Ετυχε ποτέ να θαυμάσετε την ομορφιά ενός αρχαιοελληνικού κούρου; Πιθανόν. Ετυχε όμως να τη θαυμάσετε σε βαθμό ερωτικού πόθου; Και αν ναι, μέχρι πού φτάσατε για τον έρωτά σας; Γιατί ένας αρχαϊκός κούρος που βρίσκεται στα αρχαία λατομεία της Νάξου φαίνεται ότι ξυπνάει τέτοιες επιθυμίες, ώστε μια μερίδα του κοινού σχεδόν «ερωτοτροπεί» ενίοτε πάνω στο οριζοντιωμένο σώμα του. Συμβαίνει κάθε καλοκαίρι, όπως μαθαίνουμε, αλλά η απόμακρη τοποθεσία του κούρου δεν επιτρέπει στους φύλακες να αντιληφθούν τι συνέβη, παρά μόνον όταν οι σχετικές φωτογραφίες έχουν αναρτηθεί στο Instagram. Προκειμένου να μην αγνοείται πια η περισχοίνησή του (αλλά και για λόγους ευρύτερης προστασίας), ο κούρος θα εγκατασταθεί στην υπό κατασκευήν Νησίδα Μουσείων της Νάξου. Και αυτό δεν είναι το μόνο ευτράπελο από τους αρχαιολογικούς χώρους των πολυσύχναστων Κυκλάδων: τα γλυπτά της Δήλου εμπνέουν επίσης μερικές ιδιαίτερες φωτογραφικές πόζες, που στο παρελθόν είχαν αποτυπωθεί και σε ευρείας κυκλοφορίας περιοδικό, με πρωταγωνίστρια τη Ζωή Λάσκαρη· και στο ίδιο νησί, την ίδια περίοδο, μια τουρίστρια είχε απλώσει στο περίφημο ψηφιδωτό του Διονύσου λίγο αντηλιακό.
Στα εκθέματα
Στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, μερικά χρόνια πριν, δύο γυναίκες από τη Βουλγαρία είχαν απλώσει λάδι σε εικόνες και άλλα εκθέματα, τηρώντας, όπως φάνηκε, ένα παλιό βουλγαρικό έθιμο. Στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο ήταν ένα εθιμοτυπικό της παλιάς τέχνης της… μαγείας, το οποίο είχε αποκαλυφθεί στη διάρκεια της επανέκθεσης του ιδρύματος είκοσι χρόνια πριν: «Οταν μετακινήθηκε ο κούρος Αριστόδικος, μεταξύ του βάθρου του αγάλματος και της βάσης του εντοπίστηκε μια φωτογραφία μαζί με ανθρώπινες τρίχες. Ηταν κάποιο ξόρκι, που δεν γνωρίζουμε πότε έγινε και από ποιον. Μεταξύ βάθρου και βάσης υπήρχε μια χαραμάδα και ίσως έτσι να τοποθετήθηκαν τα κατάλοιπα της πράξης. Τα οποία, όπως ξέρουμε από την αρχαιότητα, αν διαταραχθούν, το ξόρκι σπάει», διηγείται ο Κώστας Πασχαλίδης, επιμελητής της Συλλογής Προϊστορικών, Αιγυπτιακών, Κυπριακών και Ανατολικών Αρχαιοτήτων του μουσείου. «Πριν από λίγα χρόνια», συνεχίζει με ακόμη μία ιστορία ο κ. Πασχαλίδης, «υπήρχε ένας επισκέπτης που ερχόταν μία φορά κάθε εβδομάδα. Ηταν ένας πάμφτωχος μετανάστης, που πλήρωνε πάντα εισιτήριο. Ο φύλακας τον έβλεπε να πηγαίνει σταθερά στα μνημεία των νεκρών του Κεραμεικού και πάντα κάτι να μουρμουρίζει. Μια μέρα τον ακολούθησε: ήταν ένας Πακιστανός που καθάριζε τζάμια στα φανάρια».
