Στα ανοιχτά της Κέας, 120 μέτρα κάτω από τη θάλασσα, κείτεται το κουφάρι του «Βρετανικού», αδελφού πλοίου του «Τιτανικού». Βυθίστηκε από σύγκρουση σε γερμανική νάρκη το 1916, αλλά λίγοι το γνωρίζουν. Υπάρχουν όμως κάποιοι επίμονοι δύτες που προσπαθούν να εξερευνήσουν και να δείξουν στο κοινό το ιστορικό αυτό ναυάγιο. Ενας από αυτούς είναι ο Γιάννης Τζαβελάκος, του κέντρου καταδύσεων Kea Divers, που οργανώνει και υποστηρίζει αυτήν την ερευνητική περιπέτεια από το 2016, έχοντας στο πλευρό του μερικούς κορυφαίους Αμερικανούς και Ελληνες τεχνικούς δύτες. Είναι και αυτός ένας από τους «κυνηγούς ναυαγίων» της χώρας μας, μια μικρή ομάδα πεισμόνων δυτών με υψηλές τεχνικές γνώσεις που έχουν βαλθεί τα τελευταία χρόνια να φέρουν στο φως τους θησαυρούς που βρίσκονται κρυμμένοι στους βυθούς μας.
Με τη δική του συνδρομή και τη στήριξη του υπουργείου Πολιτισμού εγκαινιάστηκε προ δύο ετών στα νερά της Κέας ένα ενάλιο αρχαιολογικό πάρκο που περιλαμβάνει όχι μόνο το ναυάγιο του «Βρετανικού», αλλά και αυτά του γαλλικού υπερωκεανίου «Μπουρντιγκαλά» καθώς και του ατμόπλοιου του 19ου αιώνα «Πατρίς». Αυτό το «μουσείο ναυαγίων», ένα καινοτομικό εγχείρημα για τη χώρα, έχει μάλιστα και μια επείγουσα οικολογική σημασία, εφόσον στα νερά του απαγορεύεται το ψάρεμα. «Τα συγκεκριμένα ιστορικά ναυάγια είναι διεθνώς φημισμένα και αποτελούν πόλο έλξης για πεπειραμένους δύτες από όλον τον κόσμο», μας λέει ο Γ. Τζαβελάκος, προσθέτοντας πως, με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, κατάλληλα πιστοποιημένοι δύτες μπορούν να πραγματοποιήσουν καταδύσεις συνοδευόμενοι από αδειοδοτημένα ελληνικά καταδυτικά κέντρα. «Παράλληλα συνεχίζεται η προσπάθεια προκειμένου να ποντιστεί στον θαλάσσιο χώρο του νησιού ένα παροπλισμένο Βοeing 737, για τη δημιουργία τεχνητού υφάλου και μιας ζώνης προστασίας και περιβαλλοντολογικής εκπαίδευσης για παιδιά», μας λέει.
Ταξιδεύοντας προς τα νότια, φθάνουμε στα Χανιά και βρίσκουμε έναν ακόμα εκπαιδευτή καταδύσεων, τον Νίκο Γιαννουλάκη, που ηγείται του καταδυτικού κέντρου Chania Diving Center. Με ένα από τα σκάφη που διαθέτει η σχολή, τα οποία καπετανεύει ο ίδιος, συμμετέχει στην εξερεύνηση του διάσημου ναυαγίου των Αντικυθήρων. Αυτό είναι όμως μόνο ένα από τα ναυάγια που έχει εξερευνήσει. «Η Κρήτη, λόγω της τεράστιας ακτογραμμής της και της στρατηγικής γεωγραφικής θέσης της, έχει αμέτρητα ενάλια υπολείμματα από τη μινωική εποχή έως και τον 20ό αιώνα», λέει. Καταδύθηκε για πρώτη φορά σε ναυάγιο το 2012 και συγκεκριμένα στο κουφάρι του πιο κλασικού γερμανικού πολεμικού αεροσκάφους του Β΄ Π.Π., ενός Μέσερσμιτ Βf109. «Μου μίλησε για αυτό ένας ηλικιωμένος που το είχε δει μικρός να πέφτει στο νερό, κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ρώτησα πού περίπου έγινε η πτώση και όταν μου υπέδειξε την περιοχή, έκανα κάποιες καταδύσεις και το βρήκα».
