Τα μικρά σπίτια που σώζονται ανάμεσα στην Καλλιρρόης και τη Συγγρού, από το Φιξ ώς το Ζάππειο, μοιάζουν με κουκλόσπιτα, ραγισμένα και ερειπωμένα τα περισσότερα. Ανάμεσα σε συνεργεία, πολυκατοικίες της σειράς και χέρσα οικόπεδα από κατεδαφίσεις, μας θυμίζουν τα πρώτα χρόνια αυτής της παλιάς γειτονιάς κάτω από τη Γαργαρέττα και απέναντι στον Νέο Κόσμο. Eίχα λοξοδρομήσει, καθώς ανηφόριζα με τα πόδια τη Συγγρού.
Δεν είναι ο πιο ρομαντικός περίπατος. Τουλάχιστον εκ πρώτης όψεως, κυρίως λόγω του θορύβου και της απουσίας δέντρων. Αλλά όσο περπατούσα στη Λεμπέση, στην Κορυζή, στην Ιωσήφ των Ρωγών, στη Νέγρη και στη Νέζερ, όλα εκεί γύρω, έμπαινα όλο και πιο βαθιά στο πνεύμα αυτής της παλιάς γειτονιάς, που στις αρχές του 20ού αιώνα είχε κατοικίες. Πιο κάτω ήταν η κοίτη του Ιλισσού. Θυμάμαι πάντα την αφήγηση του παλαιού Αθηναίου, Ιωάννη Κανδύλη. Μαθητής δημοτικού, γύρω στο 1908-1910, έφευγε από το πατρικό του, Πετμεζά και Καλλιρρόης, με την αδελφούλα του, χέρι-χέρι, και πήγαιναν στο σχολείο τους, το ιστορικό δημοτικό του Καμπάνη στην οδό Αδριανού. Το σκέφτομαι πάντα για να κατανοήσω το βάθος αυτής της γειτονιάς που δεν υμνήθηκε όσο άλλες.
Βεβαίως, αν περπατήσει κανείς θα παρατηρήσει ότι ακόμη και σήμερα μπορεί να γίνει ορατή και κατανοητή η κοινωνική στρωματογραφία στην κλίμακα των αστών, από τη μεσαία ώς τη πιο χαμηλή βαθμίδα. Σώζεται, βαμμένο ζωηρά με κόκκινο χρώμα, ένα διώροφο αρχοντικό, χτισμένο πιθανώς γύρω στο 1910-12, στη γωνία των οδών Θ. Νέγρη και Κορυζή.
Και από εκείνο το σημείο, μπορεί να δει κανείς την απέναντι γωνία, στην οδό Νάκου, το επίμηκες ισόγειο νεοκλασικό σπίτι, βαμμένο σε ένα θερμό μπλε χρώμα. Χρωματικός καταιονισμός σε ένα τρίστρατο.
Απέναντι ακριβώς, στην οδό Κορυζή 9, υπάρχει μια ωραία εξώθυρα σε ένα κάποτε ισόγειο σπίτι που δέχτηκε όροφο. Το κίτρινο σπίτι στην άλλη πλευρά του δρόμου είναι η έδρα των εκδόσεων Κάτοπτρο, και όλα μαζί γεννούν μια απροσδόκητα πυκνή αστική ατμόσφαιρα. Γωνία Κορυζή και Βούρβαχη υπάρχει μια κομψή, μικρή μεσοπολεμική πολυκατοικία, δημιουργία του αρχιτέκτονα Ισαάκ Σαπόρτα. Το αστικό βάθος της γειτονιάς αποκαλύπτεται σιγά-σιγά.
Είχα βγει πάλι στη Συγγρού, αλλά έστριψα δεξιά στη Λεμπέση. Αυτή η διαδρομή οδηγεί σε μια βαθιά αστική εμπειρία καθώς στη γωνία με την οδό Ιωσήφ των Ρωγών διασώζεται μια συστάδα παλαιών σπιτιών που μας δείχνουν ακριβώς την όψη που είχε η γειτονιά ώς τον πόλεμο. Είναι μια θέα σαν ξεκομμένη από ένα νοερό άλμπουμ αναμνήσεων. Κολλημένα τα μικρά σπίτια μεταξύ τους, διώροφα και μονώροφα, κεραμοσκεπή, δένουν σε έναν ιστό πυκνό και τόσο χαρακτηριστικό της παλιάς αθηναϊκής γειτονιάς.
Υπάρχει και εδώ ποικιλία. Το κεντρικό διώροφο σπίτι είναι αποκατεστημένο και ξεχωρίζει ως μία τουριστική μονάδα με ιδιαίτερη κομψότητα. Είναι ένα τυπικό μεσοαστικό σπίτι του 1900-1910, από αυτά που χαρακτήριζαν όλες τις παλιές συνοικίες της Αθήνας. Υψώνεται ανάμεσα στα δύο μονώροφα που το περιστοιχίζουν και το γωνιακό με την Ιωσήφ των Ρωγών στέκει σαν κουφάρι. Εχει όμως αρμονικές αναλογίες, είναι γνήσιο νεοκλασικό της αυθεντικής μικρής Αθήνας και αν περπατήσετε λίγο προς το πλάι θα δείτε ότι στη γωνία πρέπει να ήταν μαγαζί ή αποθήκη και πιο κάτω κατοικία. Ενα μεταγενέστερο πράσινο χρώμα στον σοβά δίνει μια πατίνα όχι δυσάρεστη.
Στον ίδιο δρόμο, Ιωσήφ των Ρωγών, αξίζει να δείτε ένα άλλο μικρό σπίτι που διασώζεται εκεί κοντά. Στέκει ερειπωμένο. Μου τράβηξε την προσοχή το όμορφο και τόσο θελκτικό σχήμα της δίρριχτης στέγης του και σκέφτηκα με πόση ένταση έχουμε εξαφανίσει από την Αθήνα τη θέα της κεραμοσκεπής. Είναι θαυμάσιο, αρμονικό, με τρία παράθυρα, και όμορφη πλαϊνή είσοδο από την αυλή. Αν δείτε σε ποια κατάσταση είναι, θα νιώσετε πιο βαθιά τη σύγχρονη πόλη.