Από το ίδιο ίδρυμα, θυμάται ο κ. Πασχαλίδης, έχουν περάσει παγανιστές που ήθελαν να προσκυνήσουν τον Δία του Αρτεμισίου, Ιάπωνες τουρίστες που στον σεισμό του 1999 είχαν βγει πρώτοι κ.ά. Εστω κι έτσι, πάντως, τα μουσεία έχουν μάλλον λιγότερες παράξενες ιστορίες να διηγηθούν, όπως λέει ο Γιώργης Μαγγίνης, επιστημονικός διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη. «Το κοινό τους είναι ίσως λίγο πιο πεπαιδευμένο», αναφέρει και δίνει ένα παράδειγμα που συνδυάζει τις σύγχρονες ιδιοτροπίες των επισκεπτών, με μια αποτελεσματική μέθοδο διαχείρισής τους: «Ενας φόβος των μουσείων είναι βέβαια οι selfies, γιατί για να τις τραβήξεις πρέπει να πισωπατήσεις – στη Βρετανία είχε σπάσει ένα κινέζικο βάζο με αυτόν τον τρόπο. Στο Μπενάκη τοποθετήσαμε στο πάτωμα αυτοκόλλητα που υποδεικνύουν τα καλύτερα σημεία για selfie, τα οποία είναι ασφαλή, έχουν ιδανικό φως κ.λπ. Και ο κόσμος πηγαίνει σε αυτά ακριβώς».
«Οταν μετακινήθηκε ο κούρος Αριστόδικος, εντοπίστηκε μια φωτογραφία μαζί με ανθρώπινες τρίχες. Ηταν κάποιο ξόρκι», λέει ο επιμελητής Κώστας Πασχαλίδης.
Οι ξεναγοί
Τα περισσότερα ευτράπελα (ή όχι και τόσο) φαίνεται πως τα έχουν ζήσει οι ξεναγοί – αρκεί να δει κανείς τις ερωτήσεις που τους θέτει το κοινό και τις οποίες παραθέτει παρακάτω ο ξεναγός Κρίτων Πιπέρας. Ο συνάδελφός του Κώστας Σφήκας θυμάται επίσης να τον ρωτούν, άγνωστο γιατί, τον προορισμό των αεροπλάνων που πετούν πάνω από τον Παρθενώνα, ενώ δεν θα ξεχάσει εκείνη την τουρίστρια που όταν άκουσε ότι το γκρουπ της θα επισκεφθεί την Πύλη των Λεόντων στις Μυκήνες, δήλωσε ότι θα μείνει στο ξενοδοχείο γιατί φοβόταν πολύ τα αιλουροειδή. «Με μια άλλη ομάδα πηγαίναμε στα Μετέωρα», συνεχίζει ο κ. Σφήκας, «και έτσι τους ενημέρωσα ότι θα επισκεφθούμε μοναστήρια, όπου πρέπει να είμαστε ντυμένοι ευπρεπώς. Την ημέρα της αναχώρησης μου ήρθε μια Τεξανή φορώντας μαύρα ρούχα, αλλά με χρυσά σιρίτια και με ένα μαύρο, καουμπόικο καπέλο με χρυσή μπορντούρα. “Ζήτησες να ντυθούμε ευπρεπώς”, είπε, “έβαλα μαύρα λοιπόν”».
Η πρόεδρος του Σωματείου Διπλωματούχων Ξεναγών, Τζέμμα Οικονομοπούλου, θυμάται να τη ρωτούν κάποτε, στην Αρχαία Ολυμπία, τι σημαίνει το «BC», δηλαδή το «προ Χριστού», που ανέφερε κάθε τόσο: «Ενας Αμερικανός τουρίστας νόμιζε ότι σήμαινε “Before Columbus”, δηλαδή “προ Κολόμβου”», λέει η ξεναγός. Θυμάται όμως και εκείνη την ημέρα στην Ακρόπολη, που μια επισκέπτρια προσπάθησε να περάσει από την περισχοίνηση του Ερεχθείου μαζί με το παιδί της, ώστε εκείνο να πάει… προς νερού του. «Επεσαν οι φύλακες πάνω της. Μαζεύτηκε κόσμος και εκείνη έδωσε αυτή την εξήγηση. Μείναμε όλοι “παγωτό”», αφηγείται η κ. Οικονομοπούλου.
