτέας, Νίκος Νικολόπουλος, Νίκος Παπαδόπουλος, Ρένα Παπασπύρου, Εύα Στεφανή, Πέτρος Τουλούδης, Παντελής Χανδρής, Κατερίνα Χρηστίδη– αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον φέρνοντας στην επιφάνεια δικά τους βιώματα, αλλά επίσης σκέψεις γύρω από την πίστη, τα σύμβολα, τη σχέση του φαντασιακού με την πραγματικότητα, την παιδικότητα, την υλικότητα, το σώμα και την επιθυμία.
«Τα κορίτσια έπρεπε να κατεβαίνουν τη μεγάλη μαρμάρινη σκάλα μία μία και χωρίς φασαρία. Αυτά τα σκαλιά έχουν λιώσει κάτω από το βάρος τους, έχουν φαγωθεί από τα βήματά τους», μας λέει η Σοφία Ελίζα Μπουράτση μεταφέροντάς μας στο κλίμα του εκθεσιακού χώρου. Η ερήμωση της μονής αποτελεί μια πρόκληση αναβίωσης, αναδεικνύοντας όχι μόνο την τοπική ιστορία, αλλά επίσης τη σύγχρονη προβληματική γύρω από το φύλο και την εκπαίδευση.
Η έκθεση πραγματοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος «Ολη η Ελλάδα ένας πολιτισμός» και διαρκεί έως τις 20 Αυγούστου.
