Ο Γιάννης Αγγελάκας πηγαίνει στη Λήμνο κάθε χρόνο την τελευταία δεκαετία, στο νησί όπου ενδημεί η Τυτώ, ένα ιδιαίτερο είδος κουκουβάγιας, και φέτος ο γνωστός τραγουδοποιός θα δώσει εκεί τη μοναδική θερινή του συναυλία. «Πρόκειται για ένα έργο μινιατούρα, πάνω σε κάτι που ανέκαθεν αγαπούσα πολύ, τις κουκουβάγιες», μας λέει ο ίδιος στη σύντομη τηλεφωνική μας συζήτηση.
Η Τυτώ της Λήμνου είναι το μοναχικό νυκτόβιο πουλί που αφήνει τη μοναξιά του μόνο για να ζευγαρώσει, έχει πρόσωπο που μοιάζει με καρδιά και βλοσυρά μάτια. Μορφή και σύμβολο αμφίσημο, η λευκή κουκουβάγια είναι άλλοτε οιωνός γέννησης και άλλοτε θανάτου. Την ώρα που όλοι κοιμούνται, εκείνη πετάει πάνω από τους αγρούς με αθόρυβη κίνηση στα φτερά της και επιτίθεται στα τρωκτικά με κοφτερά νύχια.
Πανσέληνος του Αυγούστου
Για την Τυτώ θα μιλήσει στην πανσέληνο του Αυγούστου ο δημοφιλής μουσικός με δικούς του στίχους και με τα λόγια λογοτεχνών και ποιητών από την Ελλάδα και τον κόσμο (Γιώργος Δροσίνης, Νίκος Γκάτσος, σερ Ουόλτερ Σκοτ, Χόρχε Γκαλάν κ.ά.). «Τα όρια του κόσμου της αράχνης/ Εκτείνονται ώς τις άκρες του ιστού της/ Της κουκουβάγιας/ Ως τις άκρες της νύχτας/ Και του ανθρώπου/ Ως τις άκρες των προκαταλήψεών του», είναι ορισμένοι από τους στίχους που θα ακούσει το κοινό το βράδυ της Δευτέρας στον αρχαιολογικό χώρο της Πολιόχνης, στην περιοχή Καμίνια. Το μουσικό έργο που επιμελήθηκε ο Αγγελάκας, με τίτλο –τι άλλο;– «Κουκουβάγια» σε συνεργασία με τον πιανίστα Στέφανο Θωμόπουλο και τον Νίκο Γιούσεφ (μουσικό πριόνι) ανήκει στη σπονδυλωτή μουσικοεικαστική καντάτα «Tyto polyochnae / Κουκουβάγια», που θα κλείσει το φετινό Kournos Music Festival, μια συνάντηση εκλεκτών καλλιτεχνών σε έναν από τους σημαντικότερους νεολιθικούς οικισμούς του Αιγαίου για μια εκδήλωση αφιερωμένη στην υπερασπίστρια των αγρών της Λήμνου. Και όσοι παρακολουθήσαμε την παράσταση της «Νέκυιας» τον χειμώνα που μας πέρασε, ξέρουμε πως η υποβλητική παρουσία του Αγγελάκα στη σκηνή θυμίζει αρχαίο μάντη.
Στην εκδήλωση, επίσης, θα παρουσιαστεί σε πρώτη πανελλήνια εκτέλεση το μουσικό έργο «Κάποιος κινείται στη σιωπή» που υπογράφει η νεαρή συνθέτις Ισμήνη Μπεκ, ένα νυχτερινό εμπνευσμένο από το εντυπωσιακά σιωπηλό πέταγμα της Τυτούς. Το έργο αποτελεί τη δεύτερη ανάθεση από το Kournos Music Festival, θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να δημιουργήσει μια ξεχωριστή «βιβλιοθήκη» μουσικής εργογραφίας που αντλεί έμπνευση από το νησί. Το νέο έργο της Μπεκ θα εκδοθεί και φέτος από το φεστιβάλ, με τα έσοδα από τις πωλήσεις να διατίθενται στην παιδική χορωδία του Δήμου Λήμνου. Θα το ερμηνεύσει στο πιάνο ο Στέφανος Θωμόπουλος μαζί με αποσπάσματα από τον κύκλο για πιάνο «Μεσόγειος έρημος» του Γιώργου Κουμεντάκη, ο οποίος εμπνεύστηκε επίσης από την ελληνική φύση.
Ως οιωνός γέννησης και θανάτου, η λευκή κουκουβάγια της Λήμνου πρωταγωνιστεί στην παράσταση του αρχαιολογικού χώρου της Πολιόχνης.
Η παράσταση όμως έχει, εκτός από τον μουσικό, και εικαστικό χαρακτήρα με έργα που υπογράφει η Ναταλία Μαντά. Τα γλυπτικά αναπτύγματα είναι κεραμικές πλάκες που φέρουν εγχάρακτα σύμβολα και απεικονίσεις αυτών των μυθικών πλασμάτων. «Επηρεασμένη από τη φράση του Γιάννη Αγγελάκα, “Η κουκουβάγια είναι ένα μικρό πουλί μέσα στη νύχτα – περίπου στο μέγεθος της συνείδησης”, χαράσσω πάνω στον πηλό τα στοιχεία, που εμφανίζονται σαν νομίσματα για το πέρασμα στον άλλο κόσμο», σχολιάζει στην «Κ» η καλλιτέχνις.
Οι κουκουβάγιες αποτελούν χθόνια σύμβολα και εμφανίζονται στη μυθολογία, στα παραμυθία και στις λαϊκές σοφίες ως ψυχοπομποί ή οιωνοί του θανάτου, όπως μας εξηγεί η ίδια. «Αλλά παρά τη σκοτεινιά που τις περιβάλλει, αποτελούν για μένα περισσότερο υπενθυμίσεις ονείρου παρά σύμβολα φόβου. Αντικατοπτρίζουν το πέρασμα, τη μετάβαση σε κάτι άλλο, διαφορετικό αλλά όχι απαραίτητα τρομακτικό», διευκρινίζει.
Με τις πολύτιμες κατευθύνσεις της αρχαιολόγου Γεωργίας Ταμπακοπούλου και συζητώντας με τις Αναστασία Κότσαλη και Λητώ Μεσσήνη, που αποτελούν την Ομάδα Μουσικού Θεάτρου «Ραφή» –έχουν την καλλιτεχνική επιμέλεια του φεστιβάλ–, η διερεύνηση αυτών των πλασμάτων από τη δημιουργό έγινε μια αλληγορική περιπέτεια.
«Τα υλικά και η σύνθεση της εγκατάστασης έχουν προκύψει από την ιστορία της Πολιόχνης. Το εικαστικό έργο “συνομιλεί” και πλαισιώνει τη σύνθεση της Ισμήνης Μπεκ, καθώς μέρος του στήνεται σε ίδιο χρόνο με τη μουσική δράση. Ετσι, ήχος και ύλη συναντιούνται σε μια επιτόπια συνδυαστική τελετουργία», τονίζει η καλλιτέχνις.