«Καμιά φορά o επισκέπτης είναι σαν μικρό παιδί», λέει με τη σειρά της η ξεναγός Ελένη Δαπόλα, που εκτιμά ότι το σύστημα υποδοχής πρέπει να τον ενημερώνει αναλυτικά για τα απαγορευμένα σημεία ενός χώρου, για τυχόν απαγορευτικά υψηλές θερμοκρασίες όπως αυτές στην Ακρόπολη κ.ά. Ειδικά για τον Ιερό Βράχο, η κ. Δαπόλα αναφέρει πως κάποτε επισήμανε σε επισκέπτη ότι πέρασε τα προστατευτικά σχοινιά, όμως εκείνος απάντησε «μα δεν γράφει ότι απαγορεύεται». Δεν είναι επίσης σπάνιο το φαινόμενο του «πατείς με πατώ σε» για μια ιδανική φωτογραφία ηλιοβασιλέματος, ενώ η ξεναγός θυμάται και ένα περιστατικό στο οποίο «χρειάστηκε να σταματήσω επισκέπτη της Ακρόπολης που είχε βάλει ένα μαρμάρινο θραύσμα στην τσάντα του». Στα τέλη Ιουλίου, προσθέτει, μια παρέα νεαρών θέλησε να φωτογραφηθεί στον Παρθενώνα με στυλ όχι ακριβώς κόσμιο, και όταν η κ. Δαπόλα ενημέρωσε τη φωτογράφο της ομήγυρης ότι κάτι τέτοιο απαγορεύεται, εκείνη την ειρωνεύτηκε. «Κάποιοι είναι ασεβείς και επιδεικνύουν κακή συμπεριφορά –φτάνοντας ακόμη και να καπνίζουν ή να πίνουν– και έχουν τη νοοτροπία “πληρώνω, κάνω ό,τι θέλω”», λέει η ξεναγός, η οποία αποδίδει τέτοια επιβλαβή για την εικόνα της χώρας φαινόμενα στον υπερτουρισμό και στην έλλειψη επαρκούς προσωπικού.
Η εκπαίδευση
«Οι προσλήψεις γίνονται με το σταγονόμετρο και οι ελλείψεις δημιουργούν προβλήματα», υπογραμμίζει η Γεωργία Κονδύλη, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωση Υπαλλήλων Φυλάξεως Αρχαιοτήτων, προσθέτοντας ότι η εκπαίδευση των αρχαιοφυλάκων στην αντιμετώπιση διαφόρων περιστατικών προέρχεται από την πρακτική τους άσκηση στο σχετικό δημόσιο ΙΕΚ. Εχοντας η ίδια μακρά θητεία στην αρχαία Κόρινθο, θυμάται τα ακέφαλα ρωμαϊκά αγάλματα στα οποία επιχειρούσαν να φωτογραφηθούν αρκετοί τουρίστες, βάζοντας το κεφάλι τους πάνω από τον λαιμό του γλυπτού: «Το έκαναν κυρίως οι Ασιάτες», λέει. «Και βέβαια», προσθέτει, «υπάρχει και η περίπτωση του “Ξεπαρθενών”, μιας ταινίας με δύο άνδρες που πριν από λίγα χρόνια ερωτοτροπούσαν στον Παρθενώνα, έχοντας ξεφύγει από το μάτι του φυλακτικού προσωπικού». Υπάρχει επίσης, θα προσθέταμε εμείς, το κιτς δρώμενο με τις αρχαιοελληνικές φορεσιές στην Ακρόπολη, που διοργανώθηκε πρόσφατα προς τέρψιν ενός γκρουπ Ινδών επιχειρηματιών. Αρκετά ευτράπελα βέβαια συμβαίνουν και σε άλλες χώρες, όπως η Ιταλία. Στην Πομπηία, προ ολίγων εβδομάδων ένας τουρίστας θεώρησε καλό να αφοδεύσει στον Οίκο των Εστιάδων. Και στη Φλωρεντία, μια τουρίστρια ερωτοτροπούσε όχι με αρχαϊκό κούρο, αλλά με ένα άγαλμα του, λίγο πιο «πρόθυμου» για κάτι τέτοια, θεού Βάκχου.