«Η Κρήτη έχει αμέτρητα ενάλια υπολείμματα από τη μινωική εποχή έως και τον 20ό αιώνα», λέει ο Νίκος Γιαννουλάκης του Chania Diving Center.
Το επόμενο εύρημά του ήταν το ελληνικό φορτηγό ατμόπλοιο «Κυριακή», που βυθίστηκε στον κόλπο της Σούδας τον Απρίλιο του 1941 έπειτα από αεροπορική επιδρομή γερμανικών αεροσκαφών. «Εντοπίσαμε το ναυάγιο το 2014 και ένα χρόνο μετά ταυτοποιήθηκε με τη βοήθεια του συνεργάτη μας ναυτιλιακού ερευνητή Δημήτρη Γκαλών», θα μας πει ο 42χρονος δύτης, που τονίζει πόσο σημαντικό κομμάτι της έρευνας είναι η συνεργασία του με τους –λίγους– ειδικούς της ναυτικής ιστορίας. «Πρόσφατα έχουμε ανακαλύψει και ένα Junkers 52, ένα από τα αεροσκάφη που χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον στη Μάχη της Κρήτης, ρίχνοντας αλεξιπτωτιστές. Στη φάση αυτή ψάχνουμε να βρούμε την ιστορία του».
Επισκέψιμα
Μπορεί κανείς, τον ρωτάμε, να επισκεφθεί τα συγκεκριμένα ναυάγια; «Τα ναυάγια των αεροσκαφών και του ατμόπλοιου “Κυριακή”, ναι, αν είναι τεχνικός δύτης», μας απαντά. Και ενώ οι δύτες αυτοί δεν είναι πολλοί ανά τον κόσμο, όπως συμβαίνει και με τα ναυάγια της Κέας, υπάρχουν γκρουπ από το εξωτερικό που τα επισκέπτονται συχνά. «Αλλωστε η διαύγεια των ελληνικών νερών, η θερμοκρασία τους και η ασφάλεια και η ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχουμε μας καθιστούν –παγκοσμίως– μια κορυφαία καταδυτική επιλογή», προσθέτει. «Σε αυτή τη δουλειά πρέπει να έχεις επιμονή, ναυτοσύνη, φυσικά πολλή όρεξη και μεράκι, αλλά χρειάζεται και η επιχειρηματικότητα».
Και η επιχειρηματικότητα είναι κάτι που φαίνεται πως διαθέτει στο έπακρον ο Θεσσαλονικιός Αγγελος Μαγκλής, ιδρυτής της «Ατλαντίς Συμβουλευτικής Α.Ε.», που έπειτα από δεκαπενταετή προσπάθεια συνέβαλε μαζί με την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων, το ΥΠΠΟ και τις τοπικές αρχές στην ανάδειξη του αρχαίου ναυαγίου της Περιστέρας της Αλοννήσου. Εχοντας ιδρύσει το Καταδυτικό Κέντρο Σκοπέλου και συμμετέχοντας στη σχολή καταδύσεων IKION Diving στην Αλόννησο, ενδιαφέρθηκε για το συγκεκριμένο ναυάγιο όταν γνώρισε τον συγγραφέα Κώστα Μαυρίκη, που είχε γράψει το βιβλίο «Ανω Μαγνήτων Νήσοι», το οποίο περιείχε περιγραφές διαφόρων ναυαγίων, τόσο αρχαίων όσο και σύγχρονων, στην περιοχή της Αλοννήσου. «Το βιβλίο αυτό ήταν η έμπνευση να ασχοληθώ με το θέμα, εφόσον ένιωθα πως τριγύρω μας υπήρχε ένας μεγάλος ενάλιος πλούτος που παρέμενε ανεξερεύνητος».
Μας πληροφορεί επίσης πως πέραν των αυτοδυτών υπάρχουν και αυτοί που κάνουν εικονικές, «στεγνές» καταδύσεις. «Ενώ περίπου 250 άτομα τον χρόνο καταδύονται στο ναυάγιο της Περιστέρας, περίπου 3.500 άτομα επισκέπτονται το Κέντρο Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης του Κοινού. Εκεί, με γυαλιά εικονικής πραγματικότητας μπορούν να περιηγηθούν πολύ ρεαλιστικά στα ναυάγια. Στο Κέντρο επίσης μπορεί κανείς να δει σε τρισδιάστατη μορφή, σε ειδικές οθόνες, αμφορείς και άλλα ευρήματα από τον βυθό της Ελλάδας και άλλων σημείων της Μεσογείου. Γενικά χρησιμοποιούμε κατάλληλα την τεχνολογία και προσπαθούμε να ψηφιοποιήσουμε και να διαδώσουμε την ενάλια πολιτιστική κληρονομιά». Στους Φούρνους, σημειώνει, έχουν βρεθεί 58 ναυάγια. «Αν εκεί δημιουργηθεί ένα πλαίσιο επίσκεψης των ναυαγίων, το νησί θα έχει μια νέα σημαντική πηγή εσόδων».
Η διάσταση της ναυτοσύνης, όπως και στην Κέα αλλά και στην Κρήτη ή στα Αντικύθηρα, είναι κεντρική και στα ναυάγια των Σποράδων. «Οι Σποράδες ήταν πάντοτε θαλάσσιο πέρασμα και επειδή η Αλόννησος είναι πιο απομακρυσμένη, τα ναυάγια προστατεύθηκαν αρκετά από τους αρχαιοκαπήλους και διατηρήθηκαν καλύτερα», θα προσθέσει ο κ. Μαγκλής, ο οποίος μας παραθέτει κάποια ενδεικτικά νούμερα: «H χώρα αυτή τη στιγμή έχει 350 κηρυγμένους ενάλιους αρχαιολογικούς χώρους, ενώ η Φινλανδία 2.000, η Δανία 20.000 και η Ολλανδία πάνω από 60.000. Κοιτώντας αυτά τα δεδομένα, βλέπουμε πως έχει γίνει μια καλή αρχή και έπεται συνέχεια, αλλά η Ελλάδα έχει ακόμα δρόμο να καλύψει».
«Είναι χρονοκάψουλες, κλειστά σύνολα από μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή στην Ιστορία», λέει ο Αγγελος Μαγκλής, ιδρυτής της «Ατλαντίς Συμβουλευτικής Α.Ε.».
«Τα ναυάγια είναι χρονοκάψουλες, κλειστά σύνολα από μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή στην Ιστορία. Πέρα από το ναυπηγικό κομμάτι, που σηματοδοτεί το τεχνολογικό επίπεδο μιας ολόκληρης εποχής, υπάρχουν και τα εμπορεύματα που μας δίνουν πλούσια ιστορικά στοιχεία. Ολα αυτά είναι πράγματα συναρπαστικά, και το κλίμα στις αποστολές είναι γεμάτο ενθουσιασμό, ακριβώς αυτό που βλέπαμε παλιά στην τηλεόραση, στις εκπομπές του Ζακ-Ιβ Κουστό», σχολιάζει ο κ. Μαγκλής, για να συνεχίσει: «Εως το πρόσφατο παρελθόν, θεωρούσαμε τον βυθό ως κάτι μακρινό από εμάς, που δεν μας αφορά σε θέματα ανάδειξης πολιτισμού όπως η στεριά. Κι όμως, η πραγματικότητα είναι ότι έχουμε πολλά ακόμα να ανακαλύψουμε στους βυθούς της χώρας μας».
